مهندس ترکش دوز مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس تشریح کرد:
جایزه بتن برتر، فرهنگ‌سازی برای کیفیت گرایی در سطح ملی است
*پديده ريزگردها و چگونگي نجات از تبعات ويرانگر آن
*مهاب قدس در جايگاه ۱۰ شركت برتر مشاوره خدمات فنیمهندسي جهان
در ابتدا مختصری از زمینه فعالیت، پروژه‌ها و سوابق شرکت مهاب قدس را بیان کنید.
در نخستین سال‌های دهه‌ی ۶۰ خورشیدی، به منظور اجرای پروژههای ملی و عمرانی به ویژه با توجه به نیاز‌های روز افزون صنعت پیچیده آب و نیروگاههای برق‌آبی و در مجموع، به ضرورت خود اتکایی کشور در اجرای پروژههای وسیع عمرانی، تاسیس یک شرکت مهندسی مشاور بزرگ در اندازه‌های جهانی عملی شد. توانمندی‌های انکار ناپذیر مهاب قدس، با تکیه بر توان بالای فنی‌مهندسی و برخورداری از حدود ۲۸۰۰ نفر پرسنل سخت‌کوش که بالغ بر ۲۰۰۰ نفرازآنان، دانش آموخته‌ی ۵۱ رشته‌ی مهندسی دانشگاه‌های برتر داخلی و بین‌المللی در ۱۵۵ گرایش تخصصی هستند، شرایط مساعدی ایجاد کرده است که اکنون مهاب قدس، با پشت سر گذاشتن سی و سومین سال تاسیس، می‌تواند از نقش کارساز و حضور موفقیت‌آمیز خود در بیش از ۲ هزار پروژه‌ی مهم سخن به میان آورد.
از جمله این پروژه‌ها باید به مطالعه و طراحی و نظارت بر ساخت بیش از دویست سد بزرگ، طراحی و نظارت بر اجرای بیش از ۱۶۰ کیلومتر تونل، مطالعه و طراحی نیروگاههای برق‌آبی با مجموع ظرفیت بیش از بیست و دو هزار مگاوات، ظرفیت نصب مطالعه کشاورزی و طراحی شبکه‌های آبیاری و زهکشی با مساحتی بیش از سه و نیم میلیون هکتار، حدود هفت هزار کیلومتر خطوط انتقال آب، هفت هزار کیلومتر مربع شبکه فاضلاب، بندرسازی و سازه‌های دریایی، مطالعات منابع آب، محیط زیست، اقتصادی و اجتماعی، ژئوماتیک، خدمات مهندسی تاسیسات حمل و نقل ریلی شهری (مترو) و صنعت راهسازی اشاره کرد.مهاب قدس توانسته است با استفاده بهینه از ظرفیت‌ها و استعدادهای موجود و در سایه‌ی تدبیری جامع و دقیق، مراحل بلوغ و تکامل فنی و مهندسی را که بر اساس مطالعات، تجارب و بررسی‌های گوناگون شکل گرفته، در قالب “مدیریت مهندسی” و مبتنی بر اجزای اجرایی گوناگون انسجام بخشد. “مدیریت مهندسی” در مهاب قدس، مجموعه‌ای است که با توجه همزمان به کیفیت و کمیت به عنوان دو رویکرد اساسی و از طریق تغییر و تبدیل “خرد فردی” به “خرد جمعی” در کلیه سطوح تصمیم‌گیری تجلی می‌یابد.
شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس، در مسیر تحقق چشم‌انداز و اهداف استراتژیک خود، نه تنها در داخل کشور، بلکه در عرصههای بین‌المللی نیز با ایجاد هسته‌‌های سازمانی توانمند و قوی و نمایندگی‌های معتبر در بازار‌های هدف و صدور خدمات مهندسی، توانسته است در جایگاه ۱۰ شرکت صاحب نام مشاوره خدمات مهندسی جهان قرار گرفته و به رشد متوازن پایدار و ارتقای امنیت مالی و اقتصادی دست یابد.
این شرکت ۲ هزار پروژه بزرگ انجام داده است. پروژه‌هایی همچون طراحی و نظارت بر ساخت پنجمین، ششمین و هفتمین و بلندترین سد بزرگ جهان، سد عظیم کرخه با حجم مخزن ۵۷۲/ ۵ میلیارد مترمکعب و نیروگاه ۴۰۰ مگاواتی؛ سد کارون۳ با ارتفاع ۲۰۵ متر، حجم مخزن ۲۹۷۰ میلیون مترمکعب و نیروگاه ۲۰۰۰ مگاواتی زیرزمینی؛ سد کارون۴ با ارتفاع ۲۳۰ متر، حجم مخزن ۲۱۹۰ میلیون مترمکعب و نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی؛ پروژه ۷۶۰ کیلومتری آب‌رسانی به شهر‌های حاشیه خلیج‌فارس؛ تونل رسالت تهران؛۱۱۰۰ کیلومتر از بزرگراه حرم تا حرم؛ متروی کرج؛ متروی شیراز که در این پروژه برای نخستین بار، تمام مراحل طراحی و اجرای تونل، برق و مکانیک و تهویه سیگنالینگ را یک شرکت انجام داده است. تا حالا مشاورهای ایرانی فقط تونل مترو طراحی می‌کردند. ریل و واگن و سیگنالینگ و ... را پیمانکاران چینی انجام می‌دادند؛ همچنین۱۵۰ کیلومتر آب‌رسانی به تبریز با لوله‌ای به قطر ۲ متر با لوله‌های بتنی پیش‌تنیده؛ طراحی پروژه‌ی فاضلاب شهر تهران که یک پروژه فوق‌العاده دشوار و پیچیده بود. چون در تمام کشورها نخست سیستم فاضلاب یک شهر را طراحی می‌کنند بعد زیرساخت‌های دیگر را اضافه می‌کنند. تهران اول از زیرساخت‌ها برخوردار شده و بعد، سیستم فاضلاب این شهر طراحی شده است.
یکی از قسمت‌های مهم مهاب قدس، امور مطالعات یکپارچه است. (مطالعات مدیریت یکپارچه منابع و مصارف و محیط زیست). در این امور، مطالعات منابع و مصارف (عرضه و تقاضا) جهت بهینه نمودن آنها، توأمان انجام گرفته و تخصیص بهینه منابع به مصارف نه تنها براساس مبانی اقتصادی، بلکه اجتماعی و سیاسی و توسعه پایدار انجام می‌گیرد. حدود ۱۳۰ متخصص در این امور مشغولند که یک بخش آن، اقتصادی و فایننس، یک بخش دیگر مطالعات اجتماعی و سیاسی، یک بخش محیط‌زیست و یک بخش منابع و مصارف است. مطالعات این امور در سطح بسیار خوب بین‌المللی است. یک بخش تخصصی زیست محیطی داریم با تعداد قابل ملاحظه‌ای متخصص که این بخش را تبدیل به یک مرکز مطالعات زیست محیطی نموده که نه تنها اعتماد مسئولین کشور بلکه شرکتهای بین‌المللی را جلب نموده است. یک بخش دیگر هم داریم به اسم امور ژئوماتیک که مطالعات سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مطالعات دورسنجی (RS) و همچنین رفتارسنجی سازه‌های بزرگ را انجام می‌دهد. زمانی اعلام کردند که برج میلاد کج شده است، چون مهاب قدس مشاور رفتارسنجی این سازه بود، با رفتارسنجی دقیق توسط دوربین‌هایی که تا شعاع یک کیلومتر، اندازه میلیمتری را نشان می‌دهد، اثبات شد که برج میلاد به هیچ وجه انحراف ندارد.
پاندول معکوس سد سفیدرود بر اثر زلزله آسیب دیده بود.گفتند که سد در خطر است و باید تخلیه شود. شالی‌های منطقه در آن فصل نیاز آبی داشتند و اگر سد سفیدرود را تخلیه می‌کردند تمام شالی‌ها از بین می‌رفت. با رفتارسنجی ژئوماتیک ثابت کردیم این پاندول است که آسیب دیده، سد در خطر نیست. در نتیجه سد تخلیه نشد و ۱۰۰ هزار هکتار شالی نجات یافت.
خارج از کشور در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کنید و چه رقبایی دارید؟
ما موفق شده‌ایم که در ۴۵ نقطه جهان جزو لیست کوتاه انتخاب هیئت‌های انتخاب باشیم. هیئت‌های انتخاب عمدتا شامل بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی است؛ سازمان‌هایی که انتخابشان بسیار دقیق و مهندسی است و در بیست و هفت نقطه جهان با برتری بر رقبای صاحب‌نام برنده نهایی باشیم. از این ۴۵ نقطه در ۲۸ کشور دنیا، برنده نهایی حدود ۲۷ پروژه بوده‌ایم. حدود ۱۳ مورد را با موفقیت تمام کرده‌ایم و ۱۴ مورد در حال انجام است. از آلمان غربی تا هندوستان و سریلانکا پروژه داریم. در هندوستانی که خود را ابرقدرت آب و کشاورزی می‌داند، برنده شدیم. این نکته‌ی بسیار مهمی است. در کشور سریلانکا پروژههای زیادی گرفتیم. یکی از پروژه‌ها، شامل شفت نیروگاهی است که ۶۰۰ متر به شکل قائم داخل زمین می‌رود و از این نظر در دنیا منحصر به فرد است.
من فکر نمی‌کنم شما در ایران بتوانید شرکتهای زیادی پیدا کنید که بتوانند در مناقصات بین‌المللی شرکت کنند و با رقیب‌‌های صاحب‌نام آمریکایی، اروپایی و بزرگ آسیایی (مثل ژاپن) رقابت بکنند و در ۴۵ نقطه به عنوان ۵ مشاور برتر انتخاب و در بیست و هفت نقطه جهان برنده نهایی شوند. وقتی ۴۰ ، ۵۰ سازمان جهانی مثل بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی شما را جزو پنج گزینه برتر مشاوره خدمات مهندسی انتخاب می‌کنند، این به نوعی رده‌بندی و یا رنکینگ شما در سطح جهانی است.در ابتدا وقتی کار را شروع کردیم امضا و تایید یکی از این شرکتهای آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی برای ما افتخار بود، ولی امروز این شرکت‌ها در رده‌های بعدی ما قرار می‌گیرند. شرکتهای بزرگی مثل ای‌کام، لامایر، کنیه بلیه، مات مک دونالد و... . امروز این شرکتهای بزرگ از ما می‌خواهند برای تقویت‌شان و افزایش امکان برنده شدن‌شان در مناقصات بین‌المللی، همکار ما باشند و از ما دعوت می‌کنند.
اجیس فرانسه که شرکت غول‌آسایی است با داشتن حدود ۳۲ هزار مهندس، شرکت روس هایدرو که بزرگترین شرکت روسیه در زمینه نیروگاهی و سدسازی است برای انجام خدمات مشاوره یک سد ۲۸۰ متری با نیروگاه ۳۰۰۰ مگاواتی در هندوستان از شرکت مهاب قدس دعوت به شراکت نموده است و شرکت هچ (HATCH) که قسمتی از آن همان ایکرز کشور کانادا است، برای مشاوره سد و نیروگاه عظیم راغون در تاجیکستان از مهاب قدس به عنوان راهبر مشارکت دعوت بعمل آورده است، ژئودیتای ایتالیا، دوهای کره‌جنوبی که بهترین مهندس مشاور کره جنوبی است، آرتریای فرانسه، اینکلم ایتالیا، سیم ایتالیا، اپتیسا اسپانیا، تاتای هندوستان، هایدرودیزان ایندیا، ECU کانادا، هچ کانادا؛ ۲۱ شرکت بزرگ دنیا از مهاب‌قدس درخواست همکاری داشته‌اند. ما با مهندسان مشاور ۳۵ کشور در جهان تفاهم‌نامه بین‌المللی داریم.
چه عواملی باعث شد که به این جایگاه برسید و چه عواملی کمک می‌کند در این جایگاه تثبیت شوید؟
در نگاهی فهرست‌وار، عوامل موثر در موفقیت شرکت مهاب‌قدس را می‌توان به این شرح برشمرد:
کیفیت محوری و عملکرد مطلوب و ایجاد فضای اعتماد فنی و مهندسی؛ بهره‌مندی از قوی‌ترین و کارآمدترین کادر تخصصی با تجمیع بیش از ۸۵ رشته تحصیلی دانشگاهی و ۱۵۵ گرایش تخصصی؛ بهره‌گرفتن از پیشرفته‌ترین نظام‌‌های مدیریتی از قبیل مدیریت استراتژیک، مدیریت پروژه، مدیریت کیفیت، مدیریت منابع انسانی، مدیریت ارزش، مدیریت دانش، مدیریت منابع مالی و بودجه؛ دارا بودن ظرفیت و انعطاف‌پذیری در توسعه‌ی زمینه‌‌های تخصصی مورد نیاز به موازات گسترش حوزه‌ی خدمات در سطح منطقه و جهان؛ بهره‌مندی از عظیم‌ترین آرشیو اسناد و مدارک فنی، کتابخانه‌ی حرفه‌ای، استانداردها و نرم‌افزار‌های پیشرفته و تخصصی در صنعت ساخت و حوزههای فنی و مهندسی مرتبط؛ الزام و تعهد به قرارداد‌های منعقده و مبانی اخلاق حرفه‌ای مهندسی؛ و پاسخ‌گویی به نیاز‌های ذینفعان از جمله مشتریان، کارفرمایان، کارکنان و جامعه.باید این نکته را یادآور شوم که اجرای حدود ۲ هزار پروژه کار بزرگی است. بسیج این سرمایه و نیروی انسانی چیزی نیست که بتوان دوباره فرصت آن را فراهم کرد. بسیاری از پروژه‌ها تکرار نشدنی هستند. مگر چند بار سیستم فاضلاب تهران را می‌توان طراحی کرد؟ این‌ها تجربیات گران‌بهایی است که به دست آمده است. ۳۳ سال است که افراد را آورده‌ایم، از صفر به آنها آموزش داده و مدیریت کرده‌ایم. تمام بولتن‌های فنی مهندسی جهان را داریم. استانداردهای طراز اول کشورهای دنیا را داریم. هیچ کتابخانه فنی‌ای را پیدا نمی‌کنید که این استانداردهای به روز را داشته باشد.
شرکت اجیس فرانسه که دولت فرانسه هم تا چند وقت پیش ۳۲درصد در آن سهام داشت، خواستار شراکت ما در پروژه‌هاست. نیروی انسانی ما در جهان واقعا در رده یک قرار می‌گیرد. کجا سراغ دارید که یک مهندس از بهترین دانشگاه کشور فارغ‌التحصیل بشود و ۳۳ سال مستقیم و بی‌وقفه در سدسازی یا دیگر حوزههای مهندسی یک شرکت کار کند؟ هنر ما جذب نخبگان بوده است. پشتوانه شرکت، حضور نخبگان، تجربیات گذشته و همت مهندسان ایرانی است.
در رابطه با پروژه بتنی اخیر شرکت که به عنوان پروژه برتر انتخاب شده است، توضیح دهید.
یک سد بتنی است در غرب کشور. با توجه به شرایط توپوگرافی و شرایط زمین شناسی ساختگاه، سد بتنی وزنی بهترین گزینه بوده است. در طرح اختلاط بتن این سد آزمایشات متعددی انجام شده و برای بهینه‌سازی سیمان کمتری مصرف شده است. به علت اینکه سنگدانه‌های بزرگ‌تر از ۵ سانتی‌متر در محل موجود نبود طرح اختلاط با سنگدانه‌های موجود را اجرا کردیم. در این پروژه سه عامل کیفیت، هزینه و زمان مد نظر بوده است. این پروژه عنوان طرح برتر بتنی سال ۹۴ – ۹۵ انتخاب شده است. ضمن اینکه پروژه از لحاظ زیست محیطی هم برتر است.
در کار سدهای بتنی چون بتن به صورت حجیم و توده است وقتی سریکات اسیدها با آب مخلوط می‌شود، ایجاد حرارت می‌کند. بنابراین در سدهایی با بتن‌ریزی‌های حجیم، باید مصالح را خنک کرد، یعنی لوله‌هایی را با گردش آب، داخل حجم بتن کار گذاشت تا حرارت دفع شود. دوستان به خاطر اینکه در این کار صرفه‌جویی کنند یعنی چیلر نگذارند برای خنک کردن مصالح، ضخامت لایه‌های بتن را کم کردند، فاصله زمانی ریختن بتن را هم طولانی کردند تا بخشی از حرارت به طور طبیعی دفع شود. یعنی در تکنولوژی ساخت صرفه‌جویی کردند. پیش سرد کردن با آب همان رودخانه انجام شد. از این طریق توانستند چیزی در حدود ۱/ ۲ میلیارد تومان در هزینه‌های سد صرفه‌جویی کنند.سدهایی که ما می‌سازیم دو معیار عمده در طراحی دارد: یکی این که در مقابل سیل‌های با دوره بازگشت طولانی مثل ۱۰ هزار سال، ایمن باشند. دوم این که در مقابل حداکثر زلزله مقاوم باشند. این سد در طراحی به لحاظ پایداری کاملا کنترل شده است.
هر چه شما سیمان را کمتر مصرف کنید ولی همان مقاومت‌های مورد نیاز را به دست بیاورید هم به محیط زیست کمک شده و هم صرفه‌جویی مالی در پی داشته است. ارتفاع سد حدود ۴۵ متر است که۲۵۰ هزار مترمکعب بتن در این پروژه مصرف شد و بتن‌ریزی و تکمیل آن حدود ۳ سال به طول انجامید. سد از نوع بتنی وزنی است و سرریز روی خودش جانمایی شده است. یک نیروگاه برق‌آبی برای آن در نظر گرفتیم که جمعا ۶ مگاوات برق تولید می‌کند.
صنعت بتن ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته از لحاظ دانش فنی و تجهیزات در چه سطحی قرار دارد؟
در دنیا برای صنعت بتن مثل سایر صنایع دارای یک نقشه راه هستند. برنامه دارند که این صنعت را بهینه‌سازی کنند، آلودگی‌هایش را کم کرده، تولیدش را اقتصادی‌تر و سودش را زیاد کنند. در نتیجه ممکن است در یک برج صد طبقه مجبور شوند از بتن‌های با مقاومت بالا اما ابعاد کاهش یافته تیر و ستون استفاده کنند، ممکن است از تکنولوژی‌های برتری استفاده کنند که ابعاد را ظریف‌تر کند. یا مثلا بتن مورد استفاده در پل داخل آب را با طراحی و افزودنی‌های خاص برای مقاومت بالا در برابر مواد مضر داخل آب می‌سازند. در ایران تا آنجا که به شرکت ما مربوط می‌شود سعی می‌کنیم از آخرین تکنولوژی برای بهینه‌سازی طرح اختلاط بتن استفاده کنیم. ولی بحث توانایی و ظرفیت تکنولوژی آن منطقه برای اجرا هم مد نظر است. سد یکی از پیچیده‌ترین سازه‌های عمرانی است که وسیع‌ترین تخصص‌ها در آن همکاری می‌کند: مطالعات زمین‌شناسی مهندسی، مطالعات مکانیک خاک، مطالعات سازه، هیدرولیک، محیط زیست، مهندسی مکانیک، مهندسی مخابرات، برق و...
ارزیابی شما از برگزاری همایش روز ملی بتن چیست؟ این همایش کمکی به صنعت بتن کشور می‌کند؟
ابتکاری است که انجمن بتن کرده و بسیار کار شایسته‌ای است. تمام کارشناسان و متخصصین علاقه‌مند به بتن و ذینفعان آن شرکت می‌کنند، در بهترین تجربیات ملی شریک می‌شوند و این دانش را با کمترین وقت و هزینه به دست می‌آورند. این موضوع باعث توسعه صنعت بتن در سطح ملی می‌شود. یعنی افراد از تجربه هم استفاده می‌کنند. جایزه بتن برتر در واقع ارزش معنوی دارد. این یک دلگرمی برای فعالان عرصه سازندگی است. فرهنگ‌سازی برای ایجاد انگیزه در راستای کیفیت گرایی در سطح ملی است. برای اینکه این طرح بتواند اثر ملی بهتری بگذارد، بهتر است کارفرمایان طرح‌های عمرانی مثل وزارت راه و شهرسازی یا وزارت نیرو، در برگزاری همایش مشارکت داشته باشند. بی‌اعتنایی به همایش‌های فنی می‌تواند تا حدی از اثرات و فواید آنها بکاهد.
بحث حمایت از تولید ملی در حوزه کار شما چگونه تجلی پیدا می‌کند؟
صنایع ما در وهله نخست نیازمند روحیه و تشویق معنوی هستند. چطور هنرمندان و ورزشکارهای ما این اندازه تشویق می‌شوند؟ فکر نمی‌کنید زمان آن رسیده باشد که مهندسین ما هم تشویق بشوند؟ در آمریکا امسال برای طراحان، سازندگان و بهره‌برداران از سد بهینه،یک هفته جشن سدسازی گرفتند و جایزه دادند. خوب است ما هم در ایران این کار را بکنیم. امروز کشور ما جزو کشورهای پیشرو در سد سازی است. بعضی‌ها متاسفانه به دلایلی که برای من چندان روشن نیست، حرف‌هایی را راجع به سدسازی می‌زنند، مثل مافیای سدسازی! این حرف‌ها روحیه را تضعیف می‌کند. باعث می‌شود نیروهای باارزش را از دست بدهیم.
یکی از مشکلاتی که ایران و سایر کشورهای دنیا با آن مواجه‌اند، پدیده ریزگردهاست، لطفا بفرمایید این پدیده چیست و چگونگی نجات از تبعات ویرانگر آن را بیان نمایید؟
منتقدان، سد سازی را زیر سوال می‌برند، اما نمی‌دانند که یکی از اثرات بسیار مثبت سد و نیروگاه برق‌آبی، راهکار منطقی و قابل قبول کاهش مشکل پدیده ریزگردهاست. امروز دنیا اسیر تولید و انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای است. گازهای گلخانه‌ای از جمله متان، منوکسید کربن، دی‌اکسید کربن، انیدرید سولفورو و انواع نیتروژن سالانه در حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تن وارد فضا می‌شوند. گازهای گلخانه‌ای هم هوا را سنگین می‌کنند و هم از تبادل هوا در پایین و بالای جو جلوگیری می‌کنند و با عمل پدیده طاق‌زدگی در اطراف زمین (مثل عمل هوا در گلخانه) باعث می‌شوند که گرما با جو بالا تبادل پیدا نکند (مانند هوای طاق‌زده در گلخانه). در نتیجه دمای زمین بالا می‌رود و باعث تغییرات اقلیمی می‌شود،که تبعات آن سیل‌ها و خشکسالی‌‌های ناهنجار است. گازهای گلخانه‌ای هوا را فوق‌العاده سنگین می‌کنند، چگالی هوای دور زمین را بالا می‌برند و بر روی آن طاق می‌زنند.
ریزگرد، حاصل خاکی است که در تمام صحراهای جهان وجود دارد. عراق، عربستان، آفریقا، آمریکا، کانادا، ایران و ... در گذشته، باد ریزگردها را بلند می‌کرد و حرکت می‌داد. هر آینه که باد آرام می‌گرفت ریزگردها می‌نشستند، یا باران آنها را می‌شست و می‌نشاند. متاسفانه امروزه وقتی باد می‌آید ریزگردها را به فضا می‌برد، هنگامی که باد آرام می‌گیرد ریزگردها نمی‌توانند بنشینند چون هوای زیر آنها فوق‌العاده سنگین است، چگالی هوا بالا رفته و از چگالی این ریزگردها زیادتر شده است، لذا بر روی هوای سنگین و در زیر گازهای گلخانه‌ای طاق‌زده معلق می‌مانند. هرگاه هوا جریان پیدا کند، ریزگردها جا به جا می‌شوند. این پدیده در تمام جهان اتفاق می‌افتد و مختص ایران و خاورمیانه نیست. در مواردی، ریزگردها از آفریقا بلند شده‌اند و به اروپا رفته‌اند. آنچه باعث می‌شود ریزگردها در لایه‌های بالا بمانند و حرکت کنند، وجود گازهای گلخانه‌ای است که هوای دور زمین را سنگین کرده و در بالای آنها طاق زده است و ریزگردها در میان آن مانند ساندویچ معلق مانده‌اند.
به طور قطع تنها راه نجات از ریزگردها کاهش گازهای گلخانه‌ای است.ایران سالانه۸۰۰ میلیون تن گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند که ۲۰۰ میلیون تن آن ناشی از نیروگاههای حرارتی است، رتبه دوم با حدود ۱۳۷ میلیون تن متعلق به ترافیک است و رتبه سوم متعلق به مصارف خانگی است. در جهان هم متاسفانه نیروگاههای حرارتی با حدود ۱۷ درصد رتبه اول تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای را در اختیار دارند. سازمان ملل می‌گوید که دیگر اجازه نمی‌دهد کشوری بیشتر از حد مجاز گازهای گلخانه‌ای تولید کند. قرار است طبق تعهد کشور ایران در نشست محیط زیست در کشور فرانسه، تا سال ۲۰۳۰، ۷۵۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر جایگزین نیروگاههای حرارتی نماید و ۱۲ درصد گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد.
اگر در آینده، کشورهای جهان به تعهداتشان در ارتباط با کاهش گازهای گلخانه‌ای عمل ننمایند جریمه شده و حتی از تولید سوخت‌‌های فسیلی آنها جلوگیری به عمل می‌آید، لذا کاهش گازهای گلخانه‌ای یک باید است. کاهش گازهای گلخانه از طریق مصرف خانگی با توجه به رشد جمعیت و یا کاهش در ترافیک و تعداد ماشین‌آلات، عملی به نظر نمی‌رسد. لذا منطقی‌ترین و عملی‌ترین راه، کاهش گازهای گلخانه‌ای و کاهش قابل قبول پدیده ریزگردها و آلودگی هوا، همانا جایگزین کردن انرژی حاصل از نیروگاههای حرارتی با انرژی پاک و سبز تجدیدپذیر، بالاخص نیروگاه برق آبی است.
توجه بفرمایند که:
- انرژی حاصل از یک مگاوات (ظرفیت نصب) نیروگاه حرارتی، حدود ۴۰۰۰ تن در سال، گازهای گلخانه‌ای تولید می‌نماید، هر وسیله نقلیه خودرو، حدود ۱۰ تن در سال، گاز گلخانه‌ای تولید و انتشار می‌نماید.
- مصرف خانگی برای هر فرد، ۲ تن در سال، تولید گازهای گلخانه‌ای است.
- مساحت مورد نیاز برای احداث جنگل جهت جذب گازهای گلخانه‌ای حاصل از یک مگاوات انرژی حرارتی، متوسط ۱۵۰۰ هکتار است.
مقایسه عملیاتی:
لذا برای کاهش و از بین بردن اثر گازهای گلخانه‌ای حاصل از یک مگاوات انرژی حرارتی:
الف) اگر از تولید و جایگزین کردن انرژی پاک برق‌آبی استفاده گردد (منطقی‌ترین راه) حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلار برای یک مگاوات تولید برق‌آبی هزینه دارد و عملیاتی است (ظرفیت سد کارون ۳، به تنهایی ۲۰۰۰ مگاوات است).
ب) اگر با حذف استفاده از خودرو بخواهیم جبران یک مگاوات برق حرارتی کنیم، باید ۴۰۰ خودرو از رده خارج شود که هزینه‌ای برابر ۴ میلیون دلار دارد (حدود هشت برابر جایگزین بوسیله نیروگاه برق‌آبی)
ج) اگر بخواهیم برای ۶۰۰۰۰ مگاوات (توسعه) این کار را بکنیم تقریباً اکثر خودروها باید از رده خارج شوند؟!
د) حال اگر بخواهیم با قطع گاز و سوخت منازل جبران و جایگزین یک مگاوات برق حاصل از نیروگاه حرارتی را بنماییم باید گاز ۲۰۰۰ نفر و یا ۵۰۰ خانه را قطع کنیم که به هیچ وجه عملی نیست (حتی برای توسعه ۶۰۰۰۰ مگاوات نیز امکان‌پذیر نیست).
ه) اگر مقرر شود با جنگل‌کاری جایگزین کنیم، برای مقدار نیاز توسعه ۱۰ ساله (۶۰۰۰۰ مگاوات)، باید کل زمین‌‌های قابل کشت ایران را جنگل بکاریم.
لذا تبعات پدیده ریزگردها و آلودگی بسیار مخرب هوا فقط با کاهش گازهای گلخانه‌ای امکان‌پذیر بوده و این عمل با جایگزین کردن انرژی پاک و سبز برق‌آبی (احداث سد و نیروگاه برق‌آبی بی‌وقفه) به جای نیروگاه حرارتی است. (منطقی‌ترین و عملی‌ترین راهکار)
نیروگاههای بادی و خورشیدی هم مطرح هستند. ولی در کنار برق‌آبی قرار می‌گیرند. زمان تولید انرژی در نیروگاههای بادی و خورشیدی با زمان مصرف ما تطبیق ندارد. این نیروگاه‌ها هم سرانجام رشد خواهند کرد، چنانچه دنیا نیز به همین نتیجه رسیده و ساخت نیروگاههای تلمبه ذخیره‌ای را برای ذخیره کردن انرژی نیروگاههای اتمی و حرارتی در زمان‌‌های کاهش مصرف شبکه و ذخیره‌سازی انرژی نابهنگام بادی و خورشیدی تجربه می‌کند.اما در شرایط کنونی، به طور کلی باید نیروگاههای برق‌آبی را جایگزین کنیم. در غیر این صورت تحمل گازهای مرگبار و سمی گلخانه‌ای اجتناب ناپذیر خواهد بود. بیماری‌های ناشناخته افزایش پیدا خواهد کرد. سونامی سرطان به راه خواهد افتاد. اختناق‌ها، مشکلاتی که شهرها به خاطر پدیده ریزگردها پیدا می‌کنند، افزایش خواهد یافت. حل معضل ریزگردها فقط با کاهش گازهای گلخانه‌ای امکان‌پذیر است و منطقی‌ترین راه کاهش گازهای گلخانه‌ای، جایگزین کردن نیروگاههای حرارتی با نیروگاههای سبز و تجدیدپذیر برق‌آبی است و غیر از این راهی نیست و لذا باید بی‌وقفه سد و نیروگاه برق آبی احداث کنیم.
جناب مهندس ترکش دوز، ما مزیت سدسازی را داریم و شرکت شما جزو ده شرکت برتر جهان در حوزه مشاوره خدمات مهندسی شناخته می‌شود. این نمونه بارز اقتصاد مقاومتی است که مقام معظم رهبری خیلی روی آن تاکید دارند. فکر می‌کنید چرا امکانات بیشتری روی این قبیل کارها بسیج نمی‌شود؟
دقیقا این سوال ما هم هست! سوال ما و سوال ۳۰۰۰ مهندس در مهاب قدس و هزاران مهندس دیگر در سطح ایران؛ چرا وقتی که جزو ۱۰ شرکت برتر جهان در حوزه سدسازی شناخته شده‌ایم و به تایید حدود ۵۰ هیات تخصصی در ۲۸ کشور جهان رسیده‌ایم، هنوز باید با موانعی در داخل کشور روبرو باشیم؟ سدسازی یک راه حل مقابله با گازهای گلخانه‌ای است. این که انجام نمی‌شود، خودش معماست. چون یک عده‌ای که اطلاعات ندارند دچار جو کاذبی شده‌اند و علیه سدسازی حرف می‌زنند، تصور می‌کنند قنات می‌تواند کار سد را بکند؟ یعنی اینقدر توجه ندارند که اصلا لزوم احیای قنات به معنای نفی سدسازی نیست؟
برای نجات از سیل، تنها راه منطقی احداث سد است. بین حداقل و حداکثر جریان آب در بسیاری از رودخانه‌های کشور، تفاوت بسیار زیادی وجود دارد. ما رودخانه‌هایی داریم که تفاوت حداقل و حداکثر جریان آب آنها در سال، به ۴۰ -۵۰ برابر می‌رسد. خیلی از رودخانه‌های ما از شهرها می‌گذرند و امکان سرازیر شدن آب آنها در سطح شهر و بروز سیلاب، در هر لحظه از سال محتمل است. به همین دلیل آب رودخانه را باید با احداث سد مهار و کنترل کرد. امیدواریم پیامدها و آثار کوتاه مدت و بلندمدت سدسازی در کشور، در مباحث علمی و کارشناسی مورد بررسی و مطالعه دقیق قرار گیرد و از دیدگاه‌های غیرکارشناسی و غیر فنی کاسته شود.
ارسال نظر