حرکت معکوس

محمد مختاریانی عضو هیات‌مدیره انجمن روغن نباتی ایران زنجیره توسعه کشت دانه‌های روغنی شامل سه حلقه کشاورز، بخش خصوصی و کارخانه‌ها و دولت است که آسیب به هر کدام از این حلقه‌ها کل زنجیره را با مشکل مواجه می‌کند اما متاسفانه دولت همواره به حلقه وسط که بخش خصوصی است بی‌توجهی کرده و نهایت تلاش خود را برای سرکوب این حلقه به‌کار گرفته است. نقش‌آفرینی بخش خصوصی در تحقق توسعه کشت دانه‌های روغنی اهمیت دارد اما دولت به‌ جای حمایت از این حلقه به حمایت از کشاورزان روی آورد و بخش خصوصی را نابود کرد.

 یکی از موارد مهم انتقاد از عملکرد دولت مربوط به افزایش بیش از اندازه قیمت‌های خرید تضمینی دانه‌های روغنی است. متاسفانه تنها ابزار دولت برای تحقق خودکفایی محصولات استراتژیک افزایش قیمت است بدون اینکه به حلقه‌های دیگر زنجیره نگاه منطقی داشته باشد. اقدامات دولت منجر به این شد که بسیاری از شرکت‌ها در سال اول اجرای طرح کشاورزی قراردادی از حضور در این طرح منصرف شوند. برای سال زراعی جاری نیز وزارت جهاد کشاورزی پیش‌نویسی برای کشاورزی قراردادی تهیه کرده بود که بیشتر شوخی به نظر می‌آمد و باعث تعجب بخش خصوصی شد. در این پیش‌نویس عنوان شده بود که شرکت‌های بخش خصوصی با کشاورزان قرارداد می‌بندند و به آنان پیش‌پرداخت می‌دهند اما زمان برداشت محصول اگر کشاورز توانست محصول را با قیمت بالاتر بفروشد، این کار را انجام می‌دهد و اگر نتوانست آن را تحویل شرکت‌های طرف قرارداد می‌دهد. البته برخی شرکت‌ها زیر بار این قرارداد نرفتند و انصراف دادند. وزارت جهاد کشاورزی به شرکت‌هایی که این قرارداد را امضا کردند قول اصلاح آن را داد که تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. این اتفاق منجر به آن شد که برخی شرکت‌ها بی‌خیال پیش‌پرداختی هم که داده‌اند شوند و کلاً از طرح کناره‌گیری کنند و برخی دیگر نیز عنوان کردند که سال آینده به هیچ عنوان در این طرح شرکت نخواهند کرد که این به معنای شکست کامل طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی خواهد بود چراکه دولت نمی‌تواند آن‌طور که بخش خصوصی از کشاورز حمایت می‌کرد، از آنان حمایت کند. اگر دولت در این مساله دخالت نمی‌کرد و اجازه می‌داد بخش خصوصی و کشاورزان با هم کار کنند اتفاقات مهمی در این حوزه رخ می‌داد از جمله اینکه بخش خصوصی ماشین‌آلات مدرن، انواع بذور جدید با بهره‌وری بالا و سرمایه کافی را وارد بخش می‌کرد که به افزایش تولید کمک می‌کرد و به توسعه کشت و تحقق خوداتکایی منجر می‌شد. با این حال مسوولان آگاهانه یا ناآگاهانه در مسیر مخالف قدم برداشتند و بخش خصوصی را سرکوب کردند و به نظر می‌رسد با این شرایط سال آینده وضعیت بدتر از امسال باشد و افزایش تولید دانه‌های روغنی محقق نشود.