ویژه نامه سراسری صنایع غذایی

• گرسنگی بین‌المللی

• ریشه‌های بحران غذا

  اوکراین یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم، ذرت و جو در جهان شمرده می‌شود؛ به‌طوری که حدود ۵۰ درصد از ذرت جهان و بیش‌از ۶۰ درصد ذرت اروپا را تامین می‌کند. این کشور اکنون بسیاری از اقلام صادراتی خود را محدود کرده است. این در حالی‌ است که بسیاری از کشورهای جهان نیز از صادرات بسیاری از اقلامشان خودداری کرده‌اند. کارشناسان اقتصادی در این باره اعلام کردند، این نوع اقدامات حمایت‌گرایانه، با توجه به کاهش میزان تولیدات اوکراین، تحریم‌های اعمال‌شده علیه صادرات روسیه، و مشکلات ایجادشده برای زنجیره تامین ناشی از همه‌گیری کرونا، باعث خواهد شد کمبود غذا در جهان به شکلی جدی رخ دهد. براساس گزارش سازمان ملل متحد، جنگ در اوکراین باعث‌ شده قیمت مواد غذایی در سراسر جهان به‌ویژه در آسیا به بالاترین سطح خود برسد.

• تهدید گرسنگی

  

  چندی پیش بود که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نسبت به کمبود مواد غذایی در ماه‌های آینده و ایجاد یک بحران غذای جهانی هشدار داد. جنگ روسیه و اوکراین زنجیره تامین مواد غذایی را دچار اختلالی جدی کرده به‌طوری‌که به ادعای نشریه اکونومیست تعداد افرادی که امنیت غذایی آنها دچار تهدید شده از ۴۴۰ میلیون نفر به بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر رسیده است. درحالی‌که در حال حاضر حدود ۲۵۰ میلیون نفر در جهان در آستانه سوءتغذیه و گرسنگی شدید قرار دارند، تداوم جنگ اوکراین ممکن است صدها میلیون نفر را به فقر غذایی دچار کند.

• جهانِ گرسنه

  بر اساس آمارهای بین‌المللی در کل جهان ۸۲ کشور با مشکل تامین غذا مواجه هستند که ۳۴ کشور از آنها اسلامی هستند. طی قرن بیستم بیشتر کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه صرفاً به ‌دلیل توجه به پدیده‌هایی نظیر افزایش جمعیت، افزایش تولید محصولات کشاورزی و تنوع‌بخشی به آن و بالابردن رفاه، به پیامدهای زیست‌محیطی آن توجه کافی نداشته‌اند، به همین خاطر، امروزه بسیاری از ملل با چالش‌ها و مشکلات مربوط به محیط‌زیست روبه‌رو هستند که در نتیجه چالش کمبود غذا را ایجاد می‌کند. راهکار حل این چالش‌ها توجه به اخلاق محیط‌زیست و حوزه کشاورزی است؛ این اخلاق (رعایت اصول جهانی کشاورزی و استفاده از منابع طبیعی) به ایجاد امنیت غذایی منجر می‌شود. اگر این اصول رعایت نشود عدم امنیت غذایی کشورهای زیادی را تهدید خواهد کرد.

• شکوه دوباره شوکوپارس

  

  شرکت شوکوپارس (سهامی عام) با شش دهه سابقه در صنعت شیرینی و شکلات، اولین و معروف‌ترین تولیدکننده شکلات صنعتی در کشور است که مردم با محصولات نوستالژیک این شرکت خاطرات زیادی دارند. این شرکت از سال ۱۳۴۱ شمسی فعالیت خود را با نام «شوکومارس» و تحت لیسانس شرکت مارس آغاز کرد و در سال ۱۳۵۷ مشمول بند «ج» شده و تحت پوشش سازمان صنایع ملی قرار گرفت و به شکلات پارس تغییر نام یافت.

• چالش‌های شکلاتی

  

  به سبب لوکس بودن کالا در سبد خانوار و کاهش قدرت خرید، فروش شیرینی و شکلات نسبت به ماه‌های گذشته درصد قابل توجهی افت داشته است. ما برنامه‌ای برای افزایش قیمت شکلات نداشتیم اما افزایش هزینه‌های تولید باعث شد این اتفاق رخ دهد. تولیدکنندگان سود خود را در سبد فروش می‌بینند چراکه به سبب لوکس بودن کالا در سبد خانوار و کاهش قدرت خرید، افزایش قیمت می‌تواند بر میزان فروش تاثیر بگذارد.

• روغن، تعاون و آموزش

  

  مقدمات اولیه کار در سال ۸۷ رقم خورد و توانستیم امتیاز ایجاد یک مرکز آموزشی را از دانشگاه جامع علمی-کاربردی بگیریم. امتیاز اولیه در حقیقت مربوط به انجمن صنایع روغن نباتی زیرمجموعه وزارت صنایع بود ولی چون ما از پوشش تعاون استفاده کردیم امتیاز شرکت را به شرکت تعاونی انتقال دادیم و نسبت به گسترش این مرکز آموزشی اقدام کردیم. این مرکز آموزشی در شهر قدس با هفت دانشجو در ترم اول آغاز به کار کرد، در دوره پودمانی دوم به ۶۰ دانشجو و در دوره پودمانی سوم به ۴۳۰ دانشجو رسید که هم‌اکنون هفت رشته حسابداری صنعتی، حسابداری مالی، امور تعاون، بهداشت محیط و شبکه‌های توزیع، روغن و شیمی در این مرکز تدریس می‌شود. با انتقال امتیاز از وزارت صنایع به تعاون، توانستیم این مرکز آموزشی را به داخل تهران منتقل کنیم تا زمینه جذب دانشجو در تهران نیز فراهم شود.

• چشم‌انداز غذا در ایران

• راهی که رفت؛ راهی که ماند

  

  صنعت غذا و به‌طور خاص صنعت لبنیات، حوزه‌ای با تکنولوژی بالاست که ارتباط مستقیمی با سلامت و امنیت غذایی شهروندان دارد. خوشبختانه این صنعت با رشد و تحول تکنولوژی، همواره دستخوش تحولات مثبت بوده و تجهیزات و دانش فنی به‌کار‌رفته در این صنعت ارتقا یافته است.

• صنعت بسته‌بندی آب

  

  با توجه به اینکه در بیش از ۹۰ درصد از جغرافیای کشور مردم در شهرستان‌ها، شهرها و کلانشهرها به آب شرب شهری ارزان‌قیمت در منازل خود دسترسی دارند اما روند نامطلوب وضع معیشت مردم به حذف سریع این محصولات از سبد کالای خانوار منجر می‌شود، بدیهی ا‌ست هر خانواده در زمان بروز فشار معیشتی اقدام به تعیین اولویت‌های سبد کالا خواهد کرد و از آنجاکه تنها ماده غذایی و آشامیدنی که دارای جایگزینی ارزان و در دسترس است، آب بسته‌بندی است از این‌رو در زمان فشارهای اقتصادی شاهد ریزش شدید مشتریان در این صنعت خواهیم بود و اگرچه این دسترسی به آب شرب شهری در کشور موجب خشنودی‌ است اما همین امر یکی از مهم‌ترین موانع توسعه فرهنگ مصرف آب بسته‌بندی در کشور محسوب می‌شود.

• رجوع به علم

  

  غذا کالایی دارای قیمت است. علاوه بر اینکه قیمت غذا تحت تاثیر مجموعه عوامل موثر بر قیمت کالا قرار می‌گیرد، قیمت آن به عوامل دیگری مانند شرایط اقلیمی و جغرافیایی، آفات و بیماری‌ها وابسته است. اینکه چرا قیمت غذا در جهان افزایش می‌یابد برحسب دوره زمانی و شرایط حاکم بر آن زمان، عوامل و میزان اثرگذاری نیز متفاوت است. در ماه‌های اخیر قیمت مواد غذایی در طول همه‌گیری کووید ۱۹ به شدت افزایش یافته، اما دلایل آن پیچیده و فراتر از بحران بهداشت عمومی ناشی از ویروس است.

• سرنوشت برنج

  

  تصمیمات اخیر ستاد تنظیم بازار نه‌تنها به نفع بازار و مصرف‌کننده نیست که با این اقدام تیشه به ریشه بخش خصوصی فعال در تجارت برنج زده‌اند. عرضه ۱۰۰ هزار تن برنج ذخیره احتیاط کشور برای تعدیل قیمت برنج در بازار در دوره ممنوعیت فصلی واردات برنج نه‌تنها

• حرکت معکوس

  

  زنجیره توسعه کشت دانه‌های روغنی شامل سه حلقه کشاورز، بخش خصوصی و کارخانه‌ها و دولت است که آسیب به هر کدام از این حلقه‌ها کل زنجیره را با مشکل مواجه می‌کند اما متاسفانه دولت همواره به حلقه وسط که بخش خصوصی است بی‌توجهی کرده و نهایت تلاش خود را برای سرکوب این حلقه به‌کار گرفته است. نقش‌آفرینی بخش خصوصی در تحقق توسعه کشت دانه‌های روغنی اهمیت دارد اما دولت به‌ جای حمایت از این حلقه به حمایت از کشاورزان روی آورد و بخش خصوصی را نابود کرد.

• مانع‌تراشی ممنوع

  

  جایگاه و اهمیت تامین و تجارت غلات در دنیا به عنوان یکی از مهم‌ترین کالاهای اساسی و استراتژیک در جهان از حساسیت خاص و ویژه‌ای برخوردار است؛ به همین دلیل به محض اینکه اتفاقاتی در این حوزه رقم بخورد و کشورها احساس کنند که ممکن است در آینده با کمبود کالاهای اساسی مواجه شوند، بلافاصله استراتژی جدیدی را اتخاذ کرده و بر اساس شرایط روز، سعی می‌کنند که منابع موجود خود را مدیریت کنند.

• خطر بیخ گوش کشورهای فقیر

  جدیدترین گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) درباره چشم‌‌‌‌‌‌انداز بازار جهانی غذا منتشر شد. این گزارش هر شش ماه یک‌بار توسط این نهاد منتشر می‌شود. براساس این گزارش صورتحساب جهانی واردات مواد غذایی نشان می‌دهد که واردات مواد غذایی در سال ۲۰۲۲ ممکن است رکورد ۸/ ۱ تریلیون‌دلاری را بشکند. بخش عمده این افزایش انتظاری بوده و به افزایش قیمت مواد غذایی و هزینه‌‌‌‌‌‌های حمل‌ونقل مربوط است. این وضعیت منجر به آن می‌شود که بسیاری از کشورهای فقیر ناگزیر به واردات غذای کمتری باشند، درحالی‌که هزینه بیشتری پرداخت می‌کنند. فائو در این گزارش پیش‌بینی کرده است که صورتحساب واردات جهانی غذا از سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۲۰۲۲ به میزان ۵۱ میلیارد دلار افزایش یابد که از این میزان ۴۹ میلیارد دلار آن نشان‌دهنده بالا رفتن قیمت‌هاست. همچنین پیش‌بینی می‌شود که کشورهای کمتر توسعه‌یافته (LDC) در صورتحساب واردات مواد غذایی خود در سال جاری با کاهش پنج‌درصدی مواجه شوند. این درحالی است که کشورهای جنوب صحرای آفریقا و گروه کشورهای درحال توسعه که واردکننده خالص مواد غذایی هستند هر دو گروه با افزایش هزینه‌های واردات روبه‌رو شوند. باید تاکید کرد که این افزایش قیمت با کاهش حجم واردات همراه است.

• امنیت جهانی در گرو امنیت غذایی

  

  تامین آب و غذا از بدو پیدایش انسان، اولین دغدغه فرد فرد ابنای بشر بوده و تمامی خواسته‌ها و داشته‌ها پس از اطمینان از فراهم بودن این نیاز اولیه، معنا و مفهوم می‌یابد. چه بسیار نزاع‌ها و جنگ‌ها که، ریشه در رفع این دغدغه داشته‌اند.

• نانِ سیاسی

  

  تامین آرد یکی از مشکلاتی است که از پیش از انقلاب تاکنون، همواره چالش اصلی شرکت‌ها و تولیدات وابسته به این ماده اولیه بوده است. مشکل اصلی‌تر در این ارتباط بحث سیاسی بودن گندم، آرد و نان است و در تمام ادوار به‌جای آنکه دولت‌ها در این حوزه نظارت داشته باشند، موضع تصدی‌گری را در پیش گرفته‌اند و این مهم و تصمیم‌های نادرست توسط افراد بعضاً غیرکارشناس و متخصص در این حوزه باعث ‌شده برخلاف سایر بخش‌ها در صنایع غذایی، صنعت تولید نان که قوت ‌لایموت مردم است با مشکل مواجه شود و رشد نکند،‌ درحالی‌که دولت هر سال بیشترین هزینه یارانه را در حوزه آرد و نان پرداخت می‌کند که این رقم در سال گذشته در حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان بوده است؛

• ماهی‌های نیمه‌جان

  

  صنعت شیلات ایران به تبع اقتصاد کلان کشور دچار نقاط ضعف زیر است: ۱- خرد بودن اقتصاد و کوچک بودن واحدهای تولیدی و تجاری ۲- نداشتن استراتژی‌های بلند‌مدت ۳- فقدان حکمرانی منسجم مطلوب و پراکندگی، ازهم‌گسیختگی و تعدد مراکز تصمیم‌گیری ۴- عدم شفافیت اطلاعات و آمار و فقدان نظام آماری قابل‌اتکا ۵- نبود صندوق سرمایه‌گذاری و ساختار بنیادین تامین مالی (به میزان کافی با نرخ مطلوب در زمان مناسب) ۶- نداشتن انسجام و وحدت در بخش خصوصی و عدم تمایل به کار جمعی برای برندسازی و حضور یکپارچه در بازارهای جهانی و...

• آژیر قرمز تامین غذا

  

  آژیر قرمز بحران غذا به صدا درآمده است. اکنون پیش‌بینی‌ها بر این است که کشورهای فقیرتر و کشورهایی که بخش عمده‌ای از نیازهای غذایی خود را از بازارهای جهانی تامین می‌کنند، در آینده نه‌چندان دور با بحرانی به عنوان بحران تامین غذا رو‌به‌رو شده و امنیت غذایی آنها به خطر بیفتد. در حالی‌که از ماه‌ها پیش برخی کارشناسان اقتصادی و تولیدکنندگان بزرگ غذا در جهان نسبت به بحران غذا در آینده هشدار می‌دادند، آتش جنگ میان اوکراین و روسیه هم به مشکلات افزوده است.

• زنجیره تامین غذا

  

  با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از قیمت تمام‌شده تولید مربوط به مواد اولیه است، تامین مواد اولیه یکی از اقدامات بسیار جدی و استراتژیک در صنایع غذایی به‌شمار می‌آید. در گروه صنعتی مینو ۹۰ درصد مواد اولیه مصرفی شامل سه کالای اساسی آرد، شکر و روغن است که در شرایط کنونی تامین این کالاها با فرصت‌ها و تهدیدهایی روبه‌رو است.