شروع عملیات احداث مجتمع اولیه شرکت فولاد خوزستان، به سال ۱۳۵۳ با زمیگردد. عملیات زیرسازی و بهطور همزمان، خرید و حمل تجهیزات کارخانه برای نصب واحدهای مختلف، از سال ۱۳۵۳ آغاز شد. تجهیز این کارخانه با مشارکت بیش از ۷۰ شرکت بینالمللی خارجی و ۳۰ شرکت داخلی در قالب پیمانکار و ناظر و مشاور تا نیمه دوم سال ۱۳۵۷ ادامه یافت؛ اما این واحد تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به صورت کامل تجهیز و راهاندازی نشده بود. پیشرفت فیزیکی کل پروژه تا سال ۱۳۵۷، حدود ۵۰ درصد بود و از آن تاریخ تا پایان نیمه اول سال ۱۳۶۰ ، به دلیل تحولات حاصل شده از انقلاب اسامی در کشور و شرایط جنگ تحمیلی، روند پیشرفت پروژه متوقف شد. پس از این دوران و عزم جدی دولت بر ادامه کار و تکمیل پروژه، شرکتهای داخلی داوطلب، در قالب گروههای نوپا تعاونی وارد عمل شدند به طوری که ظرف کمتر از دوسال، دیماه سال ۱۳۶۱، پیشرفت کار به میزان ۶/ ۶۷ درصد برآورد شد. سرانجام در سال ۱۳۶۷ فاز اول مجتمع فولاد اهواز، به دست توانمند مهندسان و تکنسینهای شرکت راهاندازی شد.
شرکت فولاد خوزستان یکی از شرکتهای بزرگ فولادسازی است که در ۱۲ فروردین ۱۳۴۶ بهعنوان نخستین مجتمع تولید آهن و فولاد به روش احیای مستقیم و کوره قوس الکتریکی در ایران، راهاندازی شد؛ اما افتتاح آن در سال ۱۳۶۸ توسط علی خامنهای (رئیسجمهور وقت) انجام گرفت. این شرکت با وسعت ۳/ ۸ کیلومترمربع، در مجاورت شهر اهواز، مرکز استان خوزستان درجنوب غربی کشور، واقع شده است. شرکت فولاد خوزستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به بنادر جنوب کشور و آبهای آزاد و برخورداری از منابع و قابلیتهای منحصربهفرد همواره نقش محوری خود را در صنعت فولاد کشور ایفا کرده است. در سال ۱۳۵۲ برای تاسیس مجتمع فولاد خوزستان بین شرکتهای ملی صنایع فولاد ایران و شرکتهای متعددی مذاکره شده است. این مذاکرات به امضای قراردادهای متعددی به منظور تعیین مناسبترین محل برای استقرار مجتمع، برآورد هزینه تولید و مطالعات اولیه، منجر شد.
صنایع معدنی ایران در جنبههای مختلف اقتصادی و سیاسی با تحریم مواجه هستند. هرچند این تحریمها صدماتی را به پایههای اقتصادی کشور وارد کرده، اما همین امر منجر به آن شده است تا تولیدکنندگان داخلی از این فرصت استفاده کرده و توان تولیدی خود را ارتقا بخشند. فولاد خوزستان به عنوان یکی از بنگاههای صنعتی وابسته به بخش معدن با تامین ۸۰ درصد مواد اولیه خود از داخل کشور نشان داده این بنگاه تحریمها را به فرصت تبدیل کرده است.
فولاد خوزستان بزرگترین عرضهکننده شمش فولاد به بازار داخلی و دومین تولیدکننده بزرگ فولاد کشور است که ظرف سالهای گذشته همواره نقشی مهم در توسعه صادرات غیرنفتی کشور داشته است. این مجموعه بزرگ فولادی اولین تجربه فولادسازی کشور به روش احیای مستقیم (میدرکس) و کوره قوس الکتریکی بود که موفقیت آن باعث شد استفاده از این روش برای تولید فولاد در کشور متداول شود. در سالهای ابتدایی دهه ۷۰ متخصصان شرکت فولاد خوزستان، توانستند تکنولوژی میدرکس بهکاررفته در واحدهای احیا را در کشور بومیسازی کرده و این روش را در کشور گسترش دهند. به این ترتیب باید اذعان کرد که این شرکت بزرگ فولادی جایگاهی ویژه در توسعه صنعت فولاد کشور دارد.
شرکتی که زیر بمباران هوایی وقت و بیوقت در جنگ تحمیلی احداث شده، دور از ذهن نیست که به تنها شرکت دارنده تکنولوژی ساخت کارخانه تولید آهن اسفنجی به روش میدرکس در سطح خاورمیانه با ظرفیت بالای یک میلیون تن تبدیل شود. این مطلب سادهترین پاسخ برای این سوال است که فولاد خوزستان از کجا آمده و به کجا رسیده است تا دومین فولادساز بزرگ ایران شود. فولاد خوزستان درختی است که زیر حملات جنگ تحمیلی رشد کرده و تحریمها را پشت سر گذاشته، بنابراین دیگر خم نمیشود. همانگونه که عنوان شد؛ شرکت فولاد خوزستان هماکنون دومین تولیدکننده فولاد خام در ایران با وسعت ۸/ ۳ کیلومترمربع، در مجاورت شهر اهواز است. طرح این مجتمع در ابتدا شامل یک چرخه کامل تولید فولاد، از سنگآهن تا شمش بود که در زمینی به مساحت سه کیلومترمربع احداث میشد. طراحی بهگونهای بود که در این کارخانهها، ابتدا (پودر) سنگآهن به گندله تبدیل شده و در واحدهای احیای مستقیم با استفاده از گاز احیاکننده حاصل از شکست گاز طبیعی، تصفیه شده و تبدیل به آهن اسفنجی شود. آهن اسفنجی حاصل سپس راهی کورههای قوس الکتریکی شده، تا پس از تهیه مذاب و پالایش، به روش ریختهگری مداوم در مقاطع بلوم و اسلب ریختهگری شود. بدین منظور مذاکراتی فیمابین شرکت ملی صنایع فولاد ایران و شرکتهای متعدد بینالمللی در اوایل سال ۱۳۵۱ صورت گرفت که به عقد قراردادهایی نیز منجر شد.
صنعت فولاد ایران به یکی از صنایع معدنی سرآمد در دنیا تبدیل شده و تولیدکنندگان آن بهرغم سختترین و شدیدترین تحریمهایی که کشورهای استثمارگر علیه جمهوری اسلامی ایران و در رأس آن تولیدکنندگان صنایع معدنی کشور ایجاد کردهاند توانستهاند نهتنها در مسیر رشد تولید و صادرات گام بردارند؛ بلکه بسیاری از بخشهای مختلف این صنعت را با تکیه بر توان تولیدکنندگان داخلی، بومیسازی کرده و از ارزبری این صنعت ارزآور جلوگیری کردهاند.
صنعت فولاد به دلایلی چون نقش تاریخی آن در توسعه کشورهای مختلف، انطباقپذیری بالای زیستمحیطی صنعت، تاثیر قابل توجه در اشتغالزایی، پایهای بودن محصولات تولیدی آن، امکان بهکارگیری تکنولوژی سطوح بالا در آن به منظور کاهش شدت مصرفی انرژی (کاهش ۵۰درصدی میزان مصرف انرژی برای تولید هر تن فولاد طی سه دهه اخیر و روند رو به بهبود آن)، قابلیت استفاده مجدد بسیار بالای محصولات آن (بیش از ۹۵ درصد محصولات تولیدی صنعت فولاد قابلیت استفاده مجدد دارند) و نیز گستره بسیار وسیع کاربرد محصولات آن از ساختمان تا کارخانههای مختلف، راه و ارتباطات، انتقال انرژی، خوروسازی، محصولات و لوازم خانگی و اداری و بسیاری کاربردهای فراوان دیگر آن، یکی از پایهایترین صنایع در دنیا و هر کشوری تلقی میشود. گزارش اتحادیه جهانی فولاد مدعی است صنعت فولاد همچنان ستون فقرات و فعالکننده تکامل و پیشرفت جوامع بشری است که قادر است شهرهای جهان را به مکان بهتری در قالب شهرهای هوشمند آینده تبدیل کند.
در دوران تحریمها که فروش نفت ایران تحت فشار بیسابقهای قرار داشت و محدود شده بود، صنایع غیرنفتی به شتاب نجات اقتصاد آمدند و در این میان نام دو صنعت پتروشیمی و فولاد در ارزآوری برای مملکت برجستهتر بود. با کنار رفتن دونالد ترامپ از قدرت در آمریکا، اکنون فضای نامشخصی درباره ادامه یافتن یا نیافتن تحریمها علیه ایران حکمفرما شده و طبعاً صنایع فولادی هم که خود به شکلی گسترده آماج حملات تحریمی در این سه سال قرار گرفتهاند، چشمانتظار تحولات آتی هستند.
فولاد خوزستان در افق ۱۴۰۴ در نظر دارد به یکی از بزرگترین شرکتهای فولادی یکپارچه در کشور و منطقه تبدیل شود. این گروه صنعتی برای دست یافتن به این اهداف در پنج بخش برنامه دارد که شامل «ارزش»، «مشتری»، «فرآیندهای ارزشافزا»، «همافزایی در گروه» و «توانمند سازها» است. در بخش اول دست یافتن به سودآوری پایدار مدنظر قرار دارد که با «فروش بهینه محصولات فولادی»، «صادرات پایدار»، «افزایش فروش شرکتهای زنجیره ارزش»، «افزایش بهرهوری» و «مدیریت اثربخش بهای تمامشده» دنبال میشود. در بخش مشتری این شرکت در نظر دارد با به کارگیری پارامترهایی چون «تحویل به موقع و پایدار محصولات»، «ارائه محصولات با قیمت و شرایط پرداخت رقابتی»، «ارائه محصولات با کیفیت مطلوب»، «ارائه محصولات متنوع» و «پاسخگویی و ارائه راهنماییهای تجاری و فنی» میزان رضایت مشتریان را افزایش دهد. «مسئولیتهای اجتماعی»، «مدیریت توسعه و فناوری»، «مدیریت اثربخش بازار»، «تعالی فرآیندهای بهرهبرداری» و «تامین پایدار و اقتصادی» از دیگر موضوعاتی است که در بخش فرآیندهای ارزشافزا در دستورکار متولیان فولاد خوزستان قرار دارد و در بخش توانمندسازها نیز مواردی مثل «مدیریت منابع مالی»، «مدیریت سرمایههای سازمانی»، «مدیریت سرمایههای اطلاعاتی» و «مدیریت سرمایههای انسانی» دنبال میشود.
ظهور انقلاب صنعتی و رشد تعاملات میان بنگاههای مختلف تولیدی و خدماتی در جهان و افزایش روزافزون نیاز به همکاریهای اقتصادی و مبادلات تجاری میان کشورهای جهان روزبهروز توجه به تدوین و اجرای استانداردها را گسترش داده و هم از این جهت چه در سطح جهانی، چه در سطح ملی و به همین میزان در سطح کارخانهای، استانداردها نقش بسیار مهمی بر این مبنا در مبادلات تجاری میان کشورها و تعامل مردم در سراسر جهان ایفا میکنند و زبان مشترکی برای تداوم ارتباطات هستند.
پس از انقلاب و با تغییر رویکرد اقتصادی کشور از مصرفگرایی و واردات، نگاه به پتانسیل داخلی در تولید تغییر کرد و در راستای همین مسیر صنعت فولاد کشور در دهههای اخیر و به ویژه در سالهای گذشته رشد قابل توجهی داشته است؛ این پیشرفت سبب شده است تا اکنون صنعت فولاد کشور در جایگاه دهم بزرگترین تولیدکنندگان فولاد جهانی و همچنین در رده نخست خاورمیانه قرار بگیرد.
فولاد خوزستان اولین شرکت تولید فولاد به روش احیای مستقیم و کوره قوس الکتریکی و از نظر میزان تولید دومین شرکت بزرگ فولادی کشور است که با اجرای طرحهای توسعه و بهبود تکنولوژی و بهبود فرآیندها تاکنون توانسته است نهتنها جایگاه خود را بهعنوان یک شرکت فولادی بزرگ حفظ کند بلکه تلاش میکند زنجیره ارزش در صنایع بالادست و پاییندست را تکمیل کند و با تداوم برنامههای توسعهای و بهبود تکنولوژی همچنان به عنوان یکی از شرکتهای بزرگ فولادی جایگاه خود را در کشور حفظ و سهم ۲۵درصدی از تولید فولاد کشور را به خود اختصاص دهد. بهبود تکنولوژی، تکمیل زنجیره ارزش و افزایش تولید میتواند باعث ایجاد ثروت و افزایش سوددهی شود و با جلب اعتماد مردم به بازار سرمایه، سرمایههای خرد جامعه را به سمت سرمایهگذاری در شرکتها سوق دهد و جایگاه بازار سرمایه را در اقتصاد ایران تقویت کند. یکی از مهمترین مسائلی که تمامی کشورهایی که از توانایی و ظرفیت لازم برخوردارند و در مسیر توسعه اقتصادی به آن میپردازند توسعه صنعتی است.
در قرن بیست و یکم، تولید و مصرف فولاد یکی از شاخصهای مهم توسعهیافتگی کشورها و جوامع مختلف به حساب میآید. بهطور کلی، حضور صنعت فولاد در یک کشور و منطقه بر فرآیند توسعه، فرهنگ، سطح علم و دانش، اشتغالزایی، آموزش، پژوهش و تجارت آن منطقه تاثیر بسزایی دارد. فولاد بر صنعتی شدن کشورها نیز اثرگذار است.
امروزه رشد و اثربخشی سازمانی در گرو داشتن سرمایه انسانی متعالی است. نظر به این نقش برجسته در تحقق اهداف سازمانی، شرکت فولاد خوزستان همراستا با استراتژیهای کلان خود، استراتژی منابع انسانی را طرحریزی و در قالب کلان فرآیند مدیریت سرمایههای انسانی و کلان فرآیند ایمنی، بهداشت و محیط زیست، جاری کرده است.
سازمانها در خلأ نیستند. هر سازمانی، اعم از شرکتهای بزرگ، شرکتهای دولتی یا کسبوکارهای کوچک میخواهند خواستههای مشتریان و سهامداران گوناگون را برآورده سازند. بنابراین نیازمند مواد، تجهیزات، تسهیلات و تامینکنندگانی از سازمانهای دیگر هستند و عملکرد یک سازمان به وسیله فعالیتهای سایر سازمانهایی که تشکیل زنجیره تامین میدهند، تحت تاثیر قرار میگیرد.
رشد بهرهوری در سازمانها و صنایع از اهداف مهم در کسب مزیت رقابتی و خلق ارزش افزوده در واحدهای کسبوکار است. به دلیل نقش موثر توسعه و پیشرفت صنعت فولاد کشور در ایجاد ارزش افزوده و مزیت رقابتی کشورها در بازارهای جهانی، وجود واحد تحقیق و توسعه و مدیریت تکنولوژی سازمانها، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
از جمله عواملی که در توسعه اقتصادی یک منطقه میتواند نقشی بیبدیل داشته باشد، تولید یا فرآوری کالاهایی است که با مزیتهای نسبی آن منطقه همخوانی داشته و بتواند به عنوان زیربنا در تولید سایر کالاها و خدمات تاثیر بسزایی داشته باشد. در این رابطه از «فولاد» به عنوان یک کالای استراتژیک در توسعه نام بردهاند. کالایی که صنایع بسیاری را به دنبال خویش میکشاند و قادر است تولید ناخالص ملی را به یکباره جهشی امیدوارانه ببخشد.
شرکتهای معدنی در سالهای اخیر با مشکلاتی روبهرو بودهاند که ریشه بسیاری از آنها به دخالت سیاستگذاران بازمیگردد. بهزعم فعالان صنایع معدنی، بحث «قیمتگذاری دستوری» که در صدر فهرست چالشها قرار گرفته است، یکی از سیاستهایی است که تنها تلاطم و نوسان را به بازار معدنیها تزریق کرده است. امین ابراهیمی، مدیرعامل فولاد خوزستان، در بررسی جهتگیریهای اخیر متولیان و سیاستگذاران، رفتار مداخلهجویانه دولت را آفتی برای صنعت فولاد میداند. به اعتقاد او در شرایط تحریمی که سیاستگذاری نیازمند تحلیل اطلاعات بهروز و پیچیده و چابکی و پویایی در تصمیمات است، مشورت گرفتن هرچه بیشتر دولت از نظرات و پیشنهادهای تشکلهای تخصصی اهمیت مضاعف مییابد، به ویژه در خصوص آهن و فولاد که یکی از محورهای اصلی تحریمها علیه کشورمان است. ابراهیمی معتقد است رفتار دولت باید نظارتی باشد، اما در عمل دولت رفتاری مداخلهای در بازار دارد و همین موضوع نشان داده که در سالهای اخیر هر بار بحث به قیمتگذاری دستوری کشیده شده است، صفهای فروش تشکیل شده و به اصطلاح فرار مشتریان خرد را به نظاره نشستهایم.
فولاد خوزستان دو ماموریت مهم را دنبال میکند؛ «نقش محوری در توسعه صنعتی و اقتصادی» و «بهبود کیفیت زندگی.» این شرکت با تولید محصولات فولادی به عنوان یکی از کالاهای استراتژیک، به دنبال ایفای نقش محوری و تعیینکننده در توسعه صنعتی و اقتصادی ایران است.
از سوی دیگر با خلق ارزش افزوده اقتصادی و کمک به افزایش تولید ناخالص ملی، به دنبال بهبود مداوم کیفیت زندگی کارکنان و انجام مسوولیتهای اجتماعی است.
در تمام کسبوکارهای تجاری و صنعتی، راز ماندگاری در چرخه رقابت، تعریف و اجرای طرحهای توسعه پایدار متناسب با نتایج مطالعات بازار و در جهت تامین نیازهای فعلی و جدید بازارهای موجود و بازارهای جدید است. با سرمایهگذاری لازم در اجرای طرحها و پروژههای توسعهای، علاوه بر جذب تکنولوژیهای جدید، ایجاد ظرفیتهای جدید و کاهش قیمت تمامشده، شاهد ماندگاری در چرخه رقابت و حفظ و توسعه سهم بازار خود خواهیم بود.
هرگاه سخن از مدیریت استراتژیک و بحثهای پیرامون تعالی سازمانی به میان میآید، درباره ابزارهای مدیریتی صحبت میکنیم که در خدمت دستیابی یک سازمان به اهداف خود در بهترین شکل ممکن قرار دارند. مدل یا الگوی تعالی سازمانی، تصویری از واقعیات و روابط بهوجودآمده میان متغیرهای موجود در آن واقعیت است که عملاً نمایانگر ارتباط متغیرها با یکدیگر و نتایج برهمکنش آنهاست. میتوان گفت که الگو، نمونه سادهسازیشدهای برای درک بهتر و شناخت دقیق واقعیات است.
روند فعلی جهانی شدن، شرکتها را به مرزهای ملی خود محدود نمیکند و آنها را برای بازاریابی در یک سکوی بالاتر، یعنی بازار بینالمللی دعوت میکند. بازارهای جدید نشانهای از رشد شرکت و کشورها هستند و هر ملتی برای تجارت با ملتهای دیگر آزاد است. عمدهترین هدف شرکتها از ورود به بازارهای بینالمللی، ایجاد فرصتهای مناسب برای کسب سود است.
ایران در رتبه دهم تولید فولاد خام و رتبه دوم تولید آهن اسفنجی در دنیا قرار دارد و به این ترتیب باید اذعان کرد که صنعت فولاد ایران در منطقه و در جهان حائز اهمیت بهشمار میرود. همچنین براساس اهداف در نظر گرفتهشده در سند چشمانداز توسعه کشور باید میزان ظرفیت تولید شمش فولاد کشور در افق ۱۴۰۴ به ۵۵ میلیون تن برسد که با تحقق این هدف، جایگاه کشور در این صنعت مادر مستحکمتر خواهد شد. به این ترتیب با توجه به جایگاه ویژه ایران در فولادسازی موضوع بهرهور بودن این صنعت بسیار حائز اهمیت است.
در سالهای گذشته صنعت فولاد کشور پیشرفتهای روزافزونی داشته است. بررسی تحولات این صنعت تا به امروز نشان میدهد توسعه و نوسازی صنایع فولادی در ایران طی دهههای اخیر با سرعت و جدیت خاصی دنبال شده است تا آنجا که یکی از منابع ارزی ایران در شرایط سخت تحریمی، صادراتی است که از جانب صنعت یادشده صورت میگیرد.
سرعت گرفتن روند تحولات اقتصادی جهان و تعدد پارامترهای اثرگذار بر فعالیت و توسعه سازمانها موجب شدهاند تا برآورد ریسکها و مدیریت بحران به بخشی جداییناپذیر و طبیعی از برنامههای یک سازمان تبدیل شود. امروز دیگر بحرانها یک رخداد غیرعادی، اتفاقی و کمیاب تلقی نمیشوند، بلکه در تاروپود جوامع رخنه کردهاند.
سنگآهن نخستین حلقه زنجیره تولید فولاد است. در سالهای اخیر توسعه ظرفیتهای صنعت فولاد یکی از کارهای مهم و اساسی اقتصاد کشور بوده است اما به نظر میرسد سرمایهگذاری در توسعه معادن سنگآهن آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. روشن است که تحقق چشماندازهای صنعت فولاد بدون توسعه معادن سنگآهن کشور ممکن نخواهد بود، با توجه به اهداف پیشبینیشده برای صنعت فولاد یعنی تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ ذخایر فعلی سنگآهن کشور پاسخگوی نیاز این صنعت نخواهد بود.
صنعت آهن و فولاد در ۴۰ سال گذشته انقلابی تکنولوژیک را پشت سر گذاشته است. در مدت زمانی نسبتاً کوتاه، صنعت فولاد آمریکای شمالی شاهد از بین رفتن کامل فرآیند باز کردن بخار، گسترش ریختهگری مداوم و تغییر به بخش کورههای قوس الکتریکی بوده است. این پیشرفتها و سایر تحولات بهطور چشمگیری بر روی نحوه ساخت فولاد، قیمت، کیفیت و دامنه محصولات تولیدشده تاثیر گذاشته و ساختار اساسی این صنعت را تغییر داده است.
تولید فولاد یکی از شاخصههای پیشرفت جوامع است. تولید فولاد بود که توانست به سیطره اسپانیا و پرتغال بر جهان خاتمه دهد و سالها انگلستان را به عنوان قدرت برتر جهان معرفی کند، امپراتوریای که هیچگاه خورشید در آن غروب نمیکرد. به همین منظور در سالهای بعد عموم کشورهایی که تلاش برای صنعتی شدن داشتند، به سمت تولید انبوه فولاد حرکت کردند و هماینک تولیدکنندگان زیادی هم در کشورهای غربی و هم در کشورهای در حال توسعه وجود دارند و به نیاز کشور خود و دیگر کشورها در زمینه فولاد پاسخ میدهند. در حال حاضر شش تولیدکننده از ۱۰ تولیدکننده بزرگ دنیا چینی هستند و از ۲۰ تولیدکننده اول دنیا، ۱۰ تولیدکننده چینی، سه تولیدکننده هندی، دو تولیدکننده کرهای و یک تولیدکننده ژاپنی است.
فولاد که از قرنهای بسیار دور مورد استفاده بشر قرار میگرفت در میانه قرن نوزدهم و با تحولی در فرآیند ساختش، انقلاب صنعتی بزرگی را در زندگی بشر پدید آورد؛ با تولید کمهزینه و پرسرعت فولاد، این فلز رفتهرفته جای خود را در تمامی حوزههای زندگی بشر باز کرد، به صورتی که اکنون کمتر وسیلهای در زندگی انسانها وجود دارد که از فولاد در تولید آن استفاده نشده باشد.