تغییر زمین بازی
بابک ثقفی و محمود قهاری از نقش سیاست‌گذاران در رشد صنعت لوازم خانگی میگویند
رعایت استاندارد، هم برای تولیدکنندگان و هم مصرفکنندگان سودآور است. با رعایت استانداردها، هزینه‌های تولید و ساخت کاهش می‌یابد و تولید براساس نظام و قانون انجام می‌شود. در این میان با تولید کالای با کیفیت، رضایت مصرفکنندگان نیز حاصل می‌شود. بسیاری از تحلیلگران براین‌باورند که استاندارد، پایه محکمی برای پیشبرد و توسعه صنعت و اقتصاد به شمار می‌رود. به نظر شما توسعه صنایع لوازم خانگی تا چه‌اندازه به پارامتر کیفیت وابسته است؟
ثقفی: طی دو سال گذشته، اقتصاد ایران روزهای پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. یکی از تغییرات اقتصادی که تعادل بسیاری از قوانین را برهم زد، افزایش نرخ ارز بود که از سال ۹۷ آغاز شد. با صعود قیمت ارز، قدرت خرید مردم کاهش یافت و بسیاری از افراد به دلیل اینکه هزینه بیشتری برای کالاها پرداخت می‌کنند، بیش از هر زمان دیگر به کیفیت و دوام محصولات توجه دارند. زمانی که شرکت مادیران به بازار تلویزیون و لوازم خانگی ورود کرد، متوجه شدیم که بخشی از بازار لوازم خانگی دارای ظرفیت خالی است. به‌طور معمول بخشی از این بازار را در کشور ، برندهای خارجی که کالاهای باکیفیت اما گران دارند تامین می‌کنند و بخشی دیگر از نیاز بازار را هم تولیدکنندگان داخلی که کالاهایی با کیفیت پایین و قیمت ارزان تولید می‌کنند به دست گرفته‌اند. در این بین، جای خالی محصولاتی که هم باکیفیت باشند و هم ارزان به دست مصرفکنندگان برسد خالی مانده بود. شرکت مادیران، فعالیت خود را با همین رویکرد در بخش تلویزیون آغاز کرد. البته این رویکرد برای لوازم خانگی تولیدشده در این شرکت هم دنبال شد. تولیدکنندگان ایرانی باید بدانند زیبایی، دوام، عملکرد، خدمات و کیفیت از مهمترین عواملی هستند که می‌توانند در پشبرد و توسعه شرکت‌ها کارساز باشند.
قهاری: در چند دهه گذشته، کیفیت در تولید یکی از اساسی‌ترین و مهمترین موضوعات مطرح در صنایع کشورهای صنعتی بوده و به‌تدریج این عامل مهم به صنعت کشورهای در حال توسعه نیز وارد شده است. گرایش به کیفیت، ابتدا به‌صورت کنترل کیفیت محصول نهایی مطرح و اجرا شد. پس از چندی با توجه به اهمیت آن در افزایش فروش و گسترش بازار، شرکت‌های تولیدی علاوه بر محصول نهایی، کنترل کیفیت مواد اولیه و خام مورد استفاده برای تولید را مورد توجه قرار دادند. پس از آن کنترل و فرآیند تولید و آزمایش‌ها و نمونه‌برداری در حین تولید نیز به آن افزوده شد. با گذشت زمان راهکارهای تازه و تازه‌تر چهره نشان داد و سرانجام کیفیت، مفهوم جامع‌تر و عمیق‌تری پیدا کرد، به‌طوری که امروزه از «مرغوبیت نهایی» به «رضایت خریدار و مشتری» تغییر یافته است. کاملا واضح است که کیفیت هزینه دارد و برای اینکه کالای با کیفیت‌تری به بازار عرضه شود ناگزیر به پرداخت هزینه های بیشتر هستیم در این میان یکی از پارامترهایی که می‌تواند علاوه بر حفظ کیفیت، قیمت مناسب ایجاد کند مسئله تیراژ است. شرکت ما به این دلیل که توانسته تیراژ خود را افزایش دهد، محصولات و قطعاتی با کیفیت و با قیمت مناسب روانه بازار می‌کند. با افزایش تیراژ توانستیم پنل‌ها را که جزء مواد مورد نیاز تولید تلویزیون است را با قیمت مناسب خریداری و در بازارها نفوذ کنیم. در غیر اینصورت نمی‌توان با غول‌های صنعت لوازم خانگی رقابت کرد.
یکی از چالش‌هایی که فعالان بخش‌خصوصی واقعی با آن مواجه هستند، مسئله قاچاق است. ابعاد منفی قاچاق کالا را می‌توان از زوایای متفاوتی بررسی کرد؛ قاچاق کالا از بُعد سیاسی، یک نقطه منفی در کشورها تلقی می‌شود و از بُعد اجتماعی نیز باعث برهم خوردن تعادل اجتماعی و درآمدی در میان اقشار جامعه می‌شود. از بُعد اقتصادی نیز قاچاق کالا ضربه‌های سنگینی به اقتصاد جامعه وارد می‌کند. آیا صنعت لوازم خانگی هم از قاچاق آسیب خورده است؟
ثقفی: قاچاق کالا هم اکنون به عنوان یک معضل اقتصاد و جامعه ایرانی را درگیر کرده است. این پدیده به دلایل مختلف، از جمله پایین بودن ریسک این فعالیت، به‌طور گسترده‌ای در اقتصاد ایران رواج پیدا کرده و آثاری ناخوشایند را به‌جای گذاشته است. بالطبع صنعت لوازم خانگی نیز از این آسیب‌ها مصون نمانده است. به‌طور مثال، سال ۱۳۹۵ حدود ۲ میلیون تلویزیون در بازار کشور فروخته شد که از این تعداد ۶۵۰ هزار دستگاه آن قاچاق بود. این به آن معناست که ۳۵ درصد بازار تلویزیون کشور در اختیار اجناس قاچاق بود. امسال هم برآورد می‌شود که حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تلویزیون قاچاق در بازار فروخته شود. البته با توجه به اینکه قدرت خرید مردم کاهش یافته، تیراژ فروش ۲ میلیون دستگاه در سال گذشته، امسال به یک میلیون و ۵۰۰ دستگاه افت خواهد کرد. با ارزیابی همین اعداد به سادگی می‌توان دریافت که عارضه قاچاق تا چد حد گریبان اقتصاد و بسیاری از صنایع را گرفته است.
پیشنهاد شما برای حل این عارضه چیست؟ آیا تنها دولت باید دست به کار شود یا فعالان بخش‌خصوصی هم می‌توانند سیاستی را برای برون‌رفت از این چالش در پیش بگیرند؟
ثقفی: برای برون‌رفت از این چالش و حل معضل قاچاق، باید دو راهکار در دستور کار قرار گیرد. نخست اقدامات دولت می باشد که می بایست به صورت مداوم پیگیری شود . دولت همواره با توجه به سیاست‌گذاری‌ها گاهی مبارزه با قاچاق را تشدید و در برخی مواقع فشار اقدامات برای مقابله با قاچاق را کاهش داده است. در آن سو تولیدکنندگان هم می‌توانند با افزایش تیراژ تولید و کیفیت و همچنین قیمت مناسب با محصولات قاچاق مبارزه کنند. ما اگر در تولید تلویزیون به تیراژ ۶۰۰ هزار عددی دست یابیم، می‌توانیم روی پای خود بایستیم و قاچاق را زمین‌گیر کنیم. دولت اگر بتواند به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که چند سال از تولیدکنندگان صنعت لوازم خانگی حمایت کند تا به تیراژ مشخصی دست یابند، بسیار راحت می‌توان با فرآیند سیستمایتک قاچاق مبارزه کرد. با حمایت دولت شرکت‌ها می‌توانند بقای خود را در بازارها حفظ کنند و در تولید به یک تیراژ مشخصی دست یابند.
یکی از موضوعاتی که حائز اهمیت است، مسئله فرهنگ‌سازی برای خرید کالای ایرانی است. مردم باید بدانند زمانی که کالای باکیفیت ایرانی در بازار وجود دارد، لزومی ندارد کالای قاچاق خریداری کنند. به‌نظر شما تولیدکنندگان می توانند در جامعه جا بیندازند که کالای قاچاق به کشور آسیب وارد می‌کند؟
ثقفی: بدون شک یکی از وظایف دولت فرهنگ‌سازی است. خانواده‌ای که محصول قاچاق خریداری می‌کند باید بداند با این کار جوان خود را از بازار اشتغال دور می‌کند و در نهایت به نیروی کار ایرانی آسیب وارد می‌زند. سیاستی که تولیدکننده باید در دستورکار قرار دهد، این است که کیفیت محصولات را افزایش دهد. کیفیت کالا ارتباط مستقیمی با تیراژ تولید دارد. اینکه تولیدکننده به چه میزان تیراژ برسد، طبیعتا می‌تواند قطعات باکیفیت درخواست کند. صاحبان کسب‌وکار اگر نتوانند قطعات باکیفیت خریداری کنند، نمی‌توانند کالای نهایی با کیفیت بالا تولید کنند. زمانی که قطعات خوب به دست تولیدکننده می‌رسد و ماشین‌آلات به‌روز و دانش کافی در اختیار باشد، می‌توان کالای با کیفیت و مرغوب تولید کرد.
زمانی که برندهای خارجی لوازم خانگی به ایران پا گذاشتند، چند صد میلیارد تومان صرف هزینه تبلیغات کردند تا بتوانند با قدرت روی تصمیمگیری مصرف‌کننده ایرانی تاثیربگذارند. اما زمانی که این شرکت‌ها از ایران رفتند، به این موضوع توجهی نشان ندادند که برای مصرف‌کننده ایرانی چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اینجاست که مشخص می‌شود با حمایت از تولیدکننده داخلی، مصرف‌کننده حاشیه امن خود را خواهد داشت. دولت باید در مقوله فرهنگ‌سازی، جایگاه و ارزش برندهای ایرانی را برای مردم تقویت کند. تولیدکننده باید کیفیت را ارتقا دهد و سیاست‌گذاران هم باید ارزش برندهای داخلی را تقویت کنند. این در حالی است که تبلیغات تلویزیونی برای بسیاری از شرکت‌های ایرانی امکان‌پذیر نیست و هزینه‌های هنگفتی از آنها دریافت می‌شود. چرا رقم‌ها برای شرکت‌های ایرانی آنقدر بالاست؟ تولیدکننده ایرانی مجبور است با شرکت‌های بین‌المللی که سرمایه‌گذاری‌های بسیار بزرگی کرده‌اند، رقابت کند و این موضوع به معنای یک جنگ نابرابر است.
اگر بخواهید در یک دسته‌بندی چالش‌های صنعت لوازم خانگی را طبقه‌بندی کنید به چه موضوعاتی اشاره خواهید داشت؟
قهاری: تولیدکنندگان به دلیل تحریم‌ها، با مشکلاتی برای واردات ماشین‌آلات صنعتی روبه‌رو هستند. همچنین انتقال پول بسیار سخت صورت می‌گیرد و در این بین برخی از شرکت‌های خارجی به دلیل تحریم‌ها تمایلی برای همکاری با شرکت‌های ایرانی ندارندکه این موضوع باعث شد بسیاری از تولیدکنندگان به اجبار به‌صورت غیرمستقیم ماشین‌آلات موردنیازشان را وارد کنند. این موضوع به یکی از مهمترین معضلات صنعت لوازم خانگی تبدیل شده است.
اما دومین معضل، بحث ثبت‌سفارش و دریافت ارز نیمایی است که هنوز هم دست‌اندازها و موانعی در این رابطه بر سر راه فعالان اقتصادی قرار دارد. یکی از مشکلات این است که سیاستها هم‌جهت نیستند. ما اگر بخواهیم از تولید حمایت کنیم، همه سیاستها باید هم‌جهت باشند. بحث قاچاق، تبلیغات، گمرک و... که امروز بخش عمده‌ای از مشکلات صنایع را تشکیل می‌دهند، به دلیل ناهماهنگی دستگاه‌ها و بخشنامه‌ها ایجاد شده است. تولیدکنندگان برای اینکه به تیراژ تولید موردنظرشان دست یابند، نیاز دارند قاچاق حذف شود و حمایت‌ها از جبهه‌هایی مانند تعرفه‌ها و مالیات‌ها از سمت سیاست‌گذاران به تولیدکنندگان تزریق شود. از سوی دیگر با توجه به شرایطی که در حال حاضر در اقتصاد کشور وجود دارد، مواد اولیه را از چین تامین می‌کنیم. چین تنها کشوری است که با شرکت‌های ایرانی کار می‌کند. این موضوع به این معنا نیست که همه کالاها چینی است، اما بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ دنیا در چین کارخانه دارند.
ثقفی: فعالان اقتصادی اکنون برای ثبت سفارش با توجه به صدور لحظه‌ای بخشنامه‌ها دائما مسئله دارند. بروکراسی‌های اداری واقعا دردسرساز و دست و پاگیر شده است. مسائل داخلی ما با معضلاتی روبه‌روست و سیاست‌گذاران باید بدانند این فرآیندهای طولانی اداری برای شرکت‌های تازه تاسیس بسیار نفس‌گیر و مضر است. یکی از مشکلات این است که به یک شرکت نوپا اجازه ثبت سفارش داده نمی شود و میگویند باید سابقه داشته باشد.
یکی‌دیگر از مشکلاتی که گریبانگیر صنایع کشور شده است، موضوع بهره بانکی است. به دلیل بهره بانکی محصول تولیدکنندگان ایرانی ۱۰ تا ۱۵ درصد گرانتر از کالاهای قاچاق تمام می‌شود. این موضوع تولیدکننده را از رقابت دور می‌کند. راه حل این مسئله، بدون شک کاهش بهره بانکی است. متاسفانه شرکت‌ها هر چقدر شفاف‌تر می‌شوند، این مشکلات بزرگتر می‌شود. روش‌های تامین مالی جایگزین، حداقل برای شرکت‌های شفاف باید وجود داشته باشد. وزارت صنعت، معدن و تجارت و بانک مرکزی می‌توانند سازوکاری ایجاد کنند که تولیدکنندگان بتوانند با قیمت‌های پایین‌تر تامین مالی انجام دهند. همچنین باید قوانین دست و پاگیر حذف شود ویا حداقل قوانین مورد بازنگری قرار گیرند. قرار نیست که یک قانون تا همیشه اجرایی شود.
قهاری: زمانی که قیمت ارز افزایش یافت، تمام منابع مالی باید دو برابر می‌شد و حجم نقدینگی افزایش می‌یافت تا تولیدکننده می‌توانست جنس وارد کند. در این شرایط چگونه می‌شد کمبود نقدینگی را جبران کرد؟ تولیدکنندگان اگر از تسهیلات بانکی استفاده کنند با بهره‌های سرسام‌آور بانکی روبه‌رو می‌شوند.
استراتژی و برنامه شما برای توسعه شرکت مادیران چیست؟
ثقفی: یکی از دلایل ورود ما به بازار بورس، تامین مالی بود. ما دنبال راهکارهایی هستیم که بتوانیم از طریق بورس به منابع ارزان قیمت دسترسی پیدا کنیم. وقتی که شرکتی وارد بورس می‌شود. این موضوع باعث می‌شود به بسترهای جدیدی برای تامین مالی دسترسی پیدا کند. برخی‌ها توصیه می‌کردند وارد بورس نشویم، زیرا دردسرهای زیادی ایجاد می‌کند، اما فواید آن بسیار بیشتر است و اقبال عمومی یکی از آنهاست. ما اگر بتوانیم با مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت و مدیران بانکها دیداری داشته باشیم به دنبال آن هستیم منابع مالی ارزان قیمت را برای شرکت فراهم کنیم. قطعا بدون بورس این امکان وجود نداشت.
در مورد کالا هم باید گفت، همیشه توسعه کالا و برند از طریق کانال‌های فروش در دستورکارمان قرار دارد. از اوایل امسال شرکت زنجیره‌ای مادایران را تاسیس کرده‌ایم که تاکنون ۱۱ شعبه فعال دارد و برای افزایش تعداد شعب نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم. همچنین با توجه به قراردادهایی که با ارگان‌های مختلف مانند تامین اجتماعی و بازنشستگان کشوری بسته‌ایم، این کانال فروش بزرگتر شده است. در کنار فروشگاههای زنجیره‌ای فروشگاه آنلاین هم فعال شده است. این اقدامات در کنار یکدیگر و به موازات هم جلو خواهند رفت.
جهت اشتغالزایی و بومی‌سازی شرکت مادیران چه اقداماتی انجام گرفته است؟
قهاری: با توجه به راه‌اندازی کارخانه جدید تولید لوازم خانگی مادیران در منطقه ویژه اقتصادی فرودگاه پیام ، این شرکت برنامه جذب گسترده نیرو به خصوص از میان جوانان منطقه را دارد. در حال حاضر و در فاز اول بهره‌برداری از خط تولید ماشین لباسشویی حدود ۱۰۰ نفر نیز جذب شد که این عدد تا پایان سال به ۴۵۰ نفر خواهد رسید. تا زمان بهره‌برداری کامل از کارخانه برنامه جذب ۸۵۰ نفر نیرو داریم. مسیر اولیه را با آوردن کالاهای وارداتی آغاز کردیم اما همزمان در حال بررسیپتانسیل‌های داخلی هستیم تا آنجایی که بتوانیم تعدادی از اقلام را از داخل تامین کرده و جاگیزین مواد خارجی کنیم.
ثقفی: دولت می بایست در تصمیمگیری ها از نظرات فعالان و متخصصان بخش خصوصی استفاده کند. بهره‌گیری از تجربه بخش خصوصی برای تولید و توزیع و خدمات پس از فروش می‌تواند باعث رشد صنعت ایران شود تا جایی که قابلیت صادرات داشته باشد و برای کشور ارزآوری بسیار مناسبی ایجاد کند. کارگر ما ارزانتر و انرژی ارزان است و این امکان وجود دارد که این صنعت را پرورش دهند.
