نوبل اقتصاد

حدود یک ماه پیش سیمون جانسون به‌‌‌دلیل تحقیقات مختلفی که در بررسی نقش نهادها و سیاست‌های دولتی در کاهش یا افزایش بحران‌‌‌های مالی انجام داده بود برنده جایزه نوبل سال ۲۰۲۴ در اقتصاد شد. وی به‌طور مشخص در تحلیل‌‌‌هایش به ضعف نهادهای نظارتی و سیاست‌های نامناسب روی بانک‌ها اشاره دارد و تشریح می‌‌‌کند که چگونه تزلزل در نظارت بر عملکرد بانک‌ها می‌تواند سیستم مالی را به بی‌‌‌ثباتی و بحران بکشاند و به‌‌‌طور مداوم بر اهمیت سیاست‌های نظارتی قوی و شفاف بر بانک‌‌‌ها، برای پیشگیری از بحران‌‌‌های مالی تاکید…

جیمز رابینسون، دانشمند علوم سیاسی، اقتصاددان و برنده بریتانیایی-آمریکایی، با دارون عجم‏‏‏‏‌اوغلو و سایمون جانسون، برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴، در مصاحبه با خبر‌‌گزاری کازینفورم درباره تاثیر نابرابری اقتصادی بر نظام‌های سیاسی، علایق پژوهشی آینده و کارهایش درباره آفریقا صحبت کرد. وی همچنین دیدگاه‌های خود را درباره تحولات کنونی جهانی ازجمله توسعه اقتصادی چین، انتخابات در آمریکا و وضعیت افغانستان به اشتراک می‌گذارد. جیمز رابینسون نشان می‌دهد که نهادهای فراگیر چقدر برای شکوفایی و رفاه در یک جامعه…

سایمون جانسون، از قدرت نهادها در تعیین سرنوشت اقتصادی یک ملت و از درس‌‌‌‌‌ها برای کشورهای درحال‌توسعه تا سازمان‌های بین‌المللی برای هدایت اصلاحات و این مساله که چگونه میراث‌‌‌‌‌های تاریخی همچنان اقتصاد جهانی امروز را شکل می‌دهند، می‌گوید.

جایزه علوم اقتصادی ۲۰۲۴ به دارون عجم‌‌‌‌‌اوغلو، سایمون جانسون و جیمز رابینسون «برای بررسی چگونگی شکل‌گیری نهادها و تاثیرگذاری بر رفاه» اهدا شد. تفاوت‌‌‌‌‌های زیادی در رفاه بین ملت‌ها وجود دارد. یکی از توضیح‌‌‌‌‌های مهم برای این مساله، تفاوت‌‌‌‌‌های مداوم در نهادهای اجتماعی است.

دارون عجم اوغلو و سایمون جانسون از MITبه همراه جیمز رابینسون از دانشگاه شیکاگو، جایزه‌ نوبل اقتصاد را به‌دلیل پژوهش پیشگامانه خود درباره چگونگی اثرگذاری نهاد‌ها در دستیابی به رفاه دریافت کردند. نظریات آنها درباره تداوم و تغییر نهاد‌ها موجب شکل‌گیری ادبیات گسترده‌ای شد و بینش اقتصاددانان درباره نابرابری‌های اقتصاد جهانی را دستخوش تغییر کرده است. ملیسا دل، دانشجوی سابق برندگان نوبل و استاد دانشگاه هاروارد، در گزارشی به بررسی ادبیات شکل‌گرفته توسط این اقتصاددانان پرداخت.

سیاستگذاران در عمل نمی‌توانند به‌سادگی تصمیم بگیرند که «نهادهای خوب» داشته باشند، چون نهادها تداوم دارند و تغییر آنها دشوار است. برندگان جایزه امسال، به‌ویژه جیمز رابینسون، برای مستندسازی این تداوم و کشف چگونگی ظهور نهادهای خوب، روش‌های جدیدی را پیشگام کرده‌اند که تاریخ و سیاست را جدی می‌گیرند و آنها را در کار میدانی گنجانده‏‏‏‏‌اند. نسلی از محققان این‌سنت را برای روشن‌کردن طیف وسیعی از موضوعات به خدمت گرفته‏‏‏‏‌اند، برای مثال‏‏‏‏‌ می‌توان به این موارد درباره قاره آفریقا و کشور هند اشاره کرد:…

۹۲سال پیش وقتی آلدوس هاکسلی در رمان درخشان خود «دنیای قشنگ نو» از تحقق رویای سعادت و خوشبختی همه انسان‌‌‌ها با کمک علم نوشت، بسیاری با دیده تردید به این رمان علمی-تخیلی نگاه می‌‌‌کردند و رهایی بشر از شر، فقر و رنج را غیرممکن می‌‌‌دانستند. اما با گذشت زمان، موفقیت و شکست جوامع و تلاش دانشگاهیان برای فهم زمینه‌‌‌ها و علل توسعه و فقر، جهان را با بینش‌‌‌های روشنی درباره نحوه دستیابی به کامیابی روبه‌رو کرد؛ تا جایی که برخی از معادلات مهم‌ و پیچیده‌‌‌ توسعه در قرن ۲۱ حل شد.

دارون عجم‌‌‌اوغلو، سیمون جانسون و جیمز رابینسون به دلیل تحقیقات برجسته خود درباره نقش نهادها و تاثیرات آنها بر رفاه و توسعه اقتصادی، برنده جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ شدند. این جایزه به‌درستی به آنها اعطا شد، اما مهم‌تر از آن، پیام این پژوهش‌‌‌ها برای کشورهایی مانند ایران است که به دنبال راهی برای عبور از شرایط فعلی و قرار گرفتن در مسیر توسعه هستند.

یکی دانشگاه را ترک کرده و وکیل و وزیر می‌شود و سر از چاه درمی‌‌‌آورد، یکی بر آن است در دانشگاه بماند و در جست‌وجوی راه باشد. طی روزهای گذشته، نکات فراوانی در مورد جناب دارون عجم‌اوغلو، اقتصاددان ارمنی‌تبار ترکیه و استاد دانشگاه‌‌‌ ام.آی.تی منتشر شد. رسانه‌‌‌ها با ذکر جزئیات، به دنبال پاسخی برای این پرسش رفتند که عجم‌اوغلو و دو پژوهشگر همکار او چه ایده‌‌‌هایی داشته‌‌‌اند که جایزه نوبل سال ۲۰۲۴ میلادی را نصیب آنان کرده است. من در این یادداشت، از زاویه‌‌‌ای دیگر به فعالیت علمی عجم‌اوغلو می‌‌‌نگرم…

جیمز رابینسون؛ استاد اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو و یکی از سه برنده جایزه نوبل اقتصاد سال‌۲۰۲۴ در کنار عجم اوغلو و سایمون جانسون است. او در این نوشته به بررسی نیروهایی می‌پردازد که نهادها را به سمت تداوم و البته تغییر سوق می‌دهند. طبق استدلال او نهادهای تعادلی موجود در یک جامعه نتیجه فرآیندی سیاسی هستند که احتمال دارد کاملا دیرپا و وابسته به مسیر باشند. با چنین تبیینی روشن می‌شود چرا الگوهای توسعه‏‏‌نیافتگی تا این حد تداوم دارند و انواع توصیه‌های سیاستی اغلب بی‏‏‌ثمر هستند. فقط هنگامی…

کسب نوبل اقتصاد سال۲۰۲۴ از سوی اقتصاددانان «نونهادگرا» بار دیگر ایده آنها را در کانون توجهات قرار داده است. به همین مناسبت، «دنیای‌اقتصاد» یکی از نگاه‌های انتقادی به این نحله را مورد بررسی قرار داده و به تشریح نکاتی درباره نهادگرایی پرداخته است.

البرز نظامی: سر کلاس‌‌‌های درس اقتصادسنجی، به‌طور معمول استادان یک انذار جدی به دانشجویان خود می‌دهند؛ اینکه اگر تصمیم گرفتید متغیرهای ابزاری (Instrumental Variables) را در مدل خود به کار گیرید، به‌شدت مراقب باشید؛ زیرا استفاده از این نوع متغیرها هنر می‌‌‌خواهد؛ هنری که کار هر کسی نیست. اما اگر این هنر به‌درستی ادا شود، می‌‌‌تواند شما را به قله علم اقتصاد برساند؛ درست مانند نوبلیست‌‌‌های امسال علم اقتصاد.

بالاخره بعد از سال‌ها انتظار، دارون عجم‌اوغلو، جیمز رابینسون و سیمون جانسون جایزه نوبل را بردند. عجم‌اوغلو و رابینسون آنقدر با هم کارهای مشترک دارند که به‌سختی بتوان این دو را جدا از هم تصور کرد؛ یک زوج علمی و همکار بسیار کارآمد، یکی اقتصاددان موسسه فناوری ماساچوست (MIT) و دیگری اقتصاددان و محقق علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو و البته سیمون جانسون، اقتصاددان و استاد کارآفرینی دانشکده کسب‌وکار ام‌ای‌تی. این سه‌نفر با مقاله پرارجاع «خاستگاه‌های استعماری توسعه: یک بررسی تجربی» که سال ۲۰۰۱ در مجله معتبر…

سال‌ها بود که اقتصاددانان یک جایزه نوبل برای دارون عجم‌اوغلو کنار گذاشته بودند. تنها مساله این بود که در چه سالی و برای کدام یک از تحقیقاتش، این جایزه به او اهدا می‌شود. عجم‌اوغلو که می‌توان گفت از برجسته‌ترین اقتصاددانان تاریخ است، علاوه بر اینکه تحقیقات ارزشمندی انجام داده، در ارائه نتایج این تحقیقات به عامه مردم هم بسیار موفق بوده است و از این لحاظ نیز چهره شناخته‌شده‌ای محسوب می‌شود.

جایزه نوبل یکی از جوایز معتبر علمی، ادبی و صلح در جهان است که هر سال به افرادی که دستاوردهای برجسته‌‌‌ای در این زمینه‌‌‌ها دارند اهدا می‌شود. این جایزه در سال ۱۸۹۵ توسط آلفرد نوبل، شیمیدان و مخترع سوئدی، پایه‌‌‌گذاری شد. در سال ۱۹۶۸ نوبل اقتصاد توسط بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدسالگی این بانک تاسیس و به یاد آلفرد نوبل نام‌گذاری شد. گرچه این جایزه بخشی از وصیت‌‌‌نامه آلفرد نوبل نبوده، اما اصولا نوبل در وصیت‌‌‌نامه خود خواستار این شد که بخش عمده‌‌‌ای از ثروتش برای ایجاد این جایزه استفاده و به…

دنیای اقتصاد: جایزه نوبل اقتصاد که به صورت رسمی تحت عنوان جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی به یاد آلفرد نوبل شناخته می‌شود امسال به دارون عجم‌اوغلو، جیمز رابینسون و سایمون جانسون اعطا شد. طبق اعلام اعطاکنندگان جایزه، برندگان امسال بینش جدیدی در مورد اینکه چرا تفاوت‌های گسترده‌ای در رفاه بین کشورها وجود دارد، ارائه کرده‌اند. یکی از توضیحات مهم، تفاوت‌های پیوسته و ادامه‌دار در نهادهای اجتماعی است.

پس از گمانه‌‌‌زنی‌‌‌های چندین‌‌‌ساله، آکادمی سلطنتی علوم سوئد پنجاه‌وششمین جایزه نوبل اقتصاد را به دارون عجم‌‌‌اوغلو، اقتصاددان ۵۶‌‌‌ساله ترک‌تبار و استاد دانشگاه MIT؛ جیمز رابینسون، اقتصاددان ۶۴ساله انگلیسی و استاد دانشگاه شیکاگو و سایمون جانسون، اقتصاددان ۶۱ساله انگلیسی و استاد دانشگاه MIT اعطا کرد. گرچه پیش از این، جیمز بوکانان (۱۹۸۶)، داگلاس نورث (۱۹۹۰) و الینور اوستروم (۲۰۰۹) این جایزه را برای پژوهش‌‌‌های مرتبط با تصمیم‌‌‌گیری‌‌‌های سیاسی دریافت کرده بودند، اما اولین بار است اقتصاددانانی…

دوشنبه ظهر اعلام شد که جایزه نوبل به عجم اوغلو، رابینسون و جانسون تعلق گرفته است و دلیل آن، تشریح چگونگی شکل‌گیری نهادها و تاثیر آن بر رفاه عنوان شده است. واقعیت آن است که سال‌هاست عموم اقتصاددانان یقین داشتند که دارون عجم اوغلو لایق جایزه نوبل است؛ ولی می‌گفتند که کمیته نوبل نمی‌خواهد این جایزه را در جوانی به او بدهد تا انگیزه فعالیت علمی‌اش کم نشود. بنابراین این جایزه نوبل غیرمنتظره نبود. اما بد نیست به این پرسش بپردازیم که محورهای اصلی فعالیت دارون عجم اوغلو چیست.

اقتصاد علم تخصیص بهینه منابع کمیاب است؛ این ساده‌‌‌ترین و در دسترس‌‌‌ترین تعریف از علم اقتصاد است. از دستاوردهای این علم می‌‌‌توان برای یافتن بهترین استفاده از منابع در دسترس، تولید کالاها و خدمات، رشد و رفاه در طول زمان استفاده کرد. ابزارهای علم اقتصاد به تحلیلگران و سیاستگذاران امکان می‌دهد تا هزینه‌‌‌ها، منافع و آثار سیاست‌‌‌های دولت‌‌‌ها را در طیف وسیعی از حوزه‌‌‌هایی که جامعه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد -به عنوان مثال آموزش، امنیت و بهداشت- مطالعه کنند.

جایزه نوبل اقتصاد، به‌‌‌عنوان معتبرترین جایزه در این حوزه، تاثیر چشمگیری بر تحول و پیشرفت علم اقتصاد دارد. این جایزه به محققانی اعطا می‌شود که به توسعه نظریه‌‌‌های جدید یا کاربردهای نوین اقتصادی در حوزه‌‌‌های مختلف کمک کرده‌‌‌اند. برندگان نوبل اقتصاد معمولا ایده‌‌‌ها و رویکردهای نوآورانه‌‌‌ای ارائه می‌دهند که باعث تحول و تغییر جهت‌‌‌گیری‌‌‌های پژوهشی و سیاستگذاری اقتصادی می‌شود.

سال‌هاست که جایزه نوبل در اقتصاد به خط‌کشی برای اندازه‌گیری کیفیت روش‌شناسی مورد استفاده پژوهشگران اقتصادی تبدیل شده است. متاسفانه و در فضای حاکم بین اقتصاددانان کشورمان، جایزه نوبل به چکشی برای اثبات حقانیت یا عدم‌حقانیت بدل شده است؛ گویی برخی شب و روز خود را به همایش و سخنرانی جهت اثبات هواداری خود از روش‌شناسی فرد پیروز می‌پردازند و انذار می‌دهند که پژوهشگران باید جهت تحقیق خود را با این متر و معیار سالانه هماهنگ کنند‌‌‌. اقتصاد رفتاری و دلالت بر جایزه نوبل ریچارد تالر مثالی خوب از این…

جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵ به دنبال وصیت آلفرد نوبل، شیمیدان و مخترع سوئدی ایجاد شد. اولین جایزه نوبل در سال ۱۹۰۱ بعد از شکل‌‌‌گیری بنیاد نوبل در پنج‌گروه فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح به برندگان اهدا شد. بعد از پیگیری‌‌‌های بانک‌مرکزی سوئد در سال ۱۹۶۸، راگنار فریش و یان تینبرگن در سال ۱۹۶۹ اولین جایزه نوبل اقتصاد را به دلیل ایجاد و استفاده از مدل‌‌‌های پویا برای تجزیه و تحلیل فرآیندهای اقتصادی با هم دریافت کردند. بعد از آن نوبل اقتصاد نیز مانند سایر زیرگروه‌‌‌ها اهمیت پیدا کرد و هر سال به…

موعد اهدای جوایز نوبل فرارسیده ‌‌‌است؛ روزهای هیجان‌‌‌انگیزی که اقتصاددوستان منتظرند تا ببینند امسال چه کسی یا چه کسانی و کدام حوزه یا حوزه‌‌‌هایی از علم اقتصاد، برنده جایزه نوبل خواهند شد. جایزه نوبل به‌طور سنتی برای پنج حوزه در نظر گرفته شده ‌‌‌بود. این جایزه تا سال ۱۹۶۸ میلادی تنها در پنج حوزه فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح تعریف شده‌‌‌ بود. اما از سال ۱۹۶۸ میلادی، بانک‌مرکزی سوئد برای رشته اقتصاد نیز جایزه نوبل را تعریف کرد؛ جایزه‌‌‌ای که همه‌ساله، در میانه ماه اکتبر به یکی از…

هشتم آوریل (۲۰فروردین) سالروز تولد جان ریچارد هیکس، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال۱۹۷۲ است. جان ریچارد هیکس، اقتصاددان بریتانیایی و یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اقتصاددانان قرن بیستم است. آشناترین مشارکت او در زمینه اقتصاد بیانیه او از نظریه تقاضای مصرف‌کننده در اقتصاد خرد و مدل IS-LM (۱۹۳۷) است که دیدگاه کینزی از اقتصاد کلان را خلاصه می‌کرد. کتاب ارزش و سرمایه او (۱۹۳۹) به‌طور قابل توجهی نظریه «تعادل عمومی و ارزش» را بسط داد.

شما می‌‌‌توانید ریاضیدان باشید و یکی از مهم‌ترین جوایز علمی، مثلا جایزه نوبل را در رشته اقتصاد دریافت کنید؛ مثل جان نش ریاضیدان که در سال ۱۹۹۴ نوبل اقتصاد گرفت. این می‌‌‌تواند به معنای اهمیت ریاضیات و به طور کلی، روش‌های کمّی در اقتصاد باشد. در عین حال می‌‌‌توانید اقتصاددان باشید و مساله اقتصاد مدرن را تاریخ‌‌‌ندانی اقتصاددان‌‌‌ها بدانید؛ مثل جان کنت گالبرایت، اقتصاددانی که گاهی در مقابل جریان متعارف اقتصاد قرار می‌‌‌گرفت.

توماس شلینگ؛ برنده جایزه نوبل اقتصاد سال‌۲۰۱۵ در این کتاب عالی که حدود شصت سال‌پیش منتشر شد، روش‌های استفاده از قابلیت‏‏‏‌های نظامی- واقعی یا خیالی- ماهرانه یا ناشیانه را به‌مثابه قدرت چانه‏‏‏‌زنی بررسی می‌کند. آن ماری اسلاتر (استاد امور عمومی و بین‌الملل دانشگاه پرینستون) در مقدمه‏‏‏‌ای جدید بر این اثر نشان می‌دهد چگونه چارچوبی که شلینگ در زمان جنگ سرد ابرقدرت‏‏‏‌ها و نابودی تضمینی دوجانبه ارائه کرد و کاملا قابل‌درک بود، هنوز هم در دنیای چندقطبی که جنگ‏‏‏‌ها به اندازه‏‏‏‌ای که روی زمین اجرا…

در بحبوحه جنگ سرد، جایزه نوبل اقتصاد سال ۱۹۷۳ به یک اقتصاددان روسی-آمریکایی رسید. واسیلی لئونتیف (۱۹۹۹-۱۹۰۶) به پاس زحمات علمی خود از اواسط دهه ۱۹۳۰ برای معرفی رویکردی انقلابی در تحلیل اقتصادی تحت عنوان تحلیل داده-ستانده (Input-Output Analysis)، هفتمین برنده جایزه نوبل اقتصاد لقب گرفت. مقاله لئونتیف با عنوان «روابط داده-ستانده کمّی در نظام اقتصادی ایالات‌متحده» در اوت ۱۹۳۶ به چاپ رسید؛ یعنی در میانه رکود بزرگ و دقیقا در همان سالی که جان مینارد کینز (۱۹۴۶-۱۸۸۳) کتاب مشهور «نظریه عمومی اشتغال،…

معرفی مدل رشد سولو در کتاب «مشارکتی در تئوری رشد اقتصادی» و بازخورد تجربی آن، «تغییر فناوری و تابع تولید کل» که در سال‌های ۱۹۵۶ و ۱۹۵۷ منتشر شد، موجب شهرت رابرت سولو در ۳۰سالگی شد. تلاش‌‌‌های وی در توسعه علم اقتصاد، نهایتا به دریافت جایزه نوبل علوم اقتصادی در سال ۱۹۸۷، به‌عنوان جوان‌‌‌ترین اقتصاددانی که تا آن زمان موفق به کسب این جایزه شده بود، منجر شد. اما ویژگی تفکر علمی سولو چه بود که باعث شد از وی با القابی مانند «پدر علم رشد اقتصادی» یاد کنند؟ سولو در مصاحبه‌‌‌ای از تحقیقات خود با…

آنگوس دیتون، اقتصاددان بریتانیایی و برنده نوبل اقتصادی۲۰۱۵، داستان جالبی را از نوبل اقتصاد و حاشیه‌های پیرامون آن تعریف می‌کند. او در بخشی از کتابی که با نام «اقتصاد در آمریکا؛ یک اقتصاددان مهاجر سرزمین نابرابر را کشف می‌کند» به تازگی منتشر شده به ماجرای جوایز نوبل و نوبل در علم اقتصاد، می‌پردازد. دیتون اکنون با ۷۸سال سن در دانشگاه پرینستون آمریکا تدریس می‌کند. دیتون در این بخش از کتاب می‌نویسد زمانی که آلفرد نوبل برای بنا نهادن جوایز نوبل، ثروتش را باقی گذاشت هیچ اشاره‌ای به اقتصاد نکرد.…

اقتصاد نیوز: کلودیا گلدن که هم اکنون استاد دانشگاه هاروارد در حوزه اقتصاد کارگری و اقتصاد زنان است جایره نوبل اقتصاد را دریافت کرد.