نوبل برای پژوهشگران توسعه

مژگان مداح/پژوهشگر دکترای اقتصاد در دانشگاه HEC لوزان سال‌ها بود که اقتصاددانان یک جایزه نوبل برای دارون عجم‌اوغلو کنار گذاشته بودند. تنها مساله این بود که در چه سالی و برای کدام یک از تحقیقاتش، این جایزه به او اهدا می‌شود. عجم‌اوغلو که می‌توان گفت از برجسته‌ترین اقتصاددانان تاریخ است، علاوه بر اینکه تحقیقات ارزشمندی انجام داده، در ارائه نتایج این تحقیقات به عامه مردم هم بسیار موفق بوده است و از این لحاظ نیز چهره شناخته‌شده‌ای محسوب می‌شود.

براساس اطلاعات وب‌سایت Research Papers in Economics (RePEc)، دارون عجم‌‌‌اوغلو به‌‌‌عنوان دومین اقتصاددان پراستناد تمام زمان‌ها معرفی شده است و آثار او تاکنون، بیش از ۲۴۰‌هزار بار در Google Scholar استناد شده‌‌‌اند. همچنین، در نظرسنجی سال ۲۰۱۱ که از ۲۹۹استاد اقتصاد آمریکایی انجام شد، عجم‌‌‌اوغلو پس از پل کروگمن و گرگ منکیو در رتبه سوم فهرست «محبوب‌‌‌ترین اقتصاددانان زنده زیر ۶۰سال» قرار گرفت که حاکی از جایگاه برجسته او در میان اقتصاددانان است.

امسال دارون عجم‌‌‌اوغلو، به همراه سایمون جانسون و جیمز رابینسون، جایزه نوبل اقتصاد ۲۰۲۴ را برای تحقیقاتشان در زمینه نهادها و توسعه اقتصادی دریافت کردند. این سه اقتصاددان، نقش کلیدی نهادهای سیاسی و اقتصادی را در شکل‌‌‌دهی به مسیر توسعه کشورها بررسی کرده‌‌‌اند. تحقیقات آنها نشان می‌دهد که نهادهای فراگیر (inclusive institutions) که حقوق فردی و دموکراسی را تقویت می‌کنند، برای رشد و رفاه اقتصادی حیاتی هستند، در حالی که نهادهای مستبدانه (extractive institutions) که قدرت و منابع را در دست گروه‌‌‌های خاصی متمرکز می‌کنند، به نابرابری و توسعه‌‌‌نیافتگی منجر می‌‌‌شوند.

دارون عجم‌‌‌اوغلو از سال ۱۹۹۳ و از مدرسه اقتصاد لندن با جیمز رابینسون، اقتصاددان بریتانیایی، همکاری داشته است. خود عجم‌‌‌اوغلو از این همکاری به‌‌‌عنوان یک «رابطه بسیار پربار» یاد کرده است. آنها با هم روی تعداد زیادی مقالات و چند کتاب کار کرده‌‌‌اند که بیشتر آنها به موضوع رشد و توسعه اقتصادی پرداخته‌‌‌اند. یکی از ‌‌کارهای مشترک معروف آنها کتاب «چرا ملت‌‌‌ها شکست می‌‌‌خورند» (Why Nations Fail) است که به بررسی این موضوع می‌‌‌پردازد که چرا برخی کشورها به توسعه اقتصادی دست می‌‌‌یابند و برخی دیگر نه. کتاب دیگر آنها «The Narrow Corridor» که با عنوان «دالان باریک آزادی» به فارسی ترجمه شده، به بررسی چگونگی تعامل دولت و جامعه در ایجاد آزادی و توسعه پرداخته است. در کتاب دیگری با عنوان « Economic Origins of Dictatorship and Democracy» عجم‌‌‌اوغلو و رابینسون به تحلیل عوامل اقتصادی که موجب ظهور دموکراسی یا دیکتاتوری در کشورها می‌‌‌شوند، پرداخته‌‌‌اند. علاوه بر این کتاب‌ها که برای مخاطب عام نوشته شده‌اند، این دو با همکاری سایمون جانسون مقالات آکادمیک بسیاری را نیز منتشر کرده‌اند.

همان‌طور که اشاره شد، بررسی نقش نهادها در رشد و رفاه یکی از زمینه‌های تحقیقاتی عجم‌‌‌اوغلو به شمار می‌رود. او همچنین در زمینه‌‌‌ رابطه بین نابرابری و رشد اقتصادی تحقیقات بسیاری داشته است. یکی از استدلال‌‌‌های اصلی عجم‌‌‌اوغلو این است که نابرابری‌‌‌های شدید اجتماعی و اقتصادی می‌‌‌توانند مانع رشد اقتصادی پایدار شوند؛ زیرا این نابرابری‌‌‌ها به نهادهای ناکارآمد منجر می‌‌‌شوند. او حتی در سال‌های اخیر به بررسی تاثیر فناوری‌‌‌های جدید، از جمله هوش مصنوعی بر بازار کار و نابرابری اقتصادی پرداخته است. او بر این باور است که اگر فناوری‌‌‌ها به‌‌‌طور صحیح و فراگیر مدیریت نشوند، می‌‌‌توانند نابرابری را تشدید کرده و فرصت‌‌‌های شغلی را محدود کنند.