شهرداری برای رفع دو نارسایی تهران تجویز کرد
نسخه رنگ‌درمانی برای پایتخت
احیای حال شهر با مدل طب‌سوزنی برای زیست شهروندان و جذب سرمایهگذاران
عكس: مجتبی سرانجام‌پور
شهردار تهران از تک نسخه رفع دو نارسایی جدی پایتخت رونمایی کرد. پیروز حناچی شهردار هجدهم پایتخت با شناسایی دو مانع جدی پیش‌روی ارتقای کیفیت زندگی شهروندان تهرانی، از نسخه جدید خود با عنوان «رنگ‌درمانی» خبر داد. به گزارش «دنیای اقتصاد» مطالعات و پژوهش‌های شهری نشان می‌دهد در حال حاضر قطار شهر تهران با دو نارسایی جدی برای تغییر ریل در مسیر ارتقای کیفیت زندگی پایتخت‌نشینان مواجه است. نارسایی نخست، کاهش امید به زندگی شهروندان و از بین رفتن زیست شهری است. تازه‌ترین نظرسنجی‌های انجام شده از سوی مدیریت شهری نشان می‌دهد: شهروندان تهرانی همچون گذشته تمایل چندانی به ادامه زندگی در این شهر ندارند و بخش زیادی از شهروندان با معضل افسردگی و عدم رغبت به ادامه زندگی مواجه شده‌اند. از سوی دیگر دومین نارسایی که هم‌اکنون گریبانگیر شهر تهران شده است عدم تمایل بخش خصوصی برای حضور و مشارکت در پروژه‌های توسعه شهری است. مطابق با اعلام مدیران شهری، پروژه‌های توسعه شهری پایتخت برای بخش خصوصی به واسطه سابقه نه چندان مطلوب شهرداری در مشارکت با این بخش، جذابیت چندانی ندارد. البته در میان این دو نارسایی، یک فصل مشترک نیز وجود دارد. در هر دو حوزه مدیریت شهری برای اعمال اصلاحات فوری موردنیاز و مورد درخواست اکثریت شهروندان که به‌عنوان ابرپروژه‌های مثبت شهری محسوب می‌شود؛ همچون توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش سرانه‌های خدماتی و رفاهی، با فقر منابع و کسری بودجه مواجه است. از این رو حتی با وجود پوست‌اندازی نیروهای فکری و اجرایی در مجموعه مدیریت شهری، به دلیل کسری منابع مالی، رفع دو نارسایی مهم شهر تهران با مانع مواجه است. با این حال حناچی، شهردار پایتخت معتقد است: «این فکر که چون منابع مالی به اندازه کافی وجود ندارد پس نمی‌توان کاری در شهر برای ارتقای کیفیت زندگی انجام داد اشتباه است، چراکه در وضعیت بی‌پولی شهرداری نیز می‌توان اقدامات و تحولات کم‌هزینه اما پربازده و در عین حال مطلوب شهروندان را اجرایی کرد.» او با طرح این دیدگاه از یک تک نسخه برای رفع دو نارسایی مهم شهر تهران شامل «حال بد شهر و عدم حس تعلق شهروندان به آن» و «دافعه جذب سرمایه‌های بخش خصوصی در توسعه مطلوب شهر» رونمایی کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد شهردار هجدهم پایتخت طی چندماه گذشته به‌طور مستمر پیاده‌سازی این نسخه را در مناطق مختلف شهر تهران پیگیری کرده و دستور اجرای آن را نیز ابلاغ کرده است. در قالب نسخه معرفی شده از سوی شهردار تهران قرار است حال شهر تهران از «رنگ‌درمانی» احیا شود. مطابق با ایده وی، رنگ درمانی نسخه‌ای است که از آن می‌توان به‌عنوان طب‌سوزنی یاد کرد. به این معنی که با وجود ایجاد یک طرح و رنگ در یک بستر محدود، اثرگذاری آن به محدوده‌ای وسیع و بزرگتر خواهد رسید. پژوهش‌های مختلف شهری نیز نشان می‌دهد در صورتی که یک زیباسازی سنجیده و حساب‌شده در گستره شهر تهران پیگیری و اجرایی شود نه تنها زیست‌شهری ارتقا پیدا می‌کند، بلکه بازگشت زیبایی به شهر می‌تواند بازگشت سرمایه‌های بخش خصوصی به حوزه پروژه‌های توسعه شهری را نیز به دنبال داشته باشد. به نظر می‌رسد مدیریت شهری با استفاده از رنگ در فضای شهر که تاکنون از آن غفلت شده است، به دنبال ایجاد یک محرک برای جذب سرمایه‌ها در حوزه توسعه پروژه‌های خوب شهری است. به تعبیر دیگر از طریق رنگآمیزی فضای شهری، بدون نیاز به استفاده از منابع مالی قدرتمند و پروسه زمانی بلندمدت، مطلوبیت فضایی ایجاد خواهد شد، امید به زندگی در شهر افزایش پیدا می‌کند و در نهایت سکونت و زیست‌پذیری شهری نیز ارتقا پیدا می‌کند. کارشناسان حوزه شهری با تایید این دیدگاه رنگآمیزی پل‌های خاکستری و سازه‌های بی‌رنگ در اختیار شهرداری را نقطه شروع این رنگ درمانی می‌دانند.
حناچی روز گذشته در جریان اولین نشست خبری خود با اصحاب رسانه با ارائه نسخه رنگ‌درمانی برای ارتقای زیست شهری به تجربه سایر شهرهای دنیا در این زمینه اشاره کرد و گفت: «تهران شهر رنگی نیست. این در حالی است در ریودوژانیرو سرنوشت یک محله زاغه‌نشین با رنگ عوض شد، چرا که هنرمندانه و با استفاده از اصول از آن بهره‌برداری شد. در دوران ما به دلایلی شهر ما خاکستری شد. رسیدگی به موضوعات این چنینی در دستور کار ما است. در این حوزه از کمک متخصصان کمال استفاده را خواهیم برد. به زودی متناسب با این قبیل ایده‌ها اقداماتی را شروع خواهیم کرد. باقی کارهای ما نیز از این جنس است. لزوما همه کارها از طریق تزریق پول انجام نمی‌شود. مردم اگر دل بدهند، سخت‌ترین کارها انجام می‌شود.»
در همین زمینه مطالعات انجام شده در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهرداری تهران با عنوان «رنگ در شهر» نیز حاکی از آن است که رنگآمیزی در شهر یک سیاست برای برقراری ارتباط میان شهرداری و شهروندان است. در این مطالعه که تجربه کشورهای موفق درخصوص اجرای این سیاست نیز مورد بررسی قرار گرفته است، مشخص می‌شود: رنگ‌ها دارای کیفیت‌هایی هستند که اگر در شهر به شکل سنجیده انتخاب و در سطوح شهری پخش شوند، زندگی شهری را سرزنده، خستگی شهروندان را کاهش و فضاهای شهری را در طول روز برای اقشار مختلف شهروندان متنوع می‌کند. این در حالی است که شهر تهران هم‌اکنون وضعیتی متفاوت به لحاظ استفاده از رنگ برای تغییر روحیه شهروندان دارد. این پژوهش نشان می‌دهد: نمای بصری شهر تهران به لحاظ رنگآمیزی شهری با پنج بحران بزرگ مواجه است. اول آنکه نمای بصری شهر تهران، یک شهر «خاکستری» به معنی ساختمان‌های با رنگ یکدست است. دوم آنکه اغتشاش رنگی ناشی از رنگ‌پردازی روی برخی از ساختمان‌ها با سلیقه غیرحرفه‌ای پیمانکاران و سازندگان نمایش داده می‌شود. همچنین به‌کارگیری رنگ‌های تند، بی‌رنگی بسیاری از قسمت‌ها و المان‌های شهر و سازه‌هایی که مدیریت و نگهداری آنها در اختیار شهرداری تهران است و در نهایت ناکارآمدی بصری شهر، مهم‌ترین بحران‌های رنگی در پایتخت است که سبب شده تهران بومرنگی بی‌هویت و مغشوش شود که نتیجه آن افسردگی، روان‌پریشی و عصبانیت شهروندان است. البته در این پژوهش به برخی اقدامات در حوزه رنگآمیزی شهری از سوی سازمان زیباسازی شهرداری تهران نیز اشاره شده اما پژوهشگران معتقدند اقدامات این سازمان در این حوزه انفعالی بوده، بنابراین از اثربخشی مناسبی برخوردار نبوده است چراکه اصول بدیهی رنگآمیزی فضاهای شهری رعایت نشده و عمدتا پسند شخصی بر علم و هنر رنگآمیزی شهری غالب بوده است.
نمونه بارز موفق نبودن طرح‌های رنگآمیزی شهری طی سال‌های گذشته، رنگآمیزی ساختمان‌های مجاور اتوبان‌ها و بزرگراه‌های شهری است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رنگآمیزی انجام شده برای این ساختمان‌ها به لحاظ علم و هنر رنگآمیزی دو ایراد اساسی دارد؛ اول آنکه در مسیر تردد سریع خودروهای شخصی نباید از لکه‌های رنگی کوچک استفاده کرد چراکه مانع از تمرکز و دید مناسب می‌شوند و دوم آنکه از آنجاکه هر ساختمان توسط یک گروه رنگآمیزی شده هیچ ارتباط معناداری میان آنها وجود ندارد. در قالب مطالعات انجام شده از سوی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران به مدیریت شهری پیشنهاد شده تا نسخه مورد نظر شهردار تهران، از طریق تدوین طرح جامع رنگ در شهر اجرایی شود.
مطابق با بررسی‌های انجام شده در تمامی شهرهای دنیا که توانسته‌اند، سیاست تحول در روحیه شهروندان را پیاده‌سازی کنند طرح جامع رنگ در شهر تدوین و اجرایی شده است به طوری که تجربه نشان داده در بسیاری از شهرها با رنگآمیزی مناسب، حس تعلق به محله، سرزندگی و شهرگردی را محقق کرده‌اند. مطابق با این پژوهش، سطوح مختلف شهری امکان رنگآمیزی برای ایجاد تحول در شهر را دارند. سطح اول مربوط به ساختمان‌هایی می‌شود که مالکان شخصی دارند و ممکن است قدری همراهی آنها با این پروژه سخت باشد اما سطح دوم فضاهای عمومی شهر شامل پارک‌ها، اتوبوس‌ها، مترو و تابلوهای مغازه‌های شهری است. بررسی‌ها نشان می‌دهد از آنجا که در پارک‌ها سبزینگی زیاد است و ممکن است منجر به کسالت بصری برای شهروندان شود با استفاده از گیاهان رنگی می‌توان فضای متفاوتی در پارک‌ها ایجاد کرد. در عین حال سطوح اتوبوس‌های شهری و مترو نیز بهترین ظرفیت برای رنگآمیزی سنجیده و زیباتر شدن فضای شهر است. علاوه بر این هم‌اکنون تابلوهای مغازه‌های سطح شهر از یک ناهنجاری بصری عمده رنج می‌برند که با استفاده از یک قاعده کلی در رنگ و شکل آنها می‌توان یک نمای جدید در فضاهای شهر ایجاد کرد. نکته مهم آنکه پژوهشگران مرکز مطالعات پیشنهاد می‌دهند استفاده از ترکیب نور و رنگ نیز می‌تواند در چالش رفع شب‌مردگی پایتخت کمک کند.
اجرای طرح جامع رنگ یا «رنگ درمانی» در بسیاری از شهرهای دنیا توانسته نتایج مثبتی در روحیه شهروندان ایجاد کند. یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه شهر اسلو پایتخت نروژ است. از آنجا که این شهر نیمی از سال آّب و هوای برفی دارد، شهرداری برای مقابله با تاثیر بی‌رنگ‌کننده برف در فضای شهر، طرح جامع رنگ را اجرایی کرده است. اجرای این طرح سبب شده تا اسلو هم‌اکنون به رنگین‌ترین پایتخت اروپای‌شمالی مشهور شود. علاوه بر این تجربه موفق دیگری نیز در شهر لندن پایتخت انگلیس در زمینه استفاده از رنگ‌ها در فضای شهر به‌دست آمده است. برای اجرای این طرح در ابتدا یک خیابان برای استفاده از یک هزار و ۷۰۰ پرده رنگ‌های مختلف و خاص در نما‌ها، سقف و کف معابر انتخاب شده است. حتی علائم راهنمایی و رانندگی و ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی نیز در این خیابان از رنگ‌های مختلف استفاده کرده‌اند. بررسی‌ها نشان داده است که استفاده از رنگ‌ها در این بخش از شهر لندن توانسته تاثیر مثبتی روی روحیه شهروندان داشته باشد. با توجه به این تجربه‌های موفق، به نظر می‌رسد مدیریت شهری در صورت اجرای درست این نسخه بتواند تاثیر مثبتی بر روحیه شهروندان بگذارد. چنان‌که مطابق با آخرین نظرسنجی‌های انجام شده از سوی شهرداری، ۸۲درصد شهروندان از شهرداری خواسته‌اند نسبت به ایجاد فضای باز شهری و فراهم کردن فضای تفریحی در معابر اقدام کنند. همچنین ۳۴ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی شهرداری از زندگی در شهر تهران اعلام نارضایتی و ۴۴ درصد نیز تا حدودی احساس رضایت در این شهر را دارند. نکته جالب آنکه «زیبا‌کردن شهر تهران» جزو یکی از ۲۰ مطالبه فوری از شهرداری تهران بوده است.
در مبارزه با فساد تعارف نداریم
شهردار تهران روز گذشته در جریان اولین نشست خبری خود با اصحاب رسانه علاوه بر رونمایی از این نسخه، مهم‌ترین اقدامات برنامه‌ریزی شده برای دوره جدید مدیریت شهری را تشریح کرد. او با تاکید بر آنکه در مبارزه با فساد تعارفی در این زمینه نداریم، اظهار کرد: با هرگونه فساد برخورد می‌کنیم اما سر و صدا نمی‌کنیم ولی هر جایی که در شهرداری امر نامتعارفی وجود داشته باشد، پیگیری و برخورد می‌شود و این را خبری نکرده‌ایم. ما قاضی نیستیم، اگر برخوردی باید صورت بگیرد باید از سوی سیستم‌های نظارتی این کار انجام شود و ما تمام تلاش خود را برای ایجاد یک محیط سالم به‌کار خواهیم برد.
وی با تاکید بر اینکه نظارت، سوال و اعتراض حق شورای شهر تهران است، به نامه اعتراضی یکی از اعضای شورای شهر اشاره کرد و گفت: سوال، نظارت و اعتراض حق اعضای شورای شهر تهران است. نامه منتشرشده نامه جدیدی نیست و مربوط به یک ماه پیش است. در پاسخ به این نامه به ادبیات خود نامه رجوع می‌کنم و به قول حافظ وفا کنیم و ملامت‌کشیم و خوش باشیم که در طریقت ما کافری است رنجیدن، ما تمام تلاش خود را برای همراهی شورای شهر داریم و هر هفته جلساتی برای هماهنگی بیشتر برگزار می‌کنیم. او ادامه داد: من به سخنان و وعده‌های خود وفادار بوده اما به این دلیل آن زمان ادبیات تندتری داشتم که در جایگاه کنترل‌کننده بودم و الان در جایگاه اجرا؛ طبیعتا برای ادامه روند اجرایی ملاحظاتی را در نظر می‌گیرم که کار خدمت به مردم و فعالیت اجرایی به‌خوبی انجام شود. اداره شهر و مسوولیتی که در این حوزه وجود دارد می‌طلبد به حواشی نپردازیم.
حناچی درباره تغییرات طرح ترافیک و حذف طرح زوج و فرد توضیح داد: در مورد طرح زوج و فرد تمامی مطالعات نشان می‌داد این طرح به‌صورت مقطعی و آنی تأثیرگذار خواهد بود و اگر قرار باشد به‌صورت دائمی اجرایی شود تأثیرگذاری خود را از دست می‌دهد. وی ادامه داد: در این خصوص پلیس راهور وزارت کشور، شورای عالی ترافیک و معاونت حمل‌ونقل شهرداری تهران با یکدیگر اتفاق‌نظر داشتند. شهردار تهران با اشاره به جزئیات طرح ترافیکی که طی سال‌های گذشته اجرایی می‌شد، توضیح داد: در طرح ترافیک پیشین ۴۴۱ گروه مختلف سهمیه دریافت می‌کردند و دراین‌باره قاعده مناسبی برای توزیع وجود نداشت و حتی قسمتی از مجوزها به‌صورت رایگان توزیع می‌شد و به‌جای اینکه مردم را به قانون‌مداری تشویق کنیم با جریمه ۲۰ هزار تومانی و ورودی ۴۰ هزار تومانی آنها را به بی‌قانونی تشویق و ترویج می‌کردیم.
حناچی با اشاره به اینکه امروز شهروندانی که در محدوده طرح زندگی می‌کنند در طرح ترافیک سال ۹۸ می‌توانند از تخفیفات ویژه‌ای برخوردار شوند، اضافه کرد: شهروندان ساکن در محدوده طرح ترافیک اگر قبل از ساعت ۸:۳۰ از محدوده خارج شوند و از ساعت ۱۷ به محدوده وارد شوند نیازی به پرداخت عوارض ندارند و این‌یک امتیاز ویژه برای ساکنان است و البته دارندگان وسایل پاک و هیبریدی تا ۹۰ درصد از تخفیف برای دریافت مجوز برخوردار خواهند شد. همین‌طور در این طرح برای جانبازان و توان‌یابان تخفیف در نظر می‌گیریم. شهردار تهران بابیان اینکه ۷۰ درصد آلودگی هوای پایتخت ناشی از تردد وسایل موتوری است، اضافه کرد: ۴۰ درصد این آلودگی‌ها به دلیل تردد وسایل شخصی است و تنها راه‌حل این است که تردد خودروهای شخصی در پایتخت کاهش پیدا کند. باید تلاش کنیم در شهر سالم زندگی کنیم و راه‌حل آن، استفاده نکردن از خودروهای شخصی خواهد بود. این‌گونه نیست که فقط گروه‌های خاص مجبور شوند کمتر از خودروهای شخصی‌شان استفاده کنند. در طرح جایگزین به مسائل کارشناسی، تأثیرگذاری آن بر جامعه و افکار عمومی توجه شده است.
وی درباره جهت‌گیری عمومی شهرداری تهران در حوزه تامین هزینه‌های شهر از محل مالیات و عوارض محلی و اینکه اقشار کم‌درآمد در تهران به حاشیه رانده می‌شوند، گفت: جهت‌گیری عمومی در شهرداری این است که هرکسی بیشتر از منافع شهر استفاده می‌کند هزینه بیشتری بپردازد. طبیعتا مردم عادی از حداقل امکانات استفاده می‌کنند و کسانی که استفاده بیشتری می‌کنند، طبیعتا هزینه‌اش را نیز از ایشان می‌گیریم. در خیلی از خیابان‌ها رستوران‌هایی می‌بینید که علاوه بر درآمد، تولید زباله بسیار زیادی دارند. قطعا شهرداری از اینها نخواهد گذشت. شهردار تهران تصریح کرد: تمام تلاش شهرداری این است تا چیزی را که مردم به‌صورت متناسب استفاده می‌کنند، موردحمایت قرار دهد. ما یارانه بسیار زیادی برای مترو می‌دهیم چراکه اکثر مردم شهر به شکل مساوی از آن استفاده می‌کنند؛ شاید یکی از دلایل عدم‌مداخله بخش خصوصی در حوزه حمل‌ونقل عمومی و مترو نیز همین یارانه بسیار زیاد بر این حوزه است.
وی در پایان میزان تحقق بودجه شهرداری در سال جاری را اعلام کرد و افزود: میزان تحقق بودجه نقدی ما در شهرداری تهران ۸۵ درصد است و در تادیه بودجه غیرنقد مقداری مشکل داریم. علت آن هم شرایط رکود و کاهش تقاضا برای استفاده از املاک برای بدهی‌هاست. اما تمام تلاش ما در حوزه مالی و املاک این است که بخشی از کسانی که آمادگی دارند تهاتر کنند، این املاک به آنها واگذار شود. درباره گرفتن وام با استفاده از املاک این موضوعی است که از سال‌های قبل دنبال شده اما چون وام‌های قبلی تسویه نشده نمی‌توانیم وام جدید بگیریم. به مرور با بانک‌ها در حال تسویه هستیم تا بتوانیم تسهیلات بعدی برای حمل و نقل و مترو را مورد استفاده قرار دهیم. بدهی‌های برخی املاک خاص هنوز به عدد روشن نرسیده است؛ در حال مذاکره هستیم و وقتی به سرانجام رسید خبر می‌دهیم.
ارسال نظر