سفرنامه

ییلاقات اطراف تهران یکی از مقاصد مناسب برای سفرهای یک‌روزه هستند. اطراف پایتخت پر است از روستاهای زیبایی که قرن‌هاست باسخاوت، جان می‌بخشند. در این سفرنامه برایتان از سفر یک‌روزه‌ای گفته‌ام که در روستای آهار گذشت.

۳۰ سپتامبر ۱۶۹۷ سفرنامه «جمیلی چاره‌ری» به زبان لاتین منتشر شد. این سفرنامه درباره شرق به‌ویژه هند بود. «چاره ری» درباره دربار «اورنگ زیب» و سازمان‌های اداری او نوشته است: ارتش نیم میلیونی اورنگ زیب دیگر آن مغول‌هایی نیستند که خاورمیانه و اروپا را تصرف کردند. آنان عده‌ای خوشگذران، شیک‌پوش، راحت‌طلب و شکم‌گنده هستند که تنها هنرشان سوار شدن بر اسب‌های زیبا و رژه رفتن در برابر امپراتور و شاد کردن اوست. این ارتش نیم میلیونی برابر ده هزار سرباز واقعی استعداد جنگیدن ندارد. «پارسی» زبان دربار…

نیما یوشیج، در صحنه ادبیات و شعر معاصر ایران، دارنده مقامی والا و ارجمند است، با این همه وجوه بسیار و پنهانی از کارهای او هنوز هویدا نشده و به طبع نرسیده است. هرچند همگان او را بیشتر با اشعارش به یاد می‌آورند، اما نیما در عرصه داستان، نمایشنامه و سفرنامه‌نویسی هم صاحب حرف و قلم است. جنبه‌ای که در تمام این ایام که از خاموشی او می‌گذرد، کمتر از آن گفته و شنیده شده است. از آثار مهمی که اواخر سال۹۶ در دسترس دوستداران نیما قرار گرفت، کتاب «دفترهای نیما» بود که از سوی انتشارات «رشدیه» منتشر شد،…

ویلبرت فن بلوشر در سال‌های نخست سلطنت رضاشاه به‌عنوان نماینده دولت آلمان در ایران حضور داشت و گزارش‌هایی را در رابطه با اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران ارائه می‌کرد. بلوشر در بخشی از سفرنامه خود در رابطه با وضعیت شرکت هواپیمایی یونکرس که در ایران فعالیت داشت و سرنوشت او در خطوط هوایی ایران می‌نویسد: «موضوع هواپیمایی آلمان در ایران مایه نگرانی خاطر شد. برای آلمان، هم از نظر فنی مهم بود که در سرزمینی با شرایط جالب توجه جوی همچون جلگه مرتفع ایران کسب تجربه کند و هم از لحاظ سیاست هوانوردی برایش…

ژان باتیست تاورنیه، سیاح فرانسوی است که به بسیاری از کشورهای مشرق زمین سفر کرده و سفرنامه‌هایی گرانبها از خود برجای گذاشته که در آنها اطلاعاتی ارزشمند در باب زندگی روزمره و فرهنگ مردم مناطق مختلف ارائه کرده است. او چندین سفر در دوره شاهان صفوی به ایران داشته و در یکی از آن سفرها که مقارن با محرم بوده است، یادداشت‌هایی را در رابطه با مراسم عزاداری ایرانیان در دوره شاه سلیمان برجای گذاشته است.

در این سفرنامه برایتان از دو روزی گفته‌ام که با تیمی حرفه‌ای به قصد آموختن و یادآوری درس‌های قدیمی گذشت. سفر ما برنامه‌ای آموزشی بود که از صبح خیلی زود آغاز شد. قرار بود در برنامه‌ای فشرده به بروجرد برویم، بعد سری به ملایر بزنیم، شب در روستایی سنگی بخوابیم و‌ روز دوم سفر را به گشت در همدان بگذرانیم.

در سفرنامه شماره گذشته برایتان از آغاز سفری به شهر «تبریز» گفتم. ما در روز اول سفر بیشتر بازار و مجموعه شاه‌گلی را دیدیم و بعد از تجربیاتی به‌یاد ماندنی، برای روز دوم سفرمان آماده شدیم.

در دوره صفوی منابع رسمی همچون دستورالملوک اشاره مستقیمی به منصب میرشب نکرده‌اند و آن را در ذیل منصب عسس آورده و تمام وظایفی را که در ادامه گفته خواهد شد جزئی از وظایف او بیان کرده‌اند؛ اما در سفرنامه شاردن از میرشب به‌عنوان رئیس گزمه‌ها یاد شده و او را حاکم شهر در هنگام شب می‌داند و درباب گزمه آورده مامورانی هستند که مرتبا در شهر درحال گشت‌زنی هستند.

عصر صفوی نقطه عطفی در تاریخ ایران به‌شمار می‌رود. این دوره از تاریخ سرشار از تحولاتی است که اروپا را تحت‌تاثیر خود قرار می‌‌دهد و هجوم جهانگردان، بازرگانان و ماجراجویان و هیات‌‌های سیاسی کشور‌های اروپایی به طرف ایران آغاز می‌‌شود. هدف ما در اینجا بررسی وضعیت جلفا در زمان صفویه از لابه لای متون سفرنامه‌ها است.

ویپرت فون بلوشر دیپلمات آلمانی بود که در فاصله سال‌های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۵ به‌عنوان سفیر آلمان در ایران حضور داشت. این زمان مقارن با سلطنت رضاشاه در ایران بود و در نهایت اختلافی که میان او و شاه برسر تملک کارخانه نساجی شاهی پدید آمد، موجب شد ایران را ترک کند. وی در سفرنامه‌اش به فرآیند کشف نفت و مسائل آن در ایران اشاره کرده است که بخش‌هایی از آن را می‌خوانید.

وقتی روزهای گرم تابستان، جاده‌های شلوغ و فشردگی کارها اجازه خروج از پایتخت را نمی‌دهد، چرا همین شهر زیبا را نبینیم؟ در این سفرنامه برایتان از گشتی در تهران گفته‌ام که همراه با چند دوست که از گیلان به تهران آمده بودند، گذشت.

هوگو گروته جغرافیدان و قوم‌شناس آلمانی بود که در دوران آغاز مشروطه وارد ایران شد، او زمانی وارد ایران شد که مظفرالدین شاه به‌تازگی از دنیا رفته بود و پسرش محمدعلی شاه زمام امور سلطنت را به‌دست گرفته بود.

سال گذشته تعدادی دیگر از آثار طبیعی کشورمان به‌عنوان اثر طبیعی- ملی ثبت شدند. یکی از این جلوه‌های طبیعی، دریاچه‌ای در قلب شهر نوشهر است که این روزها گردشگران آن‌را به نام «دریاچه‌ ارواح» می‌شناسند؛ دریاچه‌ای با هفتاد متر طول و سیصد متر عرض یکی از مناطق توریستی کمتر شناخته شده‌ استان مازندران است که از اسفند تا حوالی شهریور ماه به شرط نبود بارندگی‌های سنگین می‌تواند برای دوستداران طبیعت بسیار جذاب باشد. در این سفرنامه برایتان از روزی که در این منطقه‌ زیبا و اسرارآمیز برایمان گذشت گفته‌ام.

ادوارد سعید وسوسه‌ای کلی در علوم انسانی پدید آورده است؛ به این معنا که همه‌ متن‌هایی که درباره‌ شرق نوشته‌ می‌شوند، شرق‌شناسانه‌ هستند. او که مفاهیم قرن شانزدهمی را در ذهن دارد چون می‌بیند که شرق‌شناسی در واقع همان دانش مورد نیاز غربی‌ها برای استثمار شرقی‌ها بود، دیدگاهش را به سراسر تاریخ تسری داده، می‌گوید از دوران کهن تا دوران معاصر، در هر متنی که غربی‌ها درباره‌ شرقی‌ها نوشته‌اند، جدال تاریخی خیر و شر را می‌توان تشخیص داد.

رصد در شب‌های تابستان حسابش از بقیه فصل‌ها جداست؛ اجرام درخشان، بارش‌های شهابی و البته فرصت دیدن خزندگانی که گاهی باید فقط از دور نظاره‌گر زیبایی و اعجاب آفرینش آنها باشیم. در این سفرنامه برایتان از شبی گفته‌ام که در روستای «صوفی‌آباد» گذشت و فرصت دیدن جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی بسیار زیبایی را برایمان فراهم کرد.

تمرکز قدرت سیاسی در دست شاه و درباریان، انحصار منابع به‌ویژه بسترهای رشد و توسعه اقتصادی را به سود حکومت به همراه داشت. از این‌رو مداخله عمال حکومتی در امور داد و ستد و دیگر فعالیت‌های اقتصادی بیانگر برنده بودن شاه و دیگر وابستگان دستگاه سلطنتی در مناسبات اقتصادی بود.

بعد از اینکه به قدر دو سه میل از خاک ایران طی کردیم سر آنتوان همه ما را احضار کرده و به اجتماع به زانو افتاده از خداوند عالم تشکر نمودیم که صحیح و سالم به مقصود رسیده‌ایم. اگرچه چندی بود که امید از حیات خود بریده بودیم، ولی رئیس ما چنان شخص با عزم و جزمی بود که در بدترین مشکلات و در عین مهلکه ابدا اثر یأس و ناامیدی ظاهر نمی‌ساخت بلکه با شجاعت ما را تشویق می‌کرد و دلداری می‌داد که نترسیم زیرا که جان خود را در راه ما گذارده بود. شهر اولی که ما دیدیم خیلی محکم و متحصن بود. هیچ خانه‌ای پدیدار…

۳۰ مه ۱۹۷۶ برج شیشه و عمارت ارگ قدیم شهر اراک در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. ارگ حکومتی اراک یکی از بناهای تاریخی این شهر است که در سال ۱۱۹۵ ه.ش ساخته شده و مرکز نهادهای حکومتی و سکونت حاکم و دیوانیان شهر بوده است. ناصرالدین شاه در جریان سفر خود به عراق در این ارگ سکنی گزید و در کتاب سفرنامه خود به توصیف این بنا پرداخته است که از طبقه فوقانی آن قادر بوده شهر را برانداز کند. امروزه از ارگ حکومتی جز قسمتی از بنای منزل سپهدار چیزی باقی نمانده است. این مجموعه به مباشرت یوسف‌خان گرجی و همزمان با…

در عصر قاجار و در پی رفت و آمد نمایندگان کشورهای غربی به ایران، برای مذاکره، آموزش و انعقاد قراردادهای سیاسی، تجاری و نظامی، هیات‌هایی نیز از ایران برای ادامه گفت‌وگوها و گذراندن دوره‌های آموزشی در رشته‌های گوناگون راهی اروپا شدند. علاوه بر این، باید خط سیر ایرانیان را در سفرهای شخصی به اروپا در نظر گرفت: سفر به روسیه و از آنجا به لهستان، اتریش، فرانسه و انگلیس. اغلب این مسافران، تصویری از غرب به‌دست می‌دادند و گاه از تفاوت‌ها دچار نوعی حیرت می‌شدند؛ همچنان‌که پیش‌تر، صوفیان به متفکران قوم…

پیشینه ارتباطات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ایرانیان و هندیان و سابقه حضور هندی‌ها در ایران، بسیار طولانی است. در زمینه قدمت این مناسبات گسترده، اگر از دوران باستان سخن نخواهیم بگوییم، اشاره به دوران صفویه کفایت می‌کند که این امر در مقالات و کتاب‌های بعضی پژوهشگران داخلی و خارجی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در برخی از سفرنامه‌ها و منابع اصلی به‌جا مانده از دوره حکومت صفویه (۱۱۳۵-۹۰۷ ق)، مطالب و شواهد قابل‌توجهی برای مناسبات ایرانیان و هندیان وجود دارد. با وجود اختلافات و جنگ‌های معدودی که…

موسیو اولیویه سیاح و مامور فرانسوی که در ژوئیه ۱۷۹۶ میلادی برابر با سال ۱۲۱۱ و آخرین ماه‌های حکومت آقامحمدخان به ایران و تهران آمده بود مشاهدات دقیقی در مورد وضعیت تهران و ارگ حکومتی شهر دارد. در آن دوره به گفته او کوچه‌ها و خانه‌ها تعمیر شده بوده و آقامحمدخان کاروانسراهای خوب و مکان‌هایی مرغوب در شهر ساخته بود. اولیویه در عمارتی بسیار خوب و در باغی که در نهایت حسن و طراوت بود با حاکم تهران که البته نام او را ننوشته ولی می‌دانیم که میرزا محمدخان دولو بوده است ملاقات می‌کند. او همین‌طور در…

کتاب «اصفهان عصر ظل‌السلطان» حاصل چاپ نسخه‌ای ثبت شده در کتابخانه ملی ایران است که از فردی به نام وحید سیاحتگر در سال ۱۳۹۴ش. خریداری شده است. این نسخه روزنامه خاطرات یک شاهزاده قاجاری است که در هیچ جای نسخه نام خود را ذکر نکرده و اشاره‌ای هم به نسبت خود با ظل‌السلطان، حاکم وقت اصفهان، نداشته است، هر چند در برچسب عطف نسخه، عبارت «سفرنامه پدرزن ظل‌السلطان» آمده است که برخلاف نظر مصححان این نسخه، امری بعید است، زیرا اولا این نسخه سفرنامه نیست و بیان خاطرات روزانه است و ثانیا مولف از دو دختر خود…

در قسمت‌های پیشین از سفرمان در استان سمنان برایتان گفتم و رسیدیم به اولین شب اقامتمان در دامغان، این سفرنامه از صبح روز دوم و رویدادهای جالب آن می‌گوید.

نزدیک دهم ماه مه، محمدخان فرمانده توپخانه شتربار پادشاهی که برای نظارت بر گرفتن افزارهای نظامی و ارمغان‌هایی که ما با خود از انگلیس و هند آورده بودیم به بوشهر فرستاده شده بود، به تهران رسید.

در قسمت‌های پیشین این سفرنامه از ده‌نمک گفتیم و عبورمان از شهر سمنان و فرصت دیدن پرندگان شکاری در مهدی شهر، در این قسمت به چشمه‌علی دامغان سر می‌زنیم و در دامغان می‌چرخیم.

نقطه عطف در مناسبات ایران و فرانسه، روابط بازرگانی دو کشور بود. در سال ۱۵۹۹ م/ ۱۰۰۷ ق، زمانی که شاه‌عباس، آنتونی شرلی و حسینعلی بیگ بیات را به سفارت به اروپا فرستاد (سفرنامه برادران شرلی،۱۳۶۲: ۹۸)، از آنان خواست تا با پادشاه فرانسه ملاقات کنند و در مورد امور تجاری ایران اطلاعاتی در اختیار فرانسه بگذارند و با آنها به توافق برسند.‌ هانری چهارم با توجه به توافق و دوستی فرانسه و عثمانی، از شنیدن سخنان آنتونی شرلی که حامل نامه و پیشنهادی از جانب شاه‌عباس اول برای عقد اتحادی بین دولت‌های مسیحی و…

پزشکان در دوران صفوی دارای سلسله‌مراتبی بودند، گروهی که پزشکان واقعی بودند و به علم‌آموزی روی آورده بودند و پس از سال‌ها مطالعه و کوشش به پزشکی می‌پرداختند اما دسته‌ای که به درمانگری مشغول بودند، گروهی بودند که به‌طور تجربی این حرفه را آموخته و مهارت چندانی نداشتند. برخی از آنها برای درمان بیماری‌ها متوسل به اوهام و خرافات شده و از مسائل اعتقادی و جادو استفاده می‌کردند. آنها به جایی از شهر که طبیب کمتری داشت رفته و با یک عطار یا داروخانه زد و بند می‌کردند تا داروهای نسخه شده او را بسازد، بعد…

خبر آنلاین: آلکسی تاراسوف، تحلیلگر روس که به تازگی به ایران سفر کرده، در سفرنامه ای کوتاه و جالب، از زاویه دید خود وضعیت موجود را مورد بررسی قرار داده است.

مشارکت در حرکت‌های عمومی و آیین و رسوم مربوط به جشن‌های ایرانی و اعیاد مذهبی کارکرد مهم اصناف دوره صفوی بود. وجود رسوم منحصر به اصناف نیز از ویژگی‌های زندگی برخی اصناف بود. اسنادی درباره این موضوع در دست است، زیرا در چنین مواردی اعیاد برجسته‌ترین جنبه فعالیت اصناف بوده و از این رو به قلم مورخان محلی و سفرنامه‌نویسان اروپایی که بهترین شاهدان آن روزگار بودند، توصیف شده است. افزون بر این با وجود تغییرات جدید در ویژگی اصناف، مشارکت آنها در مراسم عمومی امروزه نیز دیده می‌شود.

سقوط صفویه یکی از وقایع مهم تاریخ ایران عصر جدید است و مسیر تاریخ ایران را تغییر داد، در نتیجه مورخان و پژوهشگران متعددی به این واقعه مهم توجه کرده‌اند. یکی از این منابع که شهرت زیادی در سراسر جهان کسب کرده است، سفرنامه کروسینسکی است.