دنیای‌اقتصاد: فعالان بخش‌خصوصی صنعت برق چند سالی است با انبوهی از مشکلات و دغدغه‌ها روبه‌رو هستند که به اعتقاد آنها ریشه تمام این چالش‌ها به یک عامل بازمی‌گردد؛ اقتصاد نامتوازن برق. سیاست‌گذاران و قانون‌گذاران همواره نگاه یارانه‌ای به صنعت برق داشته‌اند و همین دیدگاه باعث شده مصرف‌کننده برق هرگز بهای واقعی آن را نپردازد. در این میان بخش قابل‌توجهی از شرکت‌های تولیدکننده برق که عموما غیردولتی هستند به‌دلیل شکاف قیمت تمام‌شده و تکلیفی برق بیشترین فشار را تحمل می‌کنند. از یکسو وزارت نیرو توانایی پرداخت مطالبات این شرکت‌ها را ندارد و از سوی دیگر قیمت خرید برق از نیروگاه‌ها آن‌قدر ارزان است که فعالیت در نیروگاه‌های بخش‌خصوصی را بدون صرفه اقتصادی تعریف کرده است. این موضوع به موج نارضایتی شدید سرمایه‌گذاران و بی‌انگیزگی آنها برای سرمایه‌گذاری جدید دامن زده است.

تا سال ۱۳۸۰ وزارت نیرو راسا در کار تولید و تامین برق موردنیاز کشور بود. با سیاست‌های قانونی از برنامه سوم به بعد واگذاری بخش عمده تولید برق در نیروگاه‌ها به بخش غیردولتی در دستور قرار گرفت و امروز پس از گذشت قریب به ۱۸ سال سهم این بخش تا ۶۰ درصد افزایش یافته است. عدم تدبیر لازم برای سازمان دادن مناسب به اقتصاد برق و بروز بحران مالی در این بخش موجب شد وزارت نیرو به‌جای تلاش موفق در اصلاح سیاست‌ها و حمایت از پتانسیل بخش‌خصوصی به‌عنوان یک بازوی اجرایی قدرتمند، به ایجاد تغییرات اساسی در قراردادهای خرید تضمینی برق و انتقال ریسک‌های بیشتر به سرمایه‌گذاران نیروگاهی اقدام کند.

در سال‌های اخیر، ثبات یا تغییر سقف قیمت بازار و پایه بهای آمادگی، منجر به شکل‌گیری یکی از موارد اختلاف فعالان (دولتی یا خصوصی) تولید برق و برخی نهادهای تصمیم‌گیری وابسته به وزارت نیرو شده است. در این نوشتار کوتاه به ضرورت یا عدم ضرورت اصلاح قیمت و معیارهای تعیین‌کننده در این زمینه پرداخته نمی‌شود. از دید نگارنده تصویر هر دو موضوع روشن است. موضوع محوری در این یادداشت، بررسی دلایل مقاومت‌های جدی در اصلاح است. این دلایل عمدتا حاصل بدفهمی یا درک نادرست مفهوم بازار است. این بدفهمی هم در میان اشخاصی که تخصصی در زمینه مسائل اقتصادی ندارند مشاهده می‌شود و هم در میان اشخاصی که تحصیلات عالی اقتصادی دارند. خوشبختانه یا متاسفانه تعداد این گروه از اشخاص در صنعت برق پرشمار است. اهم این دلایل را می‌توان به شرح زیر عنوان کرد:

محمدعلی وحدتی رییس هیات‌مدیره سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق طی ارائه‌ای در نشست «راهبردهای حمایت از تولید داخل و توسعه صنعت برق» در حاشیه نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت برق ایران، چالش‌های تولیدکنندگان غیر دولتی برق را تبیین کرد.

سندیکای شرکت‌های تولیدکننده برق- بقای تولیدکنندگان موجود در هر بازار وابسته به تصمیمات اثرگذار بر جریان درآمد و هزینه و از آنجا سود آنها است. در مواردی مانند تولید برق ایران که بخش دولتی و خصوصی حضور همزمان دارند، بخشی از این عوامل اثرگذار، به قوانین نظارتی یا رگولاتوری و نوع اجرای آنها بستگی خواهد داشت. از جمله این قوانین که مشخصا بر درآمد شرکت‌های تولیدکننده برق اثر مستقیم دارد مربوط به اجزای موثر بر قیمت خرید برق نیروگاه‌ها است.

دنیای‌اقتصاد: آسیب‌شناسی‌ها از کاهش سهم صادرات صنعت برق ایران در بازارهای سنتی حکایت دارد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهدسال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۴ طلایی‌ترین سال‌های صادرات خدمات فنی و مهندسی در کشور بوده است؛ در سال ۹۰ میزان کل صادرات خدمات فنی و مهندسی به بیش از ۴ میلیارد دلار رسید و این رقم در سال ۱۳۹۴ روی ۴/ ۲ میلیارد دلار ایستاد. اما روند رشد صادرات سال به سال آب رفت؛ سال ۹۶ میزان صادرات خدمات فنی و مهندسی به ۴۹۸ میلیون دلار رسید و سال ۹۷ سهم صادرات این گروه در ۱۰ماهه، ۱۱۱ میلیون دلار ثبت شد.

گروه بنگاه‌ها: شرکت‌های ایرانی مهاب قدس و فراب، از بزرگ‌ترین پروژه مدیریت و انتقال آب در سریلانکا بهره‌برداری کردند. ناصر ترکش‌دوز، مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس، با اشاره به روند آغازین این پروژه گفت: یکی از درآمدهای بسیار مهم سریلانکا، در بخش کشاورزی است. این کشور با وجود بارش‌های فراوان در طول سال، طبیعت سختی دارد؛ زیرا زمین‌های پست در این کشور آب ندارد و زمین‌های مناطق مرتفع و کوهستانی آب فراوان دارد. بنابراین مدیریت و انتقال آب برای کشور سریلانکا از اهمیت بالایی برخوردار است.

گروه بنگاه‌ها: معاون طرح‌های تولید شرکت مشانیر با تاکید بر اهمیت توسعه فعالیت شرکت‌های مهندسی مشاوره، حضور این شرکت‌ها در کشورهای همسایه به‌منظور دریافت پروژه‌ها را ضروری دانست.مسعود صادقی با اعلام این مطلب به «دنیای اقتصاد» گفت: با توجه به وضعیت اقتصادی فعلی ایران، بنگاه‌های اقتصادی از جمله شرکت‌های مهندسی مشاوره‌ای برای ادامه حیات خود باید روی بازار خارج متمرکز شوند.وی با بیان اینکه تاکنون در بسیاری از کشورهای همسایه پروژه‌هایی را به اتمام رساندیم، افزود: سوریه، عراق و ارمنستان از جمله کشورهایی هستند که شرکت مشانیر در سال‌‌های اخیر پروژه‌های موفقی را در آنها پیاده کرده است.

صنعت برق به‌عنوان یک زیرساخت، نیاز همیشگی محسوب شده و با توجه به نیاز کشور و رشد مصرف سالانه ۵ درصد با ابعاد مالی حدود یکصد هزار میلیارد ریال در حوزه توزیع و انتقال، بازار مناسبی برای بخش‌خصوصی فعال در زنجیره تامین این صنعت تلقی می‌شود. طی ۱۰ سال گذشته به‌دلایل متعددی از جمله تغییرات نرخ ارز، نرخ تورم، افزایش حقوق و دستمزد، تغییر هزینه‌های حمل‌ونقل و تعمیق تحریم‌ها، این صنعت و به همراه آن بازار کسب‌وکار با مشکلاتی مواجه شده است.

دنیای اقتصاد: بررسی آمار و اطلاعات صنعت برق در بخش‌های مختلف نشان می‌دهد بحران‌های جدی صنعت برق را تهدید می‌کنند. اصلی‌ترین عوامل ظهور این بحران‌ها به دو دسته عوامل خارجی و داخلی تقسیم می‌شوند. عوامل خارجی که تصمیم‌گیران صنعت برق بر آنها هیچ نظارتی ندارند شامل «تغییرات نرخ ارز»، «مشکلات ناشی از تحریم‌ها»، «تورم» و «سایر مشکلات اقتصادی» است که صنعت برق به ناچار مانند سایر بخش‌های کشور تحت‌تاثیر آنها قرار گرفته‌ است.

گروه بنگاه‌ها: مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نیروگاهی ایران (سنا) گفت: نقطه تعادل درخصوصی‌سازی هنوز به درستی توسط دولت و به‌طور مشخص وزارت نیرو کشف نشده است.مرتضی برومندفر در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، درباره روند سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در صنعت برق به‌ویژه نیروگاه‌ها گفت: یکی از معیارهای اصلی سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری روی هر پروژه‌ای، چشم‌انداز آتی تقاضا برای خدمات یا محصول آن پروژه است. تقاضا برای انرژی الکتریکی از صد سال قبل تاکنون در تمام جهان همواره فزاینده بوده است. بنابراین اگر تمامی مولفه‌های اقتصادی نظیر امنیت محیط کسب‌وکار، بازار رقابتی و سالم و استاندارد وجود داشته باشد، صنعت نیروگاهی پتانسیل آن را دارد که صنعت جذاب و سودده باشد.

دنیای اقتصاد: آثار افزایش قیمت آب شرب بر طبقات مختلف مصرف طی سناریوهایی مورد بررسی قرار گرفت. «بازوی پژوهشی مجلس» در چهار سناریوی «کاهش ۲۵ درصدی یارانه بالای الگوی مصرف»، «کاهش ۵۰ درصدی یارانه بالای الگوی مصرف»، «کاهش ۷۵ درصدی یارانه بالای الگوی مصرف» و «کاهش ۱۰۰ درصدی یارانه بالای الگوی مصرف»، تاثیرات افزایش قیمت آب را زیر ذره‌بین قرار داد. در ارائه این سناریوها، این موضوع مدنظر قرار گرفته است که وضعیت قیمت فروش و یارانه پرداختی طبقه زیر الگوی مصرف مشابه وضع فعلی باقی بماند. مطابق با ارزیابی‌ها درحال‌حاضر قیمت فروش و قیمت تمام‌شده آب شرب و همچنین توزیع تعداد خانوارها در طبقات مصرف به‌گونه‌ای است که در طبقات مصرف «صفر تا الگو» و «الگو تا دو برابر الگو»، قیمت فروش آب به‌نحو چشمگیری از قیمت تمام‌شده آن کمتر است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد برای طبقه بیش از دو برابر الگوی قیمت فروش از قیمت تمام‌شده بیشتر است؛ این موضوع به این معناست که مشترکان این طبقه نه‌تنها یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند، بلکه جریمه نیز می‌شوند. براساس داده‌های آماری، بیشترین میزان یارانه پرداختی مربوط به طبقه «الگو تا دو برابر الگو» است. این موضوع به این معناست که درحال‌حاضر به خانوارهای با مصرف بیش از الگوی مصرف نیز یارانه پرداخت می‌شود.

گروه بنگاه‌ها: نگاه مسوولان به صنعت برق باید تغییر کند و به این بخش نه به‌عنوان بخش ‌خدماتی، بلکه به‌عنوان یک «رونق‌دهنده» به کل اقتصاد نگاه کنند. احسان صدر رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان برق، حرارت و برودت کشور، با اعلام این مطلب به «دنیای‌اقتصاد»، گفت: دو رویکرد اساسی نسبت به صنعت برق ایران وجود دارد. رویکرد نخست بر این پایه استوار است که برق و برق‌رسانی به‌عنوان یک خدمت حاکمیتی باید هرچه سهل‌تر در اختیار عموم مردم قرار گیرد. رویکرد دوم انرژی برق را نوعی کالا در نظر دارد که می‌تواند سلسله جنبان یک چرخه عظیم اقتصادی شود.

گروه بنگاه‌ها: با توجه به احتمال بالای ترسالی در سال‌جاری، باید به‌طور جدی نسبت به توسعه‌ سدسازی و احیای سدهای قدیمی اقدام کنیم تا بار دیگر مشکلات فروردین ۹۸ تکرار نشود.

دنیای‌اقتصاد: قاب آماری بارندگی‌ها در سومین فصل سال از پاییزی پربارش حکایت دارد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد، آسمان ایران در فصل پاییز، روزهای پربارشی را در پیش‌رو خواهد داشت و این موضوع باز هم وقوع سیلاب‌ها را بر سر زبان‌ها انداخته است. فروردین‌ امسال بود که سیل‌های سهمگینی در برخی نقاط و شهرهای کشور جاری شد. در آن روزها چگونگی مدیریت این آب‌های روان و سهمگین محل پرسش قرار گرفته بود. حال با گذشت چند روز از سال آبی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ باز هم این پرسش در ذهن متبادر می‌شود که آیا در پاییز پربارش امسال سیلاب‌ها باز هم در شهرها به راه خواهند افتاد و در صورت وقوع آن سیاست‌گذاران چه برنامه‌هایی برای مدیریت آن در سر می‌پرورانند.