تیراژ ماهانه خودرو در آبان به پایین‌ترین رقم رسید
ورود خودروسازان به محدوده قرمز تولید
به‌نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل دامنه پرنوسان تولید خودروهای داخلی طی امسال (به‌خصوص از خرداد به بعد)، تحریم‌ها و همچنین مشکلات و محدودیت‌های اقتصادی است. هرچند تحریم‌های مرتبط با صنعت خودرو از نیمه مردادماه رسما آغاز شد، اما اثرات آن از همان روزی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا خروج کشورش را از توافق هسته‌ای و برجام اعلام کرد، رفته رفته پدیدار شد. هجدهم اردیبهشت امسال بود که ترامپ خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و خبر از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران داد. وی خودروسازی کشور را در اولویت تحریم گذاشت و در نهایت اواسط مرداد، وعده‌اش را عملی کرد تا صنعت خودرو ایران در گرداب تحریم‌هایی سخت گرفتار شود.
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، خودروسازان خارجی که به قصد تولید و سرمایه‌گذاری به ایران آمده بودند، کم‌کم چمدان‌هایشان را بستند و آماده رفتن شدند تا با جرائم سخت آمریکایی‌ها مواجه نشوند. اثرات روانی خروج آمریکا از برجام خیلی زود خود را نشان داد، تا جایی که روند تامین قطعات و مواد اولیه از خارج و همچنین نقل‌و‌انتقالات مالی رو به کندی رفت و پس از بازگشت تحریم‌ها در نیمه مرداد، کندتر و کندتر نیز شد.
طی چند ماهی که از آغاز تحریم صنعت خودروی ایران می‌گذرد نیز ضمن خروج خودروسازان معتبر خارجی از کشور، روند تامین مستقیم قطعات از آنها تقریبا متوقف شده و پیامدهای آن به وضوح در روند نزولی تولید خودروسازان قابل مشاهده است. با توجه به آنکه وابستگی به قطعات خارجی در خودروسازی ایران هنوز وجود دارد، این موضوع خود را در دوران تحریم به وضوح نشان می‌دهد و در حال حاضر نیز به یکی از عوامل اصلی نزولی شدن تیراژ تبدیل شده است. در این شرایط، خودروسازان به‌دنبال آن هستند تا قطعات موردنیاز خود را از منابع فرعی (که احتمالا با کاهش کیفیت و افزایش هزینه تامین همراه است) تهیه کنند. آنها البته در فرصت سه ماههای که پس از خروج آمریکا از برجام تا بازگشت تحریم‌ها داشتند، استفاده و تا حد امکان اقدام به ذخیره قطعات کردند. هرچند تیراژ خودروسازان روند عادی گذشته را ندارد، با این حال ذخیره قطعات سبب شد تولید خودرو در کشور تا پایان مهر افت خیلی زیادی را تجربه نکند، اما با اتمام این ذخایر و در صورت عدم تامین قطعات از منابع فرعی، سقوط آزاد تولید خودرو دور از ذهن نیست.
آن طور که فعالان صنعت خودرو می‌گویند، اگر مجموعه مشکلات و محدودیت‌های داخلی حل شود، آنها با توجه به تجربیات قبلی، توانایی اداره امور خود را در دوران تحریم خواهند داشت. منظور آنها از مشکلات و محدودیت‌های داخلی، بیشتر مسائلی مانند قیمت‌گذاری دستوری و سختگیری در ترخیص مواد اولیه و قطعات از گمرک و همچنین گره‌های بانکی به‌خصوص در بخش گشایش اعتبار است. فعالان صنعت خودرو بر این باورند که خودروسازی و قطعه‌سازی کشور در حال حاضر علاوه‌بر تحریم‌های خارجی، با تحریم‌های داخلی نیز مواجه است و اتفاقا دومی آنها را بیشتر آزار می‌دهد.
در این بین، کاغذبازی‌های زیاد در پروسه ثبت‌سفارش قطعات و مواد اولیه و همچنین ترخیص آنها از گمرک، دست و پای خودروسازان و قطعه‌سازان را برای سرپا نگه داشتن تولید بسته است. مشکل اصلی در این ماجرا، به ارز مربوط می‌شود، چه آنکه با وجود تداوم قیمت‌گذاری دستوری، ارز دولتی در اختیار زنجیره خودروسازی قرار نمی‌گیرد. از آن سو، داستان دریافت مابه‌‌التفاوت ارزی از خودروسازان و قطعه‌سازان نیز هنوز کم و بیش پابرجاست. البته خودروسازان ظاهرا بابت قطع یارانه ارزی موضع منفی ندارند، منتها حرفشان این است که قیمت‌گذاری نیز باید آزاد شود. به اعتقاد آنها، وقتی پرداخت ارز دولتی به زنجیره خودروسازی قطع شده و نرخ مواد اولیه نیز بالا رفته، دیگر قیمت‌گذاری دستوری معنایی ندارد و باید لغو شود. موضوع قیمت خودرو سال‌هاست یکی از چالش‌های بزرگ خودروسازی کشور به‌شمار می‌رود و در شرایط فعلی که تحریم‌ها برقرار و نرخ ارز و مواد اولیه صعود کرده، بیش از هر زمان دیگری مطرح است.
در مجموع، شرایط کلی برای فعالیت عادی خودروسازی کشور فراهم نیست و مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی، سبب شده تیراژ در مسیری نزولی قرار گیرد. اوضاع به شکلی است که فعالان صنعت خودرو اخیرا در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری تاکید کردند ادامه کار با این شرایط امکانپذیر نیست و اگر اصلاحات و اقدامات لازم در مورد مسائلی مانند ترخیص قطعات و لغو قیمت‌گذاری دستوری صورت نگیرد، تولید خودرو متوقف و موجی بزرگ از بیکاری ایجاد خواهد شد.
رکورد کاهش تولید در آبان
اما ببینیم آمارهای اعلامی خودروسازان به بورس، چه جزئیاتی از افت و خیز تولید را در خود جای داده است. مقایسه نمودار ایران خودرو و گروه خودروسازی سایپا با یکدیگر، نشان می‌دهد هر دو شرکت روندی تقریبا یکسان را در هشت ماه امسال طی کرده‌اند. بر این اساس، هر دو خودروساز فروردین را با تولیدی کمتر از ظرفیت اسمی خود به پایان رسانده‌اند که البته این موضوع روال عادی هر ساله به‌شمار می‌رود و با تعطیلات نوروزی در ارتباط است. طبق نمودارهای موجود، ایران خودرو در این ماه ۳۰ هزار و ۱۹۰ دستگاه تیراژ داشته و سایپایی‌ها نیز ۲۹ هزار و ۶۵۹ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده‌اند. طبق معمول، تیراژ خودروسازان در اردیبهشت رشدی بزرگ را تجربه و ایران خودرو ۶۴ هزار و ۴۷۹ دستگاه تولید را به نام خود ثبت کرده و گروه خودروسازی سایپا هم ۴۷ هزار و ۵۴ دستگاه تیراژ داشته است.
روند نزولی تولید در هر دو شرکت اما از خرداد (پس از اعلام خروج آمریکا از برجام) آغاز و تا پایان شهریور ادامه داشته است. بر این اساس، تیراژ ایران خودرو در خرداد به ۳۶ هزار و ۷۹۲ دستگاه نزول کرده و در تیر نیز به ۳۱ هزار و ۲۶۶ دستگاه رسیده است. هرچند ایران خودرویی‌ها در مرداد و نسبت به تیر، افزایش تیراژ را ثبت کرده‌اند، با این حال در شهریور دوباره افت کرده و تولیدشان به زیر ۳۰ هزار دستگاه رسیده است. در این بازه زمانی، سایپایی‌ها روندی کمی متفاوت را طی کرده از خرداد تا شهریور، کاهش تیراژ داشته‌اند. این خودروساز در خرداد ۳۳ هزار و ۱۶۶ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده و در تیر نیز ۳۱ هزار و ۲۳۸ دستگاه تیراژ داشته است. در مرداد و شهریور نیز به ترتیب ارقام ۲۵ هزار و ۷۱۷ دستگاه و ۲۰ هزار و ۵۸۵ دستگاه برای گروه خودروسازی سایپا در تولید به ثبت رسیده است.
دو خودروساز بزرگ کشور اما در مهر امسال ناگهان افزایش تیراژ را تجربه کرده‌اند. طبق آمار، ایران خودرویی‌ها توانسته‌اند در اولین ماه پاییز ۳۵ هزار و ۳۹۷ دستگاه انواع محصول را به تولید برسانند که در مقایسه با شهریور، مرداد و تیر، روندی افزایشی را نشان می‌دهد. سایپا هم تیراژی ۲۸ هزار و ۳۲۵ دستگاهی را در مهر به ثبت رسانده تا در مقایسه با شهریور و مرداد، روندی افزایشی داشته باشد. به‌نظر می‌رسد تسریع روند ترخیص قطعات و مواد اولیه از گمرک، یکی از دلایل رشد تیراژ خودروسازان در مهر بوده است. این البته در حالی است که ایران خودرو و سایپا در آبان، آماری ناامیدکننده را به ثبت رسانده و رکورد کاهش تولید ماهانه خود را شکسته‌اند.
بر این اساس، ایران خودرو در آبان تنها ۲۱ هزار و ۹۲۳ دستگاه تیراژ داشته که از تمام آمارهای ماهانه این شرکت طی سال‌جاری کمتر است. همچنین سایپایی‌ها هم ۲۰ هزار و ۲۹۵ دستگاه تیراژ را به ثبت رسانده‌اند که طی هشت ماه امسال کمترین بوده است. باید منتظر ماند و دید روند کاهشی تیراژ خودروسازان در ماههای آینده نیز ادامه خواهد داشت یا سرنوشتی دیگر در انتظار آنهاست.
ارسال نظر