توان مضاعف
سهم صنایع غذایی در اشتغال چقدر است؟
در ایران نامساعد بودن فضای کسب‌وکار در حوزه صنایع غذایی نیز نمود پیدا کرده است. چه‌بسا افراد با ساعات کار طولانی و با دستمزد پایین مشغول به کار شده‌اند. در برخی کشورهایی که به این موضوع اهمیت داده‌اند، با اتخاذ برنامه‌های کاری مانند برنامه‌های حفاظت از محیط زیست، برنامه‌های بهبود وضعیت جامعه و برنامه‌ریزی کمک به حل بیکاری باعث شدند جذب افراد در نتیجه ساعات کوتاه‌تر با دستمزد مشابه در کارخانه‌های تولید و فرآوری مواد غذایی صورت بگیرد. نکته حائز اهمیتی که باید به آن توجه کرد این است که فناوری و تکنولوژی تولید در بخش تولید مواد غذایی همواره در حال تغییر است. این تغییرات باعث تغییر در مهارت‌های مورد نیاز برای فرآیند تولید از کار دست‌ساز به ماشین‌آلات و سواد کامپیوتری شده و مجهز شدن مهارت نیروی انسانی به یادگیری کار با ابزار نو را اجباری می‌کند.
کارفرمایان در این حوزه با این چالش درگیرند که هر سال با مجموعه مهارت‌های نوظهور در این صنعت مواجه می‌شوند و جابه‌جایی شغلی در مشاغل سنتی به مدرن خواه‌ناخواه صورت خواهد پذیرفت. معمولاً کارفرمایان علاوه بر داشتن دغدغه مهارت نیروی کار برای تولید محصول جدید، خواهان این هستند که نیروی کار ساعات کار بالاتری را در ازای اضافه‌کار دریافت کند تا اینکه بخواهند تقاضای نیروی کار خود را افزایش دهند. در این مواقع نقش دولت می‌تواند برای رفع بیکاری موثر باشد به‌طوری که با رسیدگی به مشکلات کارفرمایان، ارائه ساعات کار کوتاه‌تر و افزایش نیروی کار را فراهم کند.
گرچه در مورد این گفته در ایران باید سرشماری و آمارگیری صورت بگیرد تا مطمئن‌تر در این باره اظهارنظر کرد اما می‌توان گفت که در بسیاری از مواقع نیازهای آموزشی نیروی کار توسط ارائه‌دهندگان آموزش فعلی‌شان مطابقت ندارد. در ایران نیروی کار تحصیل‌کرده دانشگاهی وجود دارد که نه‌تنها در حوزه صنایع غذایی بلکه در همه رشته‌های دانشگاهی این ضعف عمده برای آنها وجود دارد. در اغلب اوقات حتی دوره‌های کارآموزی موثر نیستند و برنامه‌های دوره کارآموزی با این هدف نیست که نیروی متخصص تربیت شود بلکه بیشتر به این معنی است که یکسری از کارهای ساده و وقت‌گیر به صورت رایگان یا هزینه کم برای کارفرما انجام گیرد. که این با برنامه‌های آموزشی با زمینه‌های مهارت و تامین نیروی کار ماهر تفاوت بسیار دارد.
در سال ۲۰۰۸، تعداد کارگران در سراسر جهان در صنف تولید غذا و نوشیدنی به تعداد ۲۲ میلیون نفر رسید. ۴۰ درصد کارگران شامل زنان بودند که عمدتاً در بخش‌های فرعی مانند ماهی، تولید سبزی و میوه فعالیت می‌کردند. این صنعت در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه به طور قابل توجهی افزایش یافته است. برای مثال بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸، در برزیل و چین به ترتیب ۶۸ و ۱۷۸ درصد افزایش یافت. رشد چین به ظهور طبقه متوسط مربوط می‌شود و شرکت‌های بزرگ خارجی به چشم یک بازار صادرات بالقوه به آن نگاه می‌کنند.
(Rural Development through Decent work, International Labour office ILO ۲۰۱۱, Erick J. zeballos)
با وجود این رشد، صنعت جهانی با چالش‌هایی از قبیل تغییرات اقلیمی و تغییر در عرضه و تقاضا، نوسان قیمت مواد غذایی، امنیت غذایی و تغییر در ایمنی مواد غذایی مواجه است. همچنین قوانین و مقررات در این صنعت به‌خصوص در چشم‌انداز ۲۰۲۰ محصولات غذایی و فرآوری مواد غذایی تاثیر می‌گذارد. تمام این چالش‌ها و روندها بر پویایی شرکت‌ها به ویژه کارگران اثر می‌گذارد. بنابراین کارگران باید آموزش دیده و به طور مداوم مهارت‌های خود را ارتقا دهند تا پیشرفت تکنولوژیک و نوآوری برای اطمینان از بهره‌وری بیشتر و جلوگیری از بیکاری را فراهم سازند.
همان‌طور که گفته شد نقش دولت در سیاست‌های اشتغال بسیار پررنگ است. اشتغال بدون توجه به کیفیت نیروی کار پیامدهای منفی در فعالیت‌های تجاری و بقای صنایع دارد. ضروری است که کارگران در فرآیند فعالیت تولید مواد غذایی با شیوه‌های تولید ایمن آشنا شوند و آموزش ببینند. یکی از سیاست‌هایی که شرایط کاری شایسته و شیوه‌های تولید مطمئن را ترویج می‌دهد، سیاست کاری انسانی ILO است. افزایش شهرنشینی تقاضا برای سلامت و سلامتی را بیش از پیش تحت تاثیر قرار می‌دهد. توجه به بحث امنیت مواد غذایی و ارزیابی مداوم ایمنی مواد تولیدی محصولات کشاورزی از ضروریاتی است که همواره باید آن را مدنظر قرار داد که این مهم، به دست نیروی متخصص میسر می‌شود.
رشد صنایع غذایی بدون شک بر رشد اقتصادی کشور تاثیرگذار است. صنایع فرآوری و تولید مواد غذایی به طور قابل توجهی به تولید ناخالص داخلی GDP منطقه کمک می‌کند. برداشتن موانع و هموار کردن صادرات این محصولات از مهم‌ترین سیاست‌هایی تلقی می‌شود که دولت می‌تواند برای رشد اقتصادی کشور انجام دهد. البته رونق صادرات منوط به تولید غذاهای فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های با کیفیت بالاست. معمولاً صنایع تولید مواد غذایی در منطقه از تعداد کمی از شرکت‌های بزرگ تشکیل شده است (به ویژه در بخش‌هایی مانند نانوایی و تنقلات، نوشیدنی‌ها، روغن‌ها و چربی‌ها، شکر، برنج و مرغ) و تعداد زیادی از شرکت‌های کوچک و متوسط (به عنوان مثال نگهدارنده‌ها، مربا، ژله‌ها، چاشنی‌ها، آبمیوه‌ها، ادویه‌ها و سبزی‌ها) که بسیاری از آنها متعلق به خانواده‌های کارآفرین است. تعداد قابل توجهی از زنان در واحدهای کوچک و متوسط و شبکه‌های مرتبط با آن مدیریت و کار می‌کنند. مشارکت در صادرات علاوه بر اقدامات دولت در جهت کاهش موانع و هزینه‌های تولید، مستلزم بهبود کیفیت محصولات با رعایت استانداردهای بین‌المللی است تا افزایش قابل توجهی در سطح تولید به وجود آید و منجر به اشتغال شود. در جدول یک، ویژگی‌های تولیدکنندگان کوچک و بزرگ در این صنعت آورده شده است:
معمولاً چند ستون کسب‌وکار استراتژیک در حوزه پایداری تولید صنایع غذایی معرفی می‌شود. خواربار، تولید و فرآوری غذا و نوشیدنی، تولید کشاورزی، ماهیگیری و بسته‌بندی که عمدتاً تولید و فرآوری غذا و نوشیدنی به عنوان صنایع غذایی نامیده می‌شود. صنایع فرآوری و تولید مواد غذایی نه‌تنها نقش اساسی در رونق و تنوع‌بخشی به اقتصاد دارد بلکه دارای توانایی کاهش لایحه واردات مواد غذایی است. سیاست‌هایی که در برخی کشورها در پیش گرفته شده است این است که کدام‌یک از مواد غذایی و در چه مقداری را می‌توان به صورت محلی تولید کرد. به عنوان مثال کشورهایی که قادر به رشد گندم نیستند اما توانایی این را دارند که مقدار معینی از آرد ماکارونی را به جای آرد گندم در نان جایگزین کنند بدون آنکه مزه نان به طور قابل ملاحظه‌ای تحت تاثیر قرار گیرد. صنعت تولید مواد غذایی دارای رشد قابل توجه و پتانسیل صادراتی است. به منظور ترویج و توسعه در این صنعت، دولت باید انگیزه‌های متعددی برای افزایش تولید و صادرات علاوه بر جذب سطوح بالاتری از سرمایه‌گذاری‌های مستقیم داخلی و خارجی ایجاد کند.
علاوه بر این برخی از پیشرفت‌های عمده یا شیوه‌هایی که در صنعت اتفاق می‌افتد عبارتند از:
آگاهی در رابطه با ایمنی مواد غذایی
بهبود در برچسب‌گذاری و بسته‌بندی محصولات
توجه به واحدهای کوچک‌تر که در حال ورود به بازار صادرات هستند.
تحقیق و توسعه، توسعه محصول، مدیریت کیفیت، آزمایش محصولات، بسته‌بندی و برچسب زدن نیازمند آموزش است. آموزش‌هایی که برنامه‌ریزی شده و همچنین به صورت سفارشی مطابق با نیازهای تولیدکنندگان است. بسیاری از تولیدکنندگان موفق در کشورهای پیشرفته به ارائه آموزش سفارشی برای کارکنان خود می‌پردازند.
ارسال نظر