برنامه‌ریزی راهبردی برای ساخت آینده
صنعت قطعه‌سازی در ایران به کدام سو میرود
دکترمعصوم نجفیان عضو هیات مدیره انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو ایران
فرصت‌های پیش‌روی صنعت قطعه‌سازی
امروزه صنعت قطعه‌سازی و صنعت خودروسازی به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع کشور مطرح‌اند. این دو صنعت از عمده‌ترین صنایع پیش‌برنده اقتصاد کشور هستند و سهم بالایی در ایجاد تقاضا برای دیگر صنایع مرتبط مانند فولادسازی، پتروشیمی و... افزایش تولید ناخالص ملی و نیز در ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی کشور در چندین دهه اخیر داشته است. برخی از مهم‌ترین نقاط قوت و فرصت‌های پیش‌روی صنعت قطعه‌سازی ایران را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
- تاکید مقام معظم رهبری بر اقتصاد مقاومتی و ابلاغ سیاست‌های مرتبط در این زمینه به دستگاه‌های اجرایی برای حمایت از تولید داخل و افزایش عمق ساخت داخل محصولات.
- فرصت‌های پیش‌روی صنعت پس از توافق برجام (از جمله امکان از‌سرگیری همکاری با قطعه‌سازان خارجی و جذب حداکثری تکنولوژی و انتقال دانش فنی، امکان بهره‌گیری از توانمندی شرکای خارجی برای حضور در بازارهای صادراتی، سهولت در داد‌و‌ستد و انجام تعاملات بانکی با شرکای خارجی و انتقال ارز).
- تمایل شرکت‌های خارجی برای حضور در بازار ایران و سرمایه‌گذاری در صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی که ضمن رقابتی ساختن شرایط همکاری با این شرکت‌ها، می‌تواند موجب کسب امتیازهای مناسبی در حوزه‌هایی همچون قیمت، صادرات محصولات مشترک تولیدشده به بازارهای جهانی، انتقال دانش فنی و... شود. در این زمینه می‌توان به قراردادهای همکاری بزرگی که در چندماهه گذشته میان خودروسازان ایرانی با شرکای بزرگ جهانی مانند سیتروئن، پژو و رنو شکل گرفته است اشاره کرد. پس از گذشت این سال‌ها، از همکاری بین شرکت‌های سایپا و سیتروئن می‌توان به عنوان یک الگوی کامل و موفق از یک شراکت بین‌المللی در صنعت خودرو که برای سایر خودروسازان قابل الگوبرداری است نام برد.
- وجود قانون داخلی‌سازی دست‌کم ۴۰درصدی قطعات و مجموعه‌های خودرو که اگر در مذاکرات با شرکت‌های خودروساز خارجی به درستی از آن استفاده شود می‌تواند زمینه‌ساز دریافت نقشه‌ها و مدارک فنی در همان آغاز فرآیند تولید خودرو در کشور شده و سبب ارتقای قابل توجه سطح دانش فنی قطعه‌سازان کشور شود.
- وجود قانون الزام صادرات ۳۰درصدی محصولات تولیدی مشترک با شرکای خارجی که ضمن آنکه موجب خواهد شد شرکت‌های خودروساز خارجی نسبت به انتقال دانش فنی به صنعت قطعه‌سازی ایران مبادرت ورزند، سبب خواهد شد جریان درآمد پایدار ارزی نیز برای شرکت‌های خودروسازی و قطعه‌سازی ایجاد شود.
- افزایش بی‌سابقه تولید و تنوع تولید خودرو در کشور که موجبات تولید اقتصادی و گرایش به تکنولوژی‌های ارزان‌تر را در زنجیره تامین فراهم کرده است. گروه خودروسازی سایپا با رشد ۵۷ درصد تولید در سال ۹۵ نسبت به سال قبل و ۲۲ درصد رشد تولید در سال ۹۶ نسبت به مدت مشابه سال قبل اراده خود را در تحقق این شرایط جدید نشان داده است. از سوی دیگر تنوع بی‌سابقه محصولات جدید گروه خودروسازی سایپا طی دو سال اخیر (از جمله کوئیک، ساینا اتومات،SP۱۰۰ و...) فرصت مناسبی را برای ورود سازندگان به فرآیند طراحی و تکوین قطعات و مجموعه‌های جدید با تکنولوژی‌های روز دنیا در کوتاه‌ترین زمان فراهم کرده است.
اما هنوز این صنعت از برخی از ضعف‌ها رنج می‌برد و برخی چالش‌ها و تهدیدهای مهم را در پیش‌روی خود دارد که می‌توان مهم‌ترین موارد را به شرح زیر برشمرد:
- نداشتن تجربه کافی در زمینه طراحی و توسعه محصولات قابل رقابت با قطعه‌سازان همکار خودروسازان معتبر جهانی.
- قدیمی بودن تکنولوژی در شرکت‌های قطعه‌سازی داخل کشور موجب کاهش توان رقابتی قطعه‌سازان و خودروسازان ایرانی شده و به ویژه دو عامل قیمت تمام‌شده و کیفیت محصولات را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.
- مشکلات موجود بر سر راه تامین سرمایه در گردش واحدهای قطعه‌سازی و خودروسازی (ضعف ساختاری در بازارهای سرمایه و بدهی و ناکافی بودن توان بانک‌ها برای تامین نیازهای مالی این صنعت).
- محدودیت منابع مالی در شرکت‌های قطعه‌سازی برای ارتقای سطح تکنولوژی و سرمایه‌گذاری در این زمینه نیز یکی دیگر از مهم‌ترین محدودیت‌های بر سر راه رشد قطعه‌سازی کشور است. و البته بدون شک حمایت‌های دولت خدمتگزار برای ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت در این خصوص می‌تواند نقشی راهگشا و کلیدی داشته باشد.
- پراکنده بودن ساختار قطعه‌سازی در ایران که به دلایل گوناگونی طی تاریخ شکل‌گیری شرکت‌های فعال در این صنعت رخ داده است. این موضوع موجب شده تا شرکت‌های قطعه‌سازی بزرگ در ایران شکل نگیرند و در نتیجه توان رقابتی آنها در مقایسه با شرکت‌های بزرگ جهانی بسیار پایین باشد.
استراتژی‌های آتی
به‌‌رغم تلاش بسیار ارزشمند سازندگان طی سال‌های اخیر در به تحقق رساندن اهداف صنعت خودرو از قبیل: مدیریت تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید و ساخت داخل قطعات، مدیریت بهای تمام‌شده قطعات، بهبود کیفیت قطعات، بردباری و کمک به جریان نقدینگی، و... تحقق اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ جمهوری اسلامی ایران، نیازمند عزمی راسخ و حرکتی جدی برای دستیابی به اهداف در تمامی حوزه‌های زیرمجموعه و از جمله اهداف بخش خودروسازی و قطعه‌سازی کشور است. برای تحقق اهداف و دستیابی به توسعه کمی و کیفی در قطعه‌سازی ایران ضمن سرمایه‌گذاری، باید بازنگری جدی در روند تولید و روز‌آمدی تکنولوژی در قطعه‌سازی صورت گیرد. رشد و پیشرفت قطعه‌سازی ایران در گرو تشویق و حمایت‌های مناسب و بجای دولت و مجلس محترم از تولیدکنندگان داخلی و نیز توسعه روابط و افزایش هماهنگی و همکاری میان خودروسازان و قطعه‌سازان است. در این راستا مهم‌ترین اهداف استراتژیک را که شرکت‌های قطعه‌سازی ایرانی باید در دستور کار خود قرار دهند می‌توان به شرح زیر جمع‌بندی کرد:
- بیشینه ساختن استفاده از توان تولید داخل و عمل به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری.
- سرمایه‌گذاری در ارتقای سطح فناوری و تلاش برای جذب حداکثری تکنولوژی از شرکای خارجی با هدف ارتقای سطح دانش فنی و نیز توان و دانش طراحی قطعات و مجموعه‌های خودرو.
- تلاش برای شکل‌دهی به روابط شراکتی با شرکت‌های بزرگ خارجی در قالب سرمایه‌گذاری و تولید مشترک یا تولید تحت لیسانس که ضمن ارتقای دانش فنی، امکان دستیابی به بازارهای خارجی و درآمد پایدار ارزی را برای شرکت‌های ایرانی فراهم می‌سازد.
- استفاده از برنامه‌ریزی راهبردی برای پیش‌بینی روند تحولات آینده در بازار خودرو کشور و بازارهای جهانی، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌رو، شناسایی نیازها و انتظارات ذی‌نفعان به ویژه دولت و جامعه و تدوین سناریوهای مواجهه با شرایط گوناگون. تحلیل شایستگی و منابع در دست و برنامه‌ریزی فعالانه و نه واکنش‌گرایانه برای پر کردن شکاف در منابع مورد نیاز نیز از دیگر الزامات بقا و موفقیت در شرایط امروز حاکم بر بازار خودرو ایران است.
- توجه به نیازهای جامعه در حوزه موضوعات زیست‌محیطی و ایمنی و بهداشت و تلاش برای نیل به رعایت استانداردها و الزامات تعیین‌شده در این بخش.
در این فضا گروه خودروسازی سایپا ایجاد یک زنجیره تامین ناب (Lean SCM) را به عنوان یکی از اهداف استراتژیک خود تعریف کرده است. از جمله اصول بنیادین این فرهنگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد فلسفه مشارکت بلندمدت با سازندگان استراتژیک
- ایجاد ارزش پایدار برای سایپا با توسعه و ارتقا کارکنان و سازندگان (شرکای استراتژیک) به صورت همزمان به عنوان دو موتور محرک سازمان
- ایجاد فرهنگ بهبود مستمر و حل ریشه‌ای مسائل در زنجیره تامین
- ایجاد فرآیندهای درست برای دستیابی به نتایج درست
از استراتژی‌های شکل‌گرفته طی دو سال اخیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد tier۱ها
- مدنظر قرار دادن سازندگان به عنوان شریک تجاری
- توسعه همکاری با سازندگان استراتژیک
- ایجاد قراردادهای پایدار و بلندمدت
- درگیر کردن سازندگان در برنامه‌های آتی توسعه محصول و ارتباط با مشتری
- ایجاد فرآیندهای یکپارچه با هم شامل: PLM, SCM, CRM
در نهایت توجه به این جمله دستیابی به این استراتژی‌ها را میسر خواهد کرد: اثربخشی صنعت خودروسازی وقتی افزایش می‌یابد که با وحدت و همدلی و از روی حسن نیت، مناسبات سودمند دوطرفه میان قطعه‌سازان و خودروسازان به عنوان شرکای تجاری شکل بگیرد و با ایجاد یک فرهنگ یادگیری، خلاقیت، نوآوری و بهبود در روش‌ها و فرآیندهای میان آنها مشارکت پایدار ایجاد شود.
صادرات شش میلیارد‌دلاری قطعه تا 1404
بر اساس آنچه در سند اهداف و سیاست‌های توسعه صنعت خودرو تا افق 1404 بر آن تاکید شده است، صنعت خودرو هشت سال زمان دارد تا میزان تولید خودرو در کشور را به سه میلیون دستگاه برساند که یک میلیون دستگاه باید صادر شود. در این سند تکلیف قطعه‌سازان نیز به دقت و درستی مشخص شده است. بر این اساس تا سال ۱۴۰۴ ارزش تولید صنعت قطعه‌سازی ایران باید به ۳۱ میلیارد دلار برسد که به تفکیک، ۲۵ میلیارد دلار آن به تامین نیاز قطعات در داخل کشور اختصاص خواهد یافت و شش میلیارد دلار نیز به کشورهای دیگر صادر خواهد شد. این در حالی است که ارزش صادرات قطعه در سال 1394 حدود ۱۸۰ میلیون دلار بوده است. بنابراین قطعه‌سازان کشور باید با برنامه‌ریزی، افزایش تولید و صادرات برای رسیدن به هدف قیدشده در سند چشم‌انداز تلاش کنند.
ارسال نظر