اخبار یادداشت

یکی از خصوصیت‌‌‌های بازارهای پلتفرمی که به‌‌‌‌‌‌نوعی شبکه‌‌‌ای محسوب می‌‌‌شوند، این است که برای رقابتی شدن، به تعداد زیادی بازیگر نیاز ندارند. در یک کسب‌وکار سنتی در بازارهای دیگر که پلتفرمی نیستند، رقابت مستلزم تعداد زیادی بازیگر است تا انحصار به‌‌‌وجود نیاید؛ اما خصوصیات این پلتفرم‌‌‌ها به نحوی است که در آنها، اثر شبکه مهم است و تعداد زیاد بازیگران، یا اقتصادی نیست یا اینکه در نهایت موجب می‌شود برخی از بازیگران حذف شوند. بنابراین نمی‌‌‌توان انتظار داشت که توسعه رقابت در این بازارها از طریق تعدد بازیگران محقق شود.

سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی، نه‌تنها نقطه عطفی در روابط اقتصادی و سیاسی دوجانبه میان آمریکا و کشورهای جنوب خلیج فارس بود، بلکه نمایشی از پیچیدگی‌های ژئواکونومیک در منطقه‌ای به شمار می‌رود که همچنان کانون رقابت قدرت‌های جهانی است. این سفر که با امضای قراردادهای کلان اقتصادی و نظامی همراه بود، پرسش‌های متعددی را درباره برندگان و بازندگان این مناسبات، جایگاه عربستان در اقتصاد جهانی و چشم‌انداز روابط منطقه‌ای، به‌ویژه با ایران، مطرح کرده است. در این یادداشت، با نگاهی تحلیلی به دستاوردهای این سفر، روابط موازی عربستان با چین و دورنمای اقتصادی منطقه، به این پرسش‌ها پاسخ داده شده است.

تورم، یکی از پایدارترین و پیچیده‌‌‌ترین چالش‌‌‌های اقتصاد ایران، در حال حاضر به بیش از ۴۱‌درصد رسیده است؛ رقمی که به‌‌‌طور قابل‌‌‌توجهی از هدف‌‌‌گذاری‌‌‌ بانک مرکزی (تورم ۳۰درصدی) فراتر رفته است. این وضعیت فارغ از عوامل متعدد داخلی و خارجی اقتصاد ایران، ناشی از ضعف‌‌‌های ساختاری فراوان نظام بانکی است، به‌طوری که این مشکلات موجب شده‌‌‌اند تا نرخ بهره بین‌‌‌بانکی به سطح بی‌‌‌سابقه و نگران‌‌‌کننده ۲۳.۹۸‌درصد برسد؛ رقمی که بیانگر فشار سنگین کسری ذخایر بانک‌ها و محدودیت‌های جدی در مدیریت نقدینگی آنهاست.

شب نگردد روشن از وصف چراغ/ نام فروردین نیارد گل به باغ / تا ابد صوفی اگر هی‌هی کند/ تا ننوشد باده کی مستی کند

در سال ۱۳۹۱، با هدف هدایت نقدینگی به مسیرهای رسمی و کنترل تبعات تورم بالا، سپرده‌‌‌گذاری ارزی در نظام بانکی کشور به‌‌‌عنوان راهکاری برای حفظ ارزش دارایی‌‌‌های مردم معرفی شد.بسیاری از شهروندان، با اعتماد به امنیت و اعتبار نظام بانکی، ارز خود را به بانک‌ها سپردند، اما در پاسخ، به جای بازپرداخت ارزی، تسویه ریالی با نرخ‌های دستوری و توجیهاتی غیرقابل قبول دریافت کردند. نتیجه، دلسردی سپرده‌‌‌گذاران و خدشه‌‌‌دار شدن اعتماد عمومی به یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی کشور بود.

سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به کشورهای عربستان‌سعودی، امارات متحده عربی و قطر، نخستین سفر خارجی رئیس‌جمهور جدید آمریکا محسوب می‌شود. هرچند ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود نیز عربستان را به‌عنوان نخستین مقصد سفرهای خارجی خود انتخاب کرده بود، اما این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که نه‌تنها وضعیت خاورمیانه و جهان در طول هشت‌سال گذشته با تغییراتی مهم روبه‌رو شده، بلکه دیدگاه‌ها و نگرش‌های راهبردی ترامپ و رهبران عرب خلیج‌فارس نیز با دگرگونی‌هایی همراه شده و به سطحی از بلوغ در مقایسه با گذشته رسیده است.

تصویر بزرگ سفر ترامپ، موازنه چین و مهار نقش در حال پررنگ شدن آن در شبه جزیره عربی با محوریت دو آبراه کلیدی خلیج فارس و دریای سرخ است که این منطقه را به کانون ترانزیت و فناوری در روندهای اقتصاد سیاسی بین‌المللی تبدیل کرده است.

نویسنده این یادداشت هیچ‌گونه اطلاع یا دسترسی خصوصی نسبت به جزئیات حقوقی یا اسناد پرونده اخیر اسنپ‌فود ندارد. هدف از ذکر این مثال، نه داوری در مورد حکم نهایی آن پرونده، بلکه صرفا تبیین یک مساله اقتصادی مهم در زمینه انحصار و رقابت است. آنچه در ادامه می‌آید، تحلیلی اقتصادی است و نه حقوقی.

به گفته کارشناسان ساختار حکمرانی اقتصادی کشور ایران به‌طور کلی مبتنی بر رویکردی توزیع‌محور شکل گرفته است؛ به این معنا که تمرکز اصلی دولت‌ها بر تخصیص و توزیع منابع طبیعی ملی، به‌ویژه درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز، به‌جای تولید و ایجاد زیرساخت‌های پایدار بوده است.

زبان بازارهای مالی مانند زبان بدن انسان‌ها می‌تواند نیازها و زخم‌ها را فریاد آورد! انتظارات بدنه جامعه و اقتصاد است که این زبان را به حرف می‌آورد. با شکستن یخ صحبت‌ها میان ایران و ایالات‌متحده که با رشد ۲۷درصدی قدرت خرید ریال در برابر دلار آمریکا همراه شد، بازار ارز به زیبایی با زبان انتظارات جامعه با ساختار سیاسی به صحبت نشست و روشن کرد که همچون تشنه‌ای در پی آب چه چیزی را طلب می‌کند. در واقع، بازار ارز با زبان بی‌زبانی انتظارات بدنه جامعه و اقتصاد را به ساختار سیاسی انتقال داد.

یکی از دغدغه‌های مهم سیاستگذاران همواره این بوده است که تغییرات بهره‌وری چگونه می‌تواند بر اشتغال و دستمزدها اثر بگذارد. این نوشتار به بررسی این پرسش می‌پردازد و ابعاد گوناگون آن را در سطح بنگاه تحلیل می‌کند.

بر همگان آشکار است که آغاز مذاکرات بین ایران و ایالات‌متحده اقدام مثبتی بود و احتمال رسیدن به توافق پس از نزدیک به نیم‌قرن خصومت، امید دوباره‌ای بر دل جامعه تابید و حاصل آن در افزایش نسبی ارزش پول ملی نمایان شد.

جوزف نای، واضع و نظریه‌پرداز «قدرت نرم» روز سه‌شنبه در ۸۸سالگی درگذشت. در واقع خبر درگذشت او در همان روزی اعلام شد که پاپ انتخاب می‌شد. شاید در وهله اول این دو به هم ارتباط نداشته باشند، اما بهتر است بدانیم که جوزف نای همان چیزی را تئوریزه کرد و وارد سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا کرد که پاپ‌های واتیکان، قرن‌ها آن را موعظه می‌کردند: «دل‌های مردم را زبان نرم می‌رباید!» (عهد عتیق - امثال سلیمان)

مقاله‌ای که از نظرتان می‌گذرد، پاسخ نویسنده آن به مقاله دیگری است که قبلا در همین صفحه پیرامون همین موضوع چاپ شده است؛ لذا مندرجات آن صرفا نظرات نویسنده در مقام پاسخگویی است و مسوولیت آن بر عهده شخص نویسنده است.

در شرایط کنونی، کسری ذخایر بانک‌ها و افزایش نرخ بهره بین‌بانکی به سقف تاریخی ۲۳.۹۸درصد به یک چالش جدی برای سیاستگذار پولی تبدیل شده است. طبق ادبیات اقتصادی، این وضعیت به دلایل مختلفی از جمله ناترازی‌های سه‌گانه داخلی بانک‌ها، ظهور رقبا و تغییرات در ساختارهای جدید صنعت بانکداری، سلطه مالی دولت و برداشت‌های نادرست از مفاهیم سپرده‌ها و ذخایر بانک‌ها ایجاد می‌شود. این مشکلات زمانی که سیاست‌های پولی بانک مرکزی محدودکننده باشد، موجب تشدید کسری ذخایر و ایجاد بحران در سیستم بانکی می‌شود. این یادداشت به تحلیل دلایل این وضعیت و ارائه پیشنهادهایی برای مدیریت بهتر آن می‌پردازد.

تابستان سال گذشته را با ۱۷‌هزار مگاوات کسری برق پشت سر گذاشتیم. مطابق معمول بیشترین بار خاموشی بر دوش صنعت یعنی بخش مولد اقتصاد نهاده شد به‌طوری که طبق اعلام اتاق بازرگانی تهران در سال گذشته ظرفیت بخش تولید کشور به دلیل عدم‌امکان تامین برق ۳۰ تا ۴۰‌درصد کاهش یافت. برای اولین بار در سال‌های اخیر میزان ناترازی به جایی رسید که لاجرم سر ریز خاموشی‌‌ها به بخش خانگی اعمال شد و در پی آن جامعه به عمق فاجعه پی برد. در تابستان سال گذشته در روزهای اوج مصرف تولید شبکه برق کشور به ۶۲.۵‌هزار مگاوات رسید که مطابق معمول بیش از ۹۰‌درصد آن با استفاده از سوخت‌های فسیلی یعنی گاز، گازوئیل و مازوت تامین شد.

طرح‌‌‌های هنگفت انتقال آب بین‌حوضه‌‌‌ای سال‌هاست که به‌‌‌عنوان راه‌‌‌حلی سریع و فنی برای رفع بحران کم‌‌‌آبی در مناطق خشک و نیمه‌‌‌خشک معرفی می‌‌‌شوند؛ اما در عمل، همان‌‌‌گونه که از ابتدا نیز برای بسیاری از متخصصان و دغدغه‌‌‌مندان قابل‌‌‌پیش‌بینی بود، این طرح‌‌‌ها، خود به منشأ بحران‌هایی تازه در ابعاد محیط‌‌‌زیستی، اجتماعی و اقتصادی بدل شده‌‌‌اند. آنچه روزی در قالب «هشدار» مطرح می‌‌‌شد، امروز به‌‌‌صورت واقعیت‌‌‌هایی تلخ نمایان شده است. نمونه روشن آن، تنش‌‌‌های اخیر در حوضه زاینده‌‌‌رود است که نه‌‌‌تنها کشاورزان اصفهانی، بلکه مردم یزد را نیز با چالش‌‌‌هایی جدی مواجه کرده است.

صنعت داروسازی کشور در مسیر تاریخ پیچیده و پرفراز و نشیب خود با مشکلاتی عمیق روبه‌‌‌رو بوده است؛ مشکلاتی که در سال‌های اخیر شدت بیشتری یافته و شرایط را برای بسیاری از فعالان این حوزه دشوار کرده است. از افزایش هزینه‌‌‌های تولید گرفته تا کمبود داروهای حیاتی، همگی از عواملی هستند که فشار زیادی بر این صنعت وارد کرده‌‌‌اند. با این حال، تحولات و اصلاحات در برخی زمینه‌‌‌ها نشان از اراده‌‌‌ای جدی برای حل این چالش‌‌‌ها و بهبود وضعیت دارد.

روز معلم و استاد نه فقط بزرگداشت مقام معلم، بلکه فرصتی برای تاملی عمیق در باب سرنوشت نهاد آموزش، به‌ویژه دانشگاه، در ساختار سیاستگذاری کشور است. دانشگاه به‌عنوان یکی از ارکان بنیادین توسعه فکری، علمی، اقتصادی و اجتماعی، باید نهادی مولد ایده، فضیلت، دانایی و نوآوری باشد. اما امروز با پرسشی بنیادین مواجهیم: چرا دانشگاه در ایران ثروت تولید نمی‌کند و پیشران تحولات نیست؟ چرا نهاد دانشگاه به‌جای پیشتازی در علم و صنعت، به انباری از فرم‌های شکلی و سیاست‌های فرساینده بدل شده است؟ این وضعیت حاصل مجموعه‌ای از سیاست‌های وارونه و بارهای تحمیلی است که نه‌تنها با فلسفه دانشگاه سازگار نیست، بلکه آن را به سمت تضعیف جایگاه دانشگاه سوق می‌دهد.

تامین مالی زنجیره‏‏‌ای (Supply Chain Finance - SCF)، به‏‏‌عنوان یک سازوکار مالی موثر در بهینه‏‏‌سازی جریان نقدی، کاهش ریسک‏‏‌های مالی و ارتقای کارآیی در طول زنجیره‏‏‌های تامین جهانی، نقش اساسی در پویایی‏‏‌های اقتصادی ایفا می‌کند. این مقاله، با اتخاذ رویکردی تحلیلی و مبتنی بر داده‏‏‌های بین‌المللی، به بررسی تطبیقی نقش و عملکرد بانک‌های تجاری و توسعه‏‏‌ای در عرصه SCF می‏‏‌پردازد.

دنیای اقتصاد: دور چهارم مذاکرات در شرایطی برگزار می‌شود که بندر شهید رجایی، مهم‌ترین بندر تجاری کشور، به یکی از تلخ‌ترین فجایع خود گرفتار شده است.

۱۰ اردیبهشت در تقویم ایرانی مصادف با روز ملی خلیج‌فارس است. پهنه‌ای آبی به وسعت تاریخ، با ژئوپلیتیک برجسته جهانی، تنوع فرهنگی جذاب و ظرفیت‌های ممتاز انرژی. از منظر این کلان تصویر است که جایگاه خلیج‌فارس به نقش مناطق در ژئوپلیتیک جهانی و ژئواستراتژیک رقابت قدرت‌های بزرگ پیوند می‌خورد و برجسته می‌شود.

ایران با وجود دست‌‌‌‌‌‌یابی به خودکفایی مقطعی در تولید بنزین، در سال‌های اخیر با مشکل کسری بنزین مواجه شده‌است. این گزارش به‌طور جامع روند ناترازی بنزین در ایران در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۴ را بررسی می‌کند. در این بازه، تولید و مصرف بنزین کشور دستخوش تغییرات چشمگیری شده و نقش سیاست‌ها و عملکرد وزارت نفت در شکل‌گیری یا مدیریت این وضعیت قابل‌توجه است.**

ایران به واسطه ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی خود شناخته شده است و از نظر ذخایر اثبات‌شده در بین کشورهای برتر جهان قرار دارد. کشور ما تقریبا ۲۰۹ میلیارد بشکه ذخایر نفت خام دارد که چهارمین دارنده این ذخایر در سراسر جهان است.

اقتصاد دیجیتال چند سالی است سهم قابل‌توجهی از مباحث توسعه را به خود اختصاص داده است و محققان و اندیشمندان بسیاری از نقش آن در فرآیند توسعه در کشورهای مختلف سخن به میان آورده‌‌‌اند.

بازگشت دونالد ترامپ به کاخ‌سفید، چشم‌‌‌انداز روابط ایران و آمریکا را دگرگون کرده است. در چرخشی قابل‌‌‌توجه، دولت او موفق شده ایران را بار دیگر پای میز مذاکره بکشاند؛ نتیجه‌‌‌ای که پس از سال‌ها تنش، تحریم و بی‌‌‌اعتمادی راهبردی، بسیاری آن را نامحتمل می‌‌‌دانستند.

سال ۱۴۰۴ را با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» آغاز کردیم؛ شعاری که به‌درستی بر اهمیت زیرساختی سرمایه‌گذاری در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور تاکید دارد. در همین راستا، وزارت صنعت، معدن و تجارت با درک نیاز مبرم به بازنگری در فرآیندهای سرمایه‌گذاری صنعتی، بسته‌ای جامع و تحول‌محور را در قالب «دستورالعمل جدید سرمایه‌گذاری صنعتی» رونمایی کرد.

فهم اینکه آیا فردی برای وزارت اقتصاد مناسب است یا خیر به این موضوع بر‌می‌گردد که کارکردها و وظایف وزارت اقتصاد چیست. وزارت اقتصاد در اساس وزارت امور دارایی بوده است؛ یعنی متولی اموال دولتی که بیشتر شرکت‌های دولتی هستند. نظارت بر شرکت‌های دولتی کمابیش با وزارت اقتصاد است، ولی در برخی امور با وزارتخانه‌های دیگر شریک است. مثلا تعیین مدیرعامل بانک کشاورزی با مشورت وزیر جهاد و تعیین مدیرعامل بانک مسکن با مشورت وزیر راه انجام می‌شود. بنابراین با توجه به حجم بالای شرکت‌های دولتی، مسوولیت سنگینی بر دوش وزارت اقتصاد است.

امارات متحده عربی، قطر و عمان هر یک با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تقویت اقتصاد خود، استراتژی‌‌‌های متفاوتی را در پیش گرفته‌‌‌اند. امارات با ایجاد مراکز مالی مانند Dubai International Financial Center (DIFC) و Abu Dhabi Global Market (ADGM) و با بهره‌‌‌گیری از سیستم‌های حقوقی مبتنی بر قوانین عرفی انگلیسی و دادگاه‌‌‌های مستقل، محیطی شفاف و جذاب برای شرکت‌های بین‌المللی فراهم ساخته است. قطر از طریق Qatar Financial Center (QFC) با چارچوب حقوقی مشابه و مشوق‌‌‌هایی مانند مالکیت ۱۰۰درصد خارجی، به دنبال تنوع‌‌‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت است. در مقابل، عمان با تمرکز بر مناطق آزاد، ساده‌‌‌سازی قوانین و ارائه معافیت‌‌‌های مالیاتی را در پیش گرفته است و فاقد سیستم قضایی مستقل است. این رقابت نشان‌‌‌دهنده تلاش هر کشور برای بهره‌‌‌برداری از ظرفیت‌‌‌های منحصربه‌‌‌فرد خود در جذب سرمایه است. در این گزارش با مطالعه سه‌کشور قطر، امارات متحده عربی و عمان به بررسی تلاش‌‌‌های این کشورها در رقابت برای جذب سرمایه خارجی خواهیم پرداخت.

دنیای اقتصاد: اگر می‌خواهید اسلحه بخرید یا می‌خواهید قهوه استحصال شده از مدفوع سنجاب گواتمالایی را تهیه کنید یا حتی اگر قصد خرید یا فروش اعضای بدن را دارید، فقط کافی است کمی در اینترنت جست‌وجو کنید. این روزها ایران به مهد بازارهای عجیب‌وغریب تبدیل شده است. هر جا عرضه و تقاضا وجود داشته باشد، بازار شکل می‌گیرد و در ایران این اصل به شکلی خلاقانه و گاه غیرمتعارف، از بازارهای قانونی با قدمت چندصدساله تا بازارهای غیرقانونی زیرزمینی، نمود یافته است. به خاطر همین است که می‌گویند اینجا از شیر مرغ تا جان آدمیزاد پیدا می‌شود.