از تولد تا بالندگی
فولاد خوزستان در دهه اخیر چگونه تحریم‌ها را به فرصت تبدیل کرد؟
پرده اول؛ تولد فولاد خوزستان
شروع عملیات احداث مجتمع اولیه شرکت فولاد خوزستان، به سال ۱۳۵۳ باز‌می‌گردد. عملیات زیرسازی و به‌طور همزمان، خرید و حمل تجهیزات کارخانه برای نصب واحدهای مختلف، از سال ۱۳۵۳ آغاز شد. تجهیز این کارخانه با مشارکت بیش از ۷۰ شرکت بین‌المللی خارجی و ۳۰ شرکت داخلی در قالب پیمانکار و ناظر و مشاور تا نیمه دوم سال ۱۳۵۷ ادامه یافت؛ اما این واحد تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به صورت کامل تجهیز و راه‌اندازی نشده بود. پیشرفت فیزیکی کل پروژه تا سال ۱۳۵۷، حدود ۵۰ درصد بود و از آن تاریخ تا پایان نیمه اول سال ۱۳۶۰، به دلیل تحولات حاصل‌شده
از انقلاب اسلامی در کشور و شرایط جنگ تحمیلی، روند پیشرفت پروژه متوقف شد. پس از این دوران و عزم جدی دولت بر ادامه کار و تکمیل پروژه، شرکت‌های داخلی داوطلب، در قالب گروه‌های نوپای تعاونی وارد عمل شدند به طوری که ظرف کمتر از دوسال، دی‌ماه سال ۱۳۶۱، پیشرفت کار به میزان ۶۷/ ۶ درصد برآورد شد. سرانجام در سال ۱۳۶۷ فاز اول مجتمع فولاد اهواز، به دست توانمند مهندسان و تکنسین‌های شرکت راه‌اندازی شد.
مجتمع‌های این شرکت در طول جنگ تحمیلی، سه بار در سال‌های ۱۳۶۴، ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ مورد حملات هوایی قرار گرفتند که منجر به وارد شدن خسارات شدیدی به تجهیزات این کارخانه شد. به هر نحو نخستین کوره فولادسازی، در دهه فجر سال ۱۳۶۷ روشن شد و در بهار سال ۱۳۶۸، با حضور مقام معظم رهبری (در زمان مسوولیت ریاست جمهوری)، تولید رسمی مجتمع به میزان یکصد هزار تن شمش آغاز شد. طرح این مجتمع در ابتدا شامل یک چرخه کامل تولید فولاد، از سنگ آهن تا شمش بود که در زمینی به مساحت سه کیلومتر‌مربع احداث می‌شد. طراحی به‌گونه‌ای بود که در این کارخانه‌ها، ابتدا پودر سنگ آهن به گندله تبدیل شده، سپس در واحدهای احیای مستقیم با استفاده از گاز احیا‌کننده حاصل از شکست گاز طبیعی، تصفیه شده و تبدیل به آهن اسفنجی شود. آهن اسفنجی حاصل سپس راهی کوره‌های قوس الکتریکی شده، تا پس از تهیه مذاب و پالایش، به روش ریخته‌گری مداوم در مقاطع بلوم و اسلب ریخته‌گری شود. این سال‌ها ایران در بخش‌های مختلف صنعتی توانسته است به خودکفایی دست پیدا کند؛ به گونه‌ای که ایران در بخش‌های مختلف از جمله فولاد، به یکی از صادرکنندگان برتر تبدیل شده است. امروز شاهد آن هستیم که تولیدکنندگان عرصه اقتصاد با عملکرد خود، چرخه اقتصادی کشور را به سمت رونق و پیشرفت سوق می‌دهند؛ البته در این مسیر فرمایش مقام معظم رهبری در نام‌گذاری سال‌های متوالی و به ویژه امسال که به نام سال جهش تولید نام‌گذاری شده است، نقش بسزایی در رونق اقتصادی داشته و مسیر موفقیت را برای تولیدکنندگان ایرانی رقم زده است. در این میان فولاد خوزستان از جمله اهرم‌های اقتصادی کشور است که تاثیر بسزایی در رونق اقتصادی کشور دارد. فولاد خوزستان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده شمش فولاد و دومین قطب تولید فولاد خام در کشور بوده و یکی از بنگاه‌های پیشرو اقتصادی است که در عرصه‌های ملی و منطقه‌ای صنعت فولاد حضوری فعال دارد. طی ۲۷ سال تلاش کارکنان و متخصصان زبردست این صنعت، فولاد خوزستان طرح‌های توسعه را در فاز اول تا ۴/ ۲ و در فاز دوم تا ۲/ ۳ میلیون تن و هم‌اکنون بالای سه میلیون و ۸۰۰ هزار تن محقق ساخته است. در پایان فاز چهارم توسعه، ظرفیت تولید این شرکت به ۲/ ۵ میلیون تن در سال خواهد رسید. در طول این سال‌ها شرکت فولاد خوزستان همواره متعهد به کیفیت و خدمت به مشتری بوده و دریافت گواهینامه‌های سیستم مدیریت کیفیت موید این واقعیت است.
پرده دوم؛ نقش فولاد خوزستان در دفاع مقدس
فولاد خوزستان نقش پررنگی در دوران دفاع مقدس داشته است. به گفته کارشناسان، شرکت‌های بزرگی همچون فولاد خوزستان در چند سنگر متفاوت جنگ تحمیلی نقش‌آفرینی کردند؛ اولین نقش اعزام نیروهایی بود که سنگر اقتصادی را ترک کردند و اسلحه در دست گرفتند؛ دومین مورد نقش برجسته پشتیبانی شرکت فولاد خوزستان از جبهه‌ها و امورات فنی و مهندسی بود و سومین حوزه، تلاش برای حفظ سنگر تولید زیر بمباران‌ها و موشک‌باران‌های رژیم بعث عراق بود که دست‌کمی از صحنه‌های نبرد نداشت. شرکت فولاد خوزستان در تمام این سال‌ها پیرو فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی، در سنگر اقتصاد و فرهنگ و جامعه خدمتگزاری کرده است و آن را فصل‌الخطاب قرار داده است. با توجه به این موضوع که رهبر معظم انقلاب سال ۱۳۹۳ را «سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نام‌گذاری فرمودند، شرکت فولاد خوزستان که دوران سختی را در طول جنگ تحمیلی گذرانده از سال ۱۳۷۵ تا پایان سال ۱۳۹۵ سه فاز توسعه خود را به اتمام رسانده و ظرفیت اولیه خود را از ۵/ ۱ میلیون تن در سال به ۷/ ۳ میلیون تن در پایان سال ۱۳۹۵ رسانده است. از ابتدای سال ۱۳۹۶ فاز چهارم توسعه ظرفیت تا افق ۱۴۰۴ گروه فولاد خوزستان برای دستیابی به ظرفیت شش میلیون تن پایدار در کل زنجیره ارزش فولاد، از سنگ تا محصول نهایی برنامه‌ریزی شده و در حال اجراست. در حال حاضر ظرفیت فعال ایجاد‌شده بیش از ۸/ ۳ میلیون تن است و همان‌طور که پیشتر به آن پرداخته شد، شرکت فولاد خوزستان هم بی‌تاثیر از روند تحریم نبوده است. اما با تلاش شبانه‌روزی دست‌اندرکاران فعالان چرخه اقتصادی تحریم‌ها تاثیر زیادی بر روند تولید نداشت؛ به گونه‌ای که به گفته کارشناسان، این شرکت توانسته است در حوزه تولید و مسوولیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های قابل قبولی داشته باشد. فولاد خوزستان در بخش تولید اکنون با تمام ظرفیت‌ها مطابق با سند چشم‌انداز تلاش کرده و در زمینه مسوولیت‌های اجتماعی نیز، خدمات خوبی را تاکنون در مناطق محروم ارائه کرده است؛ در این زمینه فولاد خوزستان بیش از یک هزار دانش‌آموز در مناطق محروم را جهت تامین لباس و نوشت‌افزار مورد حمایت قرار داده است و در زمینه بازسازی جاده‌ها، دفع فاضلاب و آب‌های سطحی در بارندگی‌های استان خوزستان نیز خدمت‌رسان مردم شریف این استان بوده است. شرکت فولاد خوزستان در حوزه صادرات مطابق با برنامه‌های خود عمل کرده و طرح‌های توسعه‌ای را نیز به خوبی پیش برده است. این شرکت با کمک نیروهای متخصص توانست موفقیت‌های بزرگی به دست آورد و به عنوان صادرکننده نمونه و شرکت برتر در حوزه تولید و کیفیت محصولات شناخته شود.
پرده سوم؛ تحریم
مدیران فولاد مبارکه معتقدند تحریم‌ها هیچ‌گونه اثر منفی بر فولاد خوزستان نگذاشته است، آنها بر این باورند که امروزه ۸۰ درصد مواد اولیه فولاد خوزستان از داخل کشور تامین می‌شود و این مساله نوید رفع سایر مشکلات بر سر تامین مواد اولیه در صنایع مختلف را می‌دهد. فولاد خوزستان الگویی است که توانسته تحریم‌ها را به فرصت تبدیل کند و با تشکیل کمیته‌های بومی، سرمایه‌گذاری خوبی را در زمینه رونق تولید داشته باشد. نخستین نمایشگاه بومی‌سازی تجهیزات با حضور ۶۵ شرکت داخلی توسط شرکت فولاد خوزستان برپا و از این بین ۲۰ قرارداد با شرکت‌های داخلی منعقد شد. طبق گفته آنها، شرکت فولاد خوزستان در عرصه علم دانشگاهی، حرف اول را می‌زند و توانسته در بخش موسیقی سازی و قطعات، حمایت از پروژه‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویی منطبق با حوزه فولاد، همچنین تقویت ارتباط صنعت با دانشگاه بسیار تاثیرگذار باشد. از سویی دستاوردهای افزایش ظرفیت تولیدی فولاد خوزستان به چند بخش تقسیم می‌شود و این شرکت توانسته در تمام عرصه‌های اقتصادی نقش بسزایی داشته باشد؛ از جمله آنکه فعالیت‌هایی در زمینه سرمایه‌گذاری‌ها به منظور تکمیل زنجیره تامین شرکت، شامل سرمایه‌گذاری در مجتمع فولاد شادگان، در قالب طرح کارخانه‌های احیا و فولادسازی صورت گرفته است.
برنامه فولاد خوزستان برای اجرای طرح‌های توسعه به‌گونه‌ای است که سهم تولید این کارخانه در کل فولاد کشور که هم‌اکنون ۲۵ درصد است، حفظ شود. در سال‌های اخیر بهره‌وری بهینه از خطوط تولید همواره مدنظر بوده و این مسیر به تدریج طی شده است. به طور مثال آماده‌به‌کاری در گندله‌سازی ۸۰ درصد بوده است که با همت همه کارکنان در خطوط تولید به ۹۵ درصد در سال ۹۲ ارتقا پیدا کرد. این آماده به کاری در واحدهای احیای مستقیم نیز به ۹۸ درصد و در بخش فولادسازی به ۵/ ۹۴ درصد رسیده است؛ به این ترتیب می‌توان گفت بخش مهمی از افزایش تولید شرکت، ناشی از آماده‌به‌کاری خطوط تولید بوده که با استفاده از دانش و تجربه کارکنان و برنامه‌ریزی‌های مدون و تلاش همگانی محقق شده است. با توجه به چشم‌انداز کشور در سال ۱۴۰۴ تولید بالغ بر ۵۰ میلیون تن فولاد، نوید از آینده روشن برای اقتصاد کشور دارد اما اکنون با توجه به پتانسیل کشور در تولید فولاد و صنایع فولادی باید امیدوار بود که آینده روشنی برای صنعت تخمین زده شود.
پرده چهارم؛ بازار سرمایه
مدیران کارخانه فولاد خوزستان معتقدند این شرکت نه‌تنها از پله‌های دشوار تحریم بالا رفته است، بلکه در بازار بورس و سرمایه یکی از موفق‌ترین عملکردها را داشته است. آخرین حضور موفق شرکت فولاد خوزستان در بازار سرمایه، کسب رتبه اول در بین شرکت‌های بورسی در هشتمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه تهران بود که در خردادماه سال ۱۳۹۳ برگزار شد.
در این نمایشگاه برخی از دستاوردها و برنامه‌های توسعه شرکت به معرض اطلاع بازدیدکنندگان و دست‌اندرکاران بازار سرمایه گذاشته شد که توجه بسیاری از علاقه‌مندان بازار سرمایه را به خود جلب کرد. ارزیابی‌های خوب مسوولان از این غرفه باعث شد تا پیشرفت‌های تاثیرگذار شرکت در عرصه‌های مختلف، به شایستگی مطرح شود.
گمانه‌زنی‌ها نشان داده است شاخص‌های مالی اقتصادی شرکت فولاد خوزستان در سال‌های اخیر، روند مطلوبی داشته و بر این اساس، سود سهم فخوز در این مدت، روند پیوسته‌ای چه به جهت ای‌پی‌اس و چه به جهت دی‌پی‌اس داشته است. در همین راستا، روند ارزش بازار سهام شرکت نیز افزایشی بوده است. در سال ۹۳ پیش از بستن نماد فخوز، ارزش بازار شرکت حدود ۷۶۹۲ میلیارد تومان برآورد شده است. همچنین فولاد خوزستان به منظور حفظ منافع سهامداران حقیقی و سهام شرکت‌های معدنی و فلزی، صندوق سرمایه‌گذاری مشترک ۳۰۰ هزار میلیارد ریالی را جهت خرید حمایتی سهم و بازارگردانی آن در شرایط فعلی بازار، به اجرا گذاشته است.
پرده ششم؛ بومی‌سازی
اقتصاد مقاومتی چارچوبی مشخص برای کاهش وابستگی‌های شرکت‌های داخلی به خارج از کشور است. بر این اساس، تلاش شده است که در جهت تامین اقلام مورد نیاز از داخل کشور، یک برنامه مدون دنبال شود؛ لذا با تمرکز بر تامین اقلام مورد نیاز تدارکاتی از داخل کشور، با هدف دور زدن تحریم‌ها، از ۷۱ درصد در سال ۸۷ به ۹۰ درصد در سال ۹۲ رسیده است؛ تا جایی که فولاد خوزستان به عنوان کسب‌و‌کار پیشرو در پیاده‌سازی استراتژی اقتصاد مقاومتی، در سال ۹۸ انتخاب شد و این استراتژی همچنان ادامه خواهد داشت.
احداث نخستین کارخانه تولید آهن اسفنجی به روش احیای مستقیم در کشور، ساخت کوره‌های پاتیلی صد درصد ایرانی و ساخت اولین ترانسفورماتور کوره پاتیلی در کشور، از افتخارات مثال‌زدنی متخصصان بومی‌سازی
فناوری در این شرکت است. با توجه به عزم ملی که در زمینه خودکفایی صنعت عظیم فولاد در کشور وجود دارد؛ این کار قطعاً تا بومی‌سازی کامل صنعت در آینده نزدیک ادامه خواهد داشت.
علاوه‌بر موارد ذکر‌شده، ساخت ماشین‌های الکتریکی سنگین و تجهیزات ماشین‌های ریخته‌گری و ده‌ها پروژه مهم دیگر، منتج به ساخت بیش از هشت هزار تجهیز مهم فرآیند فولادسازی به‌دست جهادگران بلندهمت فولاد خوزستان شده است و به عنوان دستاوردهای غرورآفرین در کارنامه این متخصصان گمنام به ثبت رسیده است.
در سال‌های اخیر با توجه به گزارش‌های ارسالی، چه در الکترود کوره و ال اف، چه در کک، نسوز و انرژی، خوشبختانه تمامی شاخص‌ها روند کاهشی داشته است. به طور مثال در الکترود کوره ۱۹ درصد و الکترود ال اف ۶/ ۱۶ درصد، در مصرف کک ۳۵ درصد، نسوز ۳۹ درصد و مصرف انرژی ۲۵ درصد کاهش نرم مصارف به‌دست آمده، که خود موفقیت بزرگی است. بسیاری از پروژه‌های بومی‌سازی در فولاد خوزستان، برای نخستین بار در کشور به اجرا درآمده
است و هر کدام به نوبه خود، تجربه‌ای ارزشمند در سطح ملی به‌شمار می‌آیند.
پرده هفتم؛ اشتغال‌زایی
فولاد خوزستان در کنار سایر صنایع نقش بسزایی در رونق اقتصادی این مرز و بوم داشته است؛ سال‌ها تلاش مجدانه در عرصه تولید، فرهنگ و اشتغال‌زایی موید آن است که در این سال‌ها تحریم‌ها نتوانسته است صدمه‌ای به شرکت فولاد خوزستان وارد کند.
بی‌تردید تبدیل تهدید به فرصت در شرایطی که فشارهای تحریمی آمریکا به بیشترین حد خود رسید؛ باعث شد شرکت‌های فولادسازی به‌رغم اینکه یکی از سخت‌ترین دوره‌های فعالیت خود را تجربه و با انواع و اقسام فشارها و مشکلات تحریمی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند؛ بتوانند صنعت فولاد را کماکان رو به جلو حرکت داده و علاوه بر تامین نیاز داخل، بازارهای صادراتی خود را نیز حفظ کنند. البته در این شرایط موضوع ورود دولت به زنجیره فولاد در سال ۹۸ نیز با ابلاغ بخشنامه‌های جدید ادامه داشت و قیمت‌گذاری این محصول به دلیل وجود آن در سبد حمایتی دولت، در حال حاضر نیز، همچنان دستوری و کنترل‌شده است و این سرکوب قیمتی و افزایش شکاف قیمتی کلیه محصولات موجود در زنجیره فولاد، اعم از سنگ آهن و فولاد با قیمت‌های جهانی، خام‌فروشی سنگ آهن را توجیه‌پذیر کرده است.
همین امر باعث کمبودهای مقطعی سنگ آهن و کاهش تولید فولادسازان در یکی دو ماه از سال جاری شده است؛ که با وجود همه این مشکلات و چالش‌ها، آمارهای صادراتی سال ۹۸ نشان‌دهنده شکست دیواره تحریم‌های فولادی است.
