توانمند سازی تولید داخلی

در حالی که سایه تحریم ها بر سر اقتصاد کشور گسترده تر شده و بنگاه های داخلی با چالش های متعددی دست و پنجه نرم می کنند، بانک ها به عنوان تامین کننده اصلی منابع مالی باید تمرکز ویژه ای بر تامین مالی تولید داخل در جهت رونق بخشی داشته باشند. یکی از استراتژی هایی که در سال های اخیر مورد توجه صاحب نظران و سیاستگذاران برای از بین بردن فقر و کاهش بیکاری در کشورهای مختلف قرار گرفته، تمرکز بر اعتبارات خرد است. اعتبارات خرد، عموما باعث می شود که اقتصاد بخشی و بنگاه های کوچک و متوسط تامین مالی شوند که این بنگاه ها به عنوان موتور محرکه تولید، نقش قابل توجهی در رونق کسب و کار هر کشور دارند. در این بین، یکی از اعتبارات خرد که می تواند به توسعه اشتغالزایی در کشور کمک کند استفاده از وام های قرض الحسنه است. بانک قرض الحسنه مهر ایران طی دو سال اخیر برنامه ریزی منسجمی را برای تغییر رویکرد اعطای تسهیلات از «حوزه معیشت» به حوزه های «اشتغال و کارآفرینی» و «حمایت از تولید داخلی» انجام داده است. این تغییر رویکرد، باعث می شود که تسهیلات اعطایی برای توانمند سازی بنگاه های متوسط و کوچک هزینه شود و در نتیجه سهم قابل توجهی در بهبود تولید داخل داشته باشد. به بیان دیگر، این بانک با شناسایی بنگاه هایی که ظرفیت بالقوه ای برای تولید دارند، سعی می کند که به این بنگاه ها در تحقق و عملیاتی شدن این ظرفیت بالقوه به یک توانمندی فعال , یاری رساند. این گزارش در یک نگاه کلی به بررسی روند تسهیلات دهی بانک قرض الحسنه مهر ایران طی سال های اخیر پرداخته و در بخش دوم، سیاست های تسهیلات دهی را در بخش های مختلف تشریح کرده است.

عملکرد بانک از نگاه آمار

آمارهای بانک مرکزی از مانده تسهیلات نشان می دهد که تا پایان سال ۹۷ میزان مانده تسهیلات نظام بانکی به حدود ۱۵۰۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. به طور کلی تسهیلات بانکی را می توان به ۱۰ گروه قرض الحسنه، مضاربه، سلف، مشارکت مدنی، جعاله، مرابحه، فروش اقساطی، استصناع، اجاره به شرط تملیک و مشارکت حقوقی تقسیم کرد. نگاهی به روند آمارهای بانک مرکزی که تا آذرماه سال گذشته منتشر شده است نشان می دهد که سهم تسهیلات قرض الحسنه حدودا ۷ درصد از کل تسهیلات شبکه بانکی کشور است. با وجود اینکه سهم تسهیلات قرض الحسنه در مقایسه با کل تسهیلات نظام بانکی زیر ده درصد است اما جزو یکی از وام های خرد پر طرفدار به حساب می آید که آشناترین آن وام قرض الحسنه ازدواج است.

به دلیل اهمیت وام قرض الحسنه در بانکداری بدون ربا برخی از بانک های کشور تنها به این نوع تسهیلات می پردازند. از حدود ۳۰ بانک و موسسه اعتباری که در کشور مجوز دارند، دو بانک قرض الحسنه در ایران وجود دارند که اولین بانک تخصصی قرض الحسنه، بانک قرض الحسنه مهر ایران است.  این بانک در حالی که پنج درصد منابع قرض الحسنه بانک های کشور را در اختیار دارد، توانسته است ۲۵ درصد کل تسهیلات  قرض الحسنه سیستم بانکی را پرداخت کند. بانک قرض الحسنه مهر ایران از سال ۸۶ با سرمایه ۵/ ۱ هزار میلیارد تومان شروع به کار کرده و براساس آمار منتشر شده تا پایان خرداد ماه سال جاری بالغ بر ۴ میلیون و ۸۳۰ هزار فقره تسهیلات قرض الحسنه با سقف جمعی۳۸ هزار و ۷۹۳ میلیارد تومان با حداکثر کارمزد ۴ درصد درسال پرداخت کرده است.

رشد ۴ برابری تسهیلات

نگاهی به عملکرد ۵ ساله این بانک نشان می دهد که از سال ۹۴ تا پایان سال ۹۷ تعداد تسهیلات داده شده در بانک قرض الحسنه مهر ایران ۵/ ۲ برابر و رقم تسهیلات داده شده ۴ برابر شده است. اگر در مقیاس سالانه به عملکرد بانک قرض الحسنه مهر ایران  نگاه کنیم، بهبود عملکرد این بانک در سال ۹۷ به نسبت سال های قبل قابل ملاحظه است به طوری که بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان یعنی معادل ۳۷ درصد از کل مبلغ تسهیلات پرداخت شده این بانک مربوط به سال ۹۷ بوده که نسبت به سال قبل از آن حدود ۶۰ درصد رشد داشته است.

بانک قرض الحسنه مهر ایران در سال ۹۴ حدود ۴۶۲ هزار و ۳۴۴ فقره وام قرض الحسنه به ارزش ۲هزار و ۹۷۹ میلیارد تومان پرداخت کرده که این رقم تسهیلات در سال ۹۵ با رشد ۴۶ درصدی به حدود ۴ هزار و ۳۴۷ میلیارد تومان رسیده است. تسهیلات اعطایی در این بانک در سال های بعدی نیز روند صعودی خود را ادامه داده است به طوری که در سال ۹۶ تعداد  تسهیلات به ۷۵۲ هزار فقره و مبلغ تسهیلات به رقم  ۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است. تعداد تسهیلات  در سال ۹۷ از یک میلیون فقره فراتر رفت و به حدود یک میلیون و ۲۳۰ هزار فقره رسید. رقم تسهیلات نیز در این سال از مرز ۱۳ هزار میلیارد تومان گذشت.

آمار سه ماه نخست سال جاری نیز نشان از رشد تسهیلات این بانک می دهد. به طوری که اگرچه فروردین ماه درکشور نیمه تعطیل است، اما در فصل بهار تعداد تسهیلات قرض الحسنه بانک قرض الحسنه مهر ایران از حدود ۳۵۹ هزار نفر فراتر رفته و رقم تسهیلات اعطایی توسط این بانک به ۳ هزار و ۳۶۸ میلیارد تومان رسیده است.  رقم تسهیلات اعطایی سه ماهه نخست سال جاری  به ترتیب ۲۹ درصد تعداد وام ها و ۲۶ درصد مبلغ پرداختی وام در سال گذشته بوده است. به عبارت دیگر مبلغ تسهیلات قرض الحسنه این بانک تا پایان خرداد ماه از یک چهارم کل رقم تسهیلات داده شده در سال گذشته بیشتر است که این موضوع نوید رکورد دیگری تا پایان سال ۹۸ را می دهد. بر این اساس، اگر سرعت تسهیلات دهی این بانک تا پایان سال جاری حفظ شود، می توان امیدوار بود که تا پایان سال جاری، بیشترین تسهیلات اعطایی توسط بانک قرض الحسنه مهر ایران طی فعالیت ۱۲ ساله خود، در سال ۱۳۹۸ ثبت شود.

همکاری با نهادهای اجتماعی

ذکر این نکته ضروری است که حمایت از تولید، تنها در سایه یک حرکت انفرادی محقق نمی شود.  بانک قرض الحسنه مهر ایران برای بهینه تر شدن مسیر رسیدن وام قرض الحسنه به کارآفرینان، همکاری با نهادها و بنیادهایی مانند بنیاد برکت، مسکن روستایی (بنیاد مسکن انقلاب اسلامی)، کمیته امداد، بهزیستی و ... را در دستور کار خود قرار داده است. چرا که این نوع نهادها با بررسی طرح های اشتغال زایی و امکان سنجی آنها می توانند افراد تحت پوشش را برای دریافت وام به بانک قرض الحسنه مهر ایران معرفی کنند.

عملکرد این بانک از سال ۱۳۹۷  به بعد نشان می  دهد که مجموع تسهیلات اعطا شده به ۹ نهاد و بنیاد مختلف بیش از یک هزار و ۴۹۲  میلیارد تومان بوده است. همکاری با بنیاد برکت برای اشتغال روستائیان در ۱۰ استان محروم کشور با پیش بینی ایجاد ۲۰ هزار شغل، همکاری با کمیته امداد امام خمینی(ره) برای اشتغال و کارگشایی برای بیش از  ۱۱۶ هزار و ۳۶۱ نفر از مددجویان تحت پوشش این نهاد، همکاری با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در امر مقاوم سازی ۲۲ هزار مسکن روستائی از جمله تسهیلات اعطایی بانک در این حوزه است. صندوق امداد ولایت : از حدود یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات داده شده از سال ۹۷ به بعد، بیش از نیمی از آن یعنی ۶/ ۵۱ درصد آن به صندوق امداد ولایت که از صندوق های کمیته امداد امام خمینی (ره) محسوب می شود، اعطا شده است. این صندوق که با حمایت بانک قرض الحسنه مهر ایران برای مصارف «کارگشایی» و «اشتغال زایی» به مددجویان خود وام می دهد، از سال ۹۷ به بعد حدود ۷۷۰ میلیارد تومان از این بانک وام دریافت کرده است.

بنیاد برکت: از دیگر دریافت کنندگان وام از بانک قرض الحسنه مهر ایران، بنیاد برکت بوده است. این بنیاد وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام (ره) است و در زمینه‌های «اشتغال زایی» و «عمرانی» فعالیت می‌کند. بانک قرض الحسنه مهر ایران از سال گذشته تا کنون در حدود ۳۲۹ میلیارد تومان به این بنیاد وام قرض الحسنه داده است. کمیته امداد امام خمینی (ره) و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز به ترتیب ۲/ ۴۷ میلیارد تومان و ۵/ ۴۴ میلیارد تومان از این بانک تسهیلات دریافت کرده اند. مزیت بانک قرض الحسنه مهر ایران برای متقاضیان دریافت وام اشتغال از مسیر بنیادها این است که نیازی نیست متقاضیان آورده نقدی داشته باشند. در واقع بانک و نهاد معرفی کننده مثلا کمیته امداد خمینی (ره) در تامین مالی طرح، مشارکت داشته ولی بیشتر بخش منابع را بانک عهده دار بوده و متقاضی وام فقط باید طرح کسب و کار مدنظر را اجرا کند و اجرایی شدن طرح باید به نحوی باشد که بتواند تسهیلات بانک را بعد از سه الی چهار سال به بانک پس دهند.

تسهیلات به بانوان سرپرست خانوار: علاوه براین بانک قرض الحسنه مهر ایران از سال ۹۷ همکاری با معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری در راستای اشتغال و کارگشایی به ۳۳ هزار زن سرپرست خانوار را در برنامه خود قرار داده و طی ۱۵ ماه ۸/ ۵۷ میلیارد تومان تسهیلات قرض الحسنه به بانوان فاقد سرپرست اعطا کرده است. همکاری با سازمان بهزیستی: از سوی دیگر، همکاری با سازمان بهزیستی کشور برای  اشتغال و کارگشایی برای حدود ۱۰ هزارنفر از مددجویان تحت پوشش این نهاد نیز از دیگر اقدامات بانک در این حوزه بوده است. بانک قرض الحسنه مهر ایران از سال ۹۷ به بعد حدود ۶/ ۱۸ میلیارد تومان به بهزیستی وام قرض الحسنه اعطا کرده است.

تداوم رشد تسهیلات ازدواج: وام قرض الحسنه ازدواج یکی از تمهیدات دولت برای حمایت و تشویق جوانان به منظور تشکیل خانواده است. بانک مرکزی در راستای این هدف وام ازدواج را از ده میلیون تومان در سال ۹۶ به ۱۵ میلیون تومان در سال ۹۷ و ۳۰ میلیون تومان در سال ۹۸ افزایش داد. بانک قرض الحسنه مهر ایران در جهت اجرا کردن این تکلیف، در سال ۹۶ بالغ بر ۳۳۵۰۰ فقره وام به میزان ۳۳۵ میلیارد تومان پرداخت کرد. در سال ۹۷ با اینکه وام ازدواج ۵۰ درصد افزایش داشت اما بانک قرض الحسنه مهر ایران ۲۳۵۰۰ فقره وام به میزان ۳۶۷ میلیارد تومان برای زوج های جوان واریز کرد که از نظر مبلغی به نسبت سال گذشته حدود ۱۰  درصد رشد داشته است. آمارهای جدید این بانک از پرداخت وام ازدواج در سه ماه نخست سال جاری حاکی از این است که در فصل بهار حدود ۴/ ۸۴ میلیارد تومان وام برای تسهیلات ازدواج پرداخت شده که در واقع ۲۸۱۲ نفر توانسته اند از این بانک وام ازدواج ۳۰ میلیون تومانی دریافت کنند.

کمک های بلاعوض و تسهیلات قرض الحسنه به سیل زدگان: در ابتدای سال جاری در بسیاری از شهرهای کشور سیل خسارت های زیادی را به بار آورد. بانک قرض الحسنه مهر ایران در راستای وظیفه اجتماعی خود حدود یک میلیارد تومان کمک های بلاعوض غیرنقدی از محل بودجه تبلیغات و کمک های کارکنان بانک قرض الحسنه مهر ایران برای کمک کردن به شهرهای سیل زده اختصاص داد. این میزان کمک های بلاعوض برای  برپایی پایگاه کمک رسانی بانک به منظور ارائه خدمت و امداد به آسیب دیدگان و توزیع مواد غذایی توسط کارکنان بانک در استان های گلستان،  لرستان، مازندران، ایلام و خوزستان استفاده شد. علاوه براین۱۰۰ میلیون تومان کمک بلاعوض به سیل زدگان استان های مختلف کشور با معرفی از سوی کمیته امداد امام خمینی (ره) پرداخت شد. همچنین ۲۰ میلیارد تومان تسهیلات قرض الحسنه به سیل زدگان تا سقف ۵۰ میلیون ریال به ازای هر نفر، با معرفی کمیته امداد امام خمینی (ره) نیز در جهت کمک به سیل زدگان تحت حمایت کمیته امداد در نظر گرفته شد.

اهداف تسهیلات دهی در سال جاری

این آمار نشان می دهد که تمرکز تسهیلات دهی قرض الحسنه مهر ایران در دو سال اخیر، حمایت از تولید کشور بوده است. این رویکرد در سال جاری نیز مدنظر مسوولان ارشد این بانک قرار گرفته است. مرتضی اکبری مدیر عامل بانک قرض الحسنه مهر ایران نیز با بیان اینکه  اعطای تسهیلات قرض الحسنه به یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر با اعتباری بالغ بر ۱۵ هزار میلیارد تومان از برنامه های بانک در سال جاری است، تاکید کرد: کمک به رونق بازار از طریق تقویت تقاضا برای خرید کالاهای ایرانی از جمله فرش دستباف، صنایع دستی و گردشگری و صنایع کوچک با طرح مهرکارت نیز از دیگر برنامه هاست. او اجرای طرح های اشتغال و کارآفرینی؛ توسعه همکاری و حمایت از طرح های دانش بنیان برای کمک به اشتغالزایی و کار آفرینی و توسعه خدمات برای ناتوانان جسمی، در راستای توسعه عدالت اجتماعی و ارتقای رفاه و امنیت اقتصادی همه اقشار جامعه  را از اولویت های بانک قرض الحسنه مهر ایران  در سال ۱۳۹۸ اعلام کرده است.