اخبار یادداشت

دنیای اقتصاد: تجارت ایران در سالی که گذشت در مسیر رشدی آرام قرار داشت؛ از نگاه کارشناسی اما این رشد نه ایده‌آل است و نه خوشحال‌کننده. بلکه صرفا ادامه روند نامطلوب بلندمدت کشور در بخش تجارت خارجی است. مسیری که سالهاست با اقداماتی مشخص و روندهایی تکراری به بنگاه‌های اقتصادی کشور تحمیل شده است.

دنیای اقتصاد: تعطیلات نوروز است و مخاطبان این یادداشت انتظار خواندن خبر خوش یا تحلیل مثبت از «بازار مسکن در سال جدید» را دارند؛ اما از آنجا که معیار همه تحلیل‌های روزنامه «دنیای‌اقتصاد»، واقع‌بینی نسبت به اوضاع و شرایط موثر بر تحولات است، لازم است در این مقاله کوتاه «واقعیت مسکن ۱۴۰۴» مورد رصد و بررسی قرار بگیرد.

گرانی بهانه خوبی برای پس زدن مهم‌ترین جشن‌ ملی ایرانیان نیست. این روزها بارها از گوشه و کنار شنیده‌ایم که با این اوضاع اقتصادی، جایی برای عید باقی نمانده است. این جمله در ظاهر روایتگر رنج بسیار مردم است اما در باطن خطرناک است و می‌تواند در ترویج ناامیدی و وخیم‌تر شدن وضعیت روانی جامعه اثرگذار باشد. تجربه‌های تاریخی ثابت کرده حتی در تاریکی مطلق می‌توان با شعله کبریت، یک روشنایی وسیع را به وجود آورد.

نویسنده: دکتر اکبر کشاورزیان: مار اقتصاد ایران در سال سررسید سند چشم انداز یعنی سال ۱۴۰۴، به کدام سمت می‌خزد؟ ماحصل مطالعات اجمالی انجام شده در این مقاله، حکایت از این واقعیت مهم دارد. تمثیل مار برای سال آتی برازنده بوده و اقتصاد ایران باز هم در سنگفرش پارادوکس‌های رنگارنگ به خزیدن خود ادامه خواهد داد.

هدف اصلی اجرای سیاست تغییر ساعت تابستانی (Daylight Saving Time) کاهش مصرف انرژی برق با توزیع راهبردی نور طبیعی از ساعات اولیه روز به ساعات بعدی است. بر مبنای قانون، ساعت رسمی کشور هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین یک ساعت به جلو و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریور یک ساعت به عقب کشیده می‌شد. از سال ۱۴۰۲ اما دولت مجاز به اجرای این قانون نیست و ظاهرا در سال آینده نیز ساعت رسمی کشور مانند امسال تغییر نخواهد کرد.

طرح بنگاه‌های زودبازده یکی از مهم‌ترین تجربه‌‌‌‌‌‌های سیاستگذاری اقتصادی در ایران به‌‌‌‌‌‌شمار می‌رود و تاکنون موضوع بحث‌های گسترده‌ای در مطبوعات و نشریات تخصصی اقتصادی بوده‌است. بااین‌حال، پژوهش‌های جامع و اصولی درباره عملکرد و نتایج این طرح محدود بوده‌اند.

نرخ دلار که در پایان سال ۱۴۰۲ در محدوده ۶۱ هزار تومان بود، طی سال ۱۴۰۳ دچار نوسانات شدیدی در محدوده ۵۷ تا ۹۴ هزار تومان شد(تا دهم اسفند ۱۴۰۳). البته نرخ دلاری که مبنای محاسبه ارزش ذاتی سکه طلا است، طی این سال در محدوده ۶۹ تا ۱۱۳ هزار تومان قرار داشت که نشان‌دهنده نگرانی شدید بازار از رشد شدید نرخ ارز در طول سال بوده است.

به گمانم، کووید- ۱۹ با تمام آسیب‌هایی که به جهان زد، در عین حال یک نقطه عطف برای بشر بود؛ نقطه عطفی که بشر را برای انتقال به یک دوره جدید آماده کرد. اینکه جهت تقعر برای هر کشور و جامعه پس از این نقطه عطف به سمت بهبود باشد یا به سمت بدتر شدن، به درک حاکمان از اتفاقات در حال وقوع و میزان آمادگی آنها در مواجهه با تغییرات بستگی دارد. کووید-۱۹ شرایطی فراهم آورد تا تمامی مردم جهان خود را ناگزیر از هماهنگ کردن با شرایط پیش‌آمده برای بقا ببینند.

در یک تعریف ساده، تورم به معنی افزایش مداوم و پایدار سطح عمومی قیمت‌ها در یک اقتصاد است که سیاست‌‌‌های پولی و رشد نقدینگی بانک مرکزی آن را مدیریت می‌کند. سیاست پولی (Monetary Policy) مجموعه اقداماتی است که بانک مرکزی برای کنترل عرضه پول، نرخ بهره و نقدینگی در اقتصاد انجام می‌دهد. در واقع مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی، حفظ ارزش پول ملی و کنترل تورم است. با این حال بررسی دوره‌‌‌های تورم بالا در ایران، نشان می‌دهد که در بسیاری موارد، تورم در ایران تحت‌تاثیر عواملی غیر از صرفا رشد نقدینگی و سیاست‌‌‌های پولی بوده است.

برخی مشاهدات نشان می‌دهند که گویا در سال‌های اخیر، ایران با پدیده‌ای قابل‌توجه در حوزه آموزش عالی و بازار کار مواجه شده‌ است: کاهش نسبی ورود به دانشگاه‌ها و مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی رسمی. این پدیده که ریشه در مجموعه‌ای از عوامل پیچیده دارد، نیازمند تحلیل دقیق و جامع است.

ادعای فراوانی زمین برای ساخت مسکن مدتی است از سوی افراد مختلف مطرح می‌شود؛ اما آیا واقعا چنین است؟ فارغ از جهت‌‌‌گیری‌‌‌های سیاسی، ما با نگاهی اقتصادی و فنی برخی شواهد حاصل از پژوهش‌‌‌های علمی و آماری را که نشان‌دهنده نادرستی و حتی وارونگی ادعای رفع مشکل با الحاق اراضی است، مطرح می‌‌‌کنیم و امیدواریم نمایندگان به آن توجه کنند.

طی سال‌های گذشته، کشورهای مختلف مسیرهای متفاوتی را برای توسعه صنعت خود طی کرده‌‌‌اند که این مسیرها شامل موفقیت‌‌‌ها و چالش‌‌‌های فراوانی بوده است. در نیمه اول قرن بیستم، کشورهایی در آمریکای جنوبی بیشتر بر روی ارجحیت تولید داخلی و محدود کردن واردات تمرکز داشتند. اما با گذر زمان و ظهور پدیده جهانی‌‌‌سازی، شاهد تغییری بنیادی در سیاست‌‌‌های صنعتی بوده‌‌‌ایم. امروزه، کشورهای در حال توسعه به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که برای دستیابی به رشد صنعتی پایدار، باید از الگوهای مشابه و هماهنگ پیروی کنند. اکنون، کشورها در تلاشند تا در زنجیره‌‌‌های تولید جهانی وارد شوند، در شبکه‌‌‌های حمل‌ونقل بین‌المللی فعالیت کنند، سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کنند و به توسعه صادرات توجه ویژه‌‌‌ای داشته باشند. در این زمینه، همکاری با بخش خصوصی و ارتقای توانایی‌‌‌ها و دانش جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است. دولت‌‌‌ها در این راستا باید به حفظ حقوق مالکیت توجه کنند، سیاست‌‌‌های خارجی موثری تنظیم کرده، مشوق‌‌‌هایی برای ارتقای مهارت‌‌‌های جامعه فراهم آورند و زیرساخت‌‌‌های لازم را تقویت کنند. همچنین، ایجاد ثبات اقتصادی کلان از دیگر وظایف حیاتی دولت‌‌‌ها به شمار می‌‌‌آید.

فعالان اقتصادی کشور این روزها در کنار تمام محدودیت‌ها و موانع کسب‌وکار، بیشتر از محدودیت‌های تامین منابع مالی رنج می‌‌‌برند و تامین مالی بنگاه از مهم‌ترین چالش‌هایی است که بنگاه‌‌‌ها با آن دست به گریبان هستند. این موضوع به حدی بحرانی شده است که بنگاه‌‌‌های تامین مالی طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای و بازسازی و نوسازی خطوط خود را فراموش کرده و به‌اجبار کنار گذاشته‌‌‌ و به‌شدت غرق در بحران تامین نقدینگی برای مخارج جاری و کوتاه‌‌‌مدت خود شده‌‌‌اند که البته بحران عدم‌سرمایه‌گذاری در طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای و بازسازی خطوط فعلی و آثار سوء آن بر رشد اقتصادی سنوات آتی، در جای خود قابل بحث و شرح خواهد ‌‌‌بود.

در سال ۲۰۲۴ رشد اقتصاد جهان ۲.۸۳‌درصد بوده است. این عدد هر ساله بین ۲.۵ تا ۴‌درصد بوده و در حقیقت این رشد بدون در نظر گرفتن مرزهایی که طبیعت برای ما در نظر گرفته، صورت می‌‌پذیرد و ما تا رشد مبتنی بر پایداری فاصله بسیار زیادی داریم. یکی از قربانیان بزرگ این مساله نیز تنوع زیست‌محیطی است.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌‌‌جمهور اوکراین به کاخ‌سفید رفت تا تفاهم و معامله‌‌‌ای را با آمریکا در ارتباط با بهره‌‌‌برداری از معادن اوکراین امضا کند و احتمالا این‌گونه تصور می‌‌‌کرد که این یک معامله منصفانه و برد-برد برای دو طرف خواهد بود.

تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌‌‌های انسانیِ متصاعدکننده گازهای گلخانه‌‌‌ای و مواد شیمیایی صنعتی، یکی از بزرگ‌ترین نااطمینانی‌‌‌هایی را که بشر با آن مواجه بوده، شکل داده و در حال حاضر چالشی با ابعاد گسترده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای تمام جهان توسعه‌یافته و در حال توسعه شده است.

در سیاستگذاری انرژی، باید حوزه‌‌ها را کنار هم دید و ارزیابی کرد. سیاستگذاری در حوزه بنزین با سیاستگذاری در حوزه گاز طبیعی و پتروشیمی، مجاورت‌‌های زیادی دارد. امسال که بحث ناترازی و نیاز کشور به واردات بنزین مطرح شد، این موضوع بیشتر عیان شد. بحث استفاده از متانول به عنوان سوخت خودروها، تبدیل متانول به بنزین در مجتمع‌‌های MTG، موضوع استفاده از ال‌‌پی‌‌جی به عنوان سوخت جایگزین و... راه‌‌حل‌‌هایی بودند که برای حل ناترازی بنزین و افزایش ظرفیت تولید متانول و ال‌‌پی‌‌جی کشور مطرح شد.

همه می‌دانیم که نمایندگان مجلس حق استیضاح وزرا طبق قانون اساسی را دارند و این حق طبیعی مجلس از بعد نظارتی است؛ اما انتظار دولت، جامعه مدنی، بخش خصوصی، فعالان اجتماعی و سیاسی این است که استیضاح وزیر اقتصاد جنبه علمی داشته باشد و با عرف سیاسی این تصمیم همخوانی داشته باشد.

مصرف بی‌‌‌رویه انرژی در ایران یکی از چالش‌‌‌های اساسی اقتصاد کشور است که می‌تواند در بلندمدت پایداری تامین انرژی را به خطر بیندازد. ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان، همواره از یارانه‌‌‌های سنگین انرژی ‌برای حمایت از مصرف‌کنندگان داخلی استفاده کرده است. این سیاست اگرچه در کوتاه‌‌‌مدت به رفاه عمومی کمک کرده، اما در بلندمدت به افزایش مصرف بی‌‌‌رویه، کاهش صادرات و ایجاد ناترازی در تراز انرژی کشور منجر شده است. در این دست‌نوشته به بررسی موردی دلایل بحران مصرف انرژی، چالش‌‌‌های پیش‌‌‌روی ایران در بخش نفت و گاز و راهکارهای پیشنهادی برای عبور از این بحران می‌پردازیم.

بعد از یک روز شلوغ کاری، از محل کار خود بازمی‌‌‌‌‌گردید. ترافیک سنگین است و کمی احساس سرماخوردگی می‌کنید. تابلوی داروخانه را می‌بینید و پارک می‌کنید تا آنتی‌‌‌‌‌بیوتیکی خریداری کنید. دارو را می‌خرید، کارت می‌کشید و از داروخانه بیرون می‌‌‌‌‌آیید. این تصویری است که بسیاری از افراد، از خرید دارو در ذهنشان دارند. این، اتفاقی است که روی پرده نمایش رخ می‌دهد؛ درحالی‌که در پشت صحنه، چالش‌های بسیاری وجود دارد.

زمینی را تصور کنید که در آن انسان‌‌‌ها در حباب‌‌‌هایی زندگی می‌کنند که از هوا پر شده و آنها را از شر شرایط بیرون این شهرها در امان نگه‌‌‌ می‌دارد. بیرون این شهرها هوا وجود ندارد. گازهای سمی در جو داغ فضای بیرونی مدام واکنش نشان می‌دهند و تشعشعات هسته‌‌‌ای و اشعه‌‌‌های خورشیدی، هر موجود زنده‌‌‌ای را از بین می‌‌‌برند. تردد بین این‌‌‌ شهرهای شیشه‌‌‌ای تنها از راه لوله‌‌‌هایی ایزوله انجام می‌شود و ارتباط با دنیای بیرون این شهرها، که در آن هزاران روبات با امکانات اقتصادی بسیار، بر میلیاردها نفر، برده، درون این شهرهای غیر‌صنعتی حکومت می‌کنند، به طور کلی غیرممکن است. درست است که این توضیحات شبیه قصه‌‌‌گویی‌‌‌های ابتدای فیلم‌‌‌های آخرالزمانی به نظر می‌‌‌رسند؛ اما این وضعیت، محصول زندگی انسان‌‌‌ها در این جهان است و هیچ‌گاه خودکرده را تدبیر نیست.

ادغام و اکتساب شرکت‌ها نوعی مالکیت است و به پیوستن دو شرکت به یکدیگر با هدف تشکیل یک نهاد واحد اشاره دارد. این به آن معناست که همه‌چیز، از دارایی‌‌‌ها و بدهی‌‌‌ها گرفته تا تصویر برند، به یک نهاد تبدیل می‌‌‌شوند. تفاوت‌‌‌های ظریفی بین ادغام و اکتساب وجود دارد. ادغام نشان‌‌‌دهنده پیوستن دو شرکت با توافق متقابل است و معمولا شامل نوعی تخصیص سهام است که به موجب آن شرکت خواهان ادغام، سهامی را در ازای سهام شرکت هدف ادغام‌‌‌ پیشنهاد می‌کند؛ در نتیجه یک نهاد واحد ایجاد می‌شود. در مقابل، اکتساب یا تملک یک شرکت کمی تهاجمی‌‌‌تر است، به طوری که کل مالکیت شرکت هدف به شرکت خواهان ادغام منتقل می‌شود.

«به کجا چنین شتابان؟ گَوَن از نسیم پرسید»؛ گفت و شنود گَوَن و نسیم در این دیار کهن، به همان اندازه که مایه مباهات است، شگفت‌آور هم هست. از این‌رو موجب مباهات است که نشان می‌دهد در این سرزمین از دیرباز فرهنگ گفت‌وگو وجود داشته است، به‌طوری که حتی یک درختچه بیابانی و باد ملایم هم با یکدیگر سخن می‌گویند و قبل از اتخاذ یک تصمیم حتی تصمیمات فردی، پیرامون موضوع گفت‌وگو می‌کنند؛ چه رسد به تصمیماتی که آثاری جمعی در پی داشته باشند.

با توجه به اهمیت لجستیک دریایی در تجارت و سهم بیش از ۸۰‌درصدی آن از تجارت کالا در جهان، نهادهای بین‌المللی شاخص‌های متنوعی را برای ارزیابی وضعیت لجستیک دریایی کشورها ارائه کرده‌اند. یکی از این موارد، شاخص جهانی کارآیی خدمات بندری(سابقا کیفیت زیرساخت‌های بندری) است که توسط مجمع‌جهانی اقتصاد و به‌عنوان یکی از مولفه‌‌‌‌‌‌‌های شاخص جهانی رقابت‌پذیری(ذیل رکن زیرساخت) منتشر می‌شود.

یکی از برنامه‌‌‌های کلیدی وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت چهاردهم، احیای ستاد فولاد بوده است. این اقدام با جلب مشارکت موثر تشکل‌های صنفی زنجیره آهن و فولاد کشور عملیاتی شد و حضور شخص وزیر در نخستین جلسه این ستاد، نشان‌‌‌دهنده اهمیت این حوزه برای دولت است. این رویکرد در راستای تحقق رشد ۸درصدی در زنجیره آهن و فولاد کشور ارزیابی می‌شود.

آیا به واقعیت‌های (Facts) اقتصادی زیر درباره نقش بازارهای مالی در اقتصاد کشور، اعتقاد داریم؟

مهم‌ترین عامل و متغیر در روابط ایران و چین، داشتن ارزیابی واقع‌‌‌بینانه از اهمیت ایران و منطقه خاورمیانه برای چین است. چنین به نظر می‌رسد که در داخل کشور برخی در خصوص اهمیت جایگاه و ژئوپلیتیک ایران برای چین قدری اغراق کرده و آن را بیش از حد واقعی ارزیابی می‌کنند و بر همین اساس این انتظار را دارند که چین در مقابل فشارهای آمریکا بر ایران ایستادگی کند.

آیا تصمیمات تاریخی دکتر مصدق، بهترین تصمیم بود؟ چه آلترناتیوهایی در ماجرای ملی شدن نفت وجود داشت؟ آیا تجاری‌‌‌سازی شرکت ملی نفت امکان‌پذیر است؟ چرا در صنعت نفت، خصولتی‌‌‌ها جای خصوصی‌‌‌ها را گرفتند؟ آیا دولت‌‌‌زدایی و دستورزدایی از صنعت نفت امکان‌پذیر است؟

لنین گفته بود به دشمنان خلق رحم نمی‌شود. این دشمنان در واقع دانشمندان، روشنفکران و سرمایه‌های انسانی روسیه بودند که به اردوگاه‌های کار اجباری در مناطق مختلف به‌صورت تصادفی تبعید شدند. چرا این مناطق امروز توسعه‌یافته‌‏تر هستند، سوالی است که ما به آن خواهیم پرداخت.

تجارت جهانی در حال پوست‌اندازی است. اگر روزگاری عبور از مرزها به مجوزهای پیچیده و هزینه‌های سرسام‌آور وابسته بود، امروز همگرایی دیجیتال همان نقشی را بازی می‌کند که روزگاری مسیرهای تجاری جاده ابریشم داشتند. توافق تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) دقیقا در چنین بزنگاهی شکل گرفته است؛ لحظه‌ای که دیجیتالی‌شدن تجارت نه‌ یک انتخاب، بلکه یک ضرورت راهبردی است.