پس از رشد شتابنده قیمت‌ها در دو ماه گذشته و فتح قله تاریخی برای شاخص اصلی سهام، به نظر می‌رسد که قیمت‌ها در یک روند باثبات و تعادلی قرار گرفته‌اند. به بیان دیگر، عبور از ریسک‌های سیاسی و خوش‌بینی نسبت به عملکرد مطلوب شرکت‌ها در فصل پاییز، به ویژه در گروه کالایی، منجر به حرکت پرشتاب قیمت‌ سهام شد و نقدینگی قابل‌توجهی را به این بازار هدایت کرد. در عین حال، انتظار می‌رفت که با انتشار گزارش‌های عملکرد شرکت‌ها طی ۹ ماه گذشته، این روند با شتاب بیشتری ادامه یابد. اما تحولات بازار نشان داد که بخش عمده‌ای از انتظارات، نسبت به عملکرد مثبت شرکت‌ها در تقاضای پیشین سهامداران لحاظ شده و به عبارتی این عامل مثبت پیشخور شده است. از این رو، در هفته گذشته، قیمت‌های سهام در شرایطی باثبات، با صعودی ملایم همراه بود. همان‌طور که در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» گفته شد، دلیل این رویداد را باید در عدم انطباق انتظارات سهامداران و شرایط واقعی دانست. به عبارتی عدم تعدیل انتظارات از روند آتی یکی از دلایل عقب‌نشینی قیمت سهام به شمار می‌رود.باید توجه داشت سهامداران با نگاه به روند گذشته قیمت‌ها طی دو فصل اخیر، انتظار ادامه حرکت‌های پرشتاب قیمت‌ها را دارند. این در حالی است که قیمت‌های سهام در ۶‌ ماه گذشته یکی از طلایی‌ترین ادوار خود را پشت سرگذاشت و قیمت‌ها با پشتوانه‌های بنیادی به‌طور خیره‌کننده‌ای رشد کردند. از این رو نمی‌توان انتظار رشد‌هایی همچون گذشته را داشت.

مروری بر تحولات بازارهای جهانی

سناریوی دیگری که در توقف حرکت صعودی قیمت‌ها اثرگذار است، بیم‌وامیدها نسبت به بازارهای پویا و پرنوسان جهانی است. با اینکه قیمت جهانی کالاها در شرایط خوبی به سر می‌برند اما عبور تدریجی از فصل سرما و برودت هوا، این تردید را در بین سرمایه‌گذاران به وجود آورده که نیروهای بازار در سال نو میلادی در چه مسیری حرکت خواهند کرد و سرنوشت قیمت‌ها چه خواهد شد.یکی از تحولات مهم بازارهای جهانی رشد قیمت کالاها طی سال گذشته بود که با رکوردشکنی منجر به افزایش سودآوری شرکت‌های وابسته در بورس تهران شد و سوخت اصلی حرکت رو به جلوی بازار سرمایه کشور را تامین کرد. قیمت نفت طی ۶ ماه اخیر حدود ۶۰‌درصد افزایش یافت. دیگر کالاها نیز از چنین رشدی برخوردار شدند. از جمله در بازار فلزات و پتروشیمی‌ها، همراه با رشد تقاضای جهانی، شاهد ثبت قیمت‌ها در بالاترین سطوح طی دو سه سال گذشته بودیم. علاوه بر انبساط اقتصادی در سطح جهانی، وضعیت بازار کالاها در چین به‌طور خاص دارای اهمیت است. محدودیت‌های زیست‌محیطی در چین که صنایع سنگین و مادر را تحت فشار قرار داد و با کاهش عرضه روبه‌رو کرد، محرک رشد قیمت‌ها بود. اکنون این صنایع با عبور از فصل سرما به تدریج وارد فرآیند تولید می‌شوند. بنابراین ریسک قیمت کالاها در بازارهای جهانی و به ویژه چین، به‌عنوان عامل دیگری است که از شدت تقاضای سهام کاسته است.

از دیگر عوامل کلانی که موجب مهاجرت نقدینگی به بازار سهام و به‌طور خاص گروه کالایی شد، روند رو به رشد نرخ دلار بود که با عزم دولت جدید روحانی برای یکسان‌سازی نرخ ارز تشدید شد. نرخ ارز مبادله‌ای طی چهار سال اخیر، در مدار صعودی و با شتابی خزنده و آرام در حرکت است و طی ۶ ماه گذشته حدود ۱۳ درصد رشد کرده است. همچنین شاخص ارزی کشور، یعنی دلار بازار آزاد-که مبنای قیمت‌گذاری بخش عمده‌ای از محصولات کالایی شرکت‌های بورسی است- طی ۶ ماه گذشته بیش از ۲۰ درصد افزایش داشت. هر چند نرخ دلار در هفته گذشته بر خلاف انتظارات، با جهش‌های غافلگیر‌کننده در دو روز تا نزدیکی مرز ۴۷۰۰ تومان پیش رفت اما فشار عرضه از سوی بازارساز ارزی آرامش را به این بازار بازگرداند. طبق روال سال‌های گذشته با عبور از روزهای پرتقاضا(در پایان سال میلادی) ادامه روند شتابنده دلار دور از انتظار است.بنابراین در یک چشم‌انداز کلی می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که وضعیت نرخ دلار که طبق سنت هر ساله، در فصل زمستان دچار سرمای معاملاتی است در سال جاری نیز تکرار شود. این موضوع در کنار تردید نسبت به سرنوشت قیمت کالا‌ها به ویژه در چین می‌تواند تقاضا را در شرایط متعادلی نگه دارد.

معاملات ناهمگن در گروه کالایی

معاملات روز گذشته بازار سهام نشان می‌دهد که تقاضای موجود، قدرت کافی برای حرکت رو به رشد تمام نمادها را ندارد. به نظر می‌رسد که با افت میزان نقدینگی در بازار، عرضه‌ها بیشتر در معاملات خود نمایی کند. ضمن اینکه وضعیت سودآوری شرکت‌ها می‌تواند راه سهام را از جریان کلی گروه جدا کند. این موضوع در معاملات دیروز نیز تا حدودی انعکاس یافت. سهام گروه پتروشیمی که طی روزهای اخیر در مدار توجه سهامداران هستند، روز گذشته در صدر فهرست نمادهای اثرگذار بر رشد شاخص قرار گرفتند. هلدینگ‌های صنایع پتروشیمی خلیج فارس و نفت و گاز پتروشیمی تامین به همراه نماد ملی مس ایران نمادهایی بودند که بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص را به جا گذاشتند. معاملات مثبت در پتروشیمی جم نیز به صعود شاخص سهام کمک کرد و در رتبه‌ پنجم نمادهای تاثیرگذار بر شاخص ایستاد. اما چنین روند مثبت قیمتی در دیگر نمادهای پتروشیمی مشاهده نشد. در این میان، شرکت‌های متانولی بازار سهام از جمله پتروشیمی زاگرس، خارک و فناوران که بخش عمده محصولاتشان را متانول تشکیل می‌دهد در محدوده منفی قیمت معامله شدند. هر چند قیمت جهانی متانول در شرق آسیا به بالاتر از سطح مطلوب ۴۰۰ دلار بازگشته است اما تقاضا در نمادهای وابسته چندان قدرتمند نیست. شاید دلیل آن را بتوان در افت احتمالی متانول در چین عنوان کرد که معمولا با عبور از فصل زمستان روی می‌دهد. در نمادهای اوره‌ساز بازار سهام نیز شاهد تقاضای کم‌رمقی بودیم. گر چه نماد پتروشیمی کرمانشاه و پتروشیمی خراسان در این میان رشد قیمت را به ثبت رساند اما معاملات دیگر نمادهای مرتبط، در محدوده منفی پایان یافت. این در حالی است که در هفته‌های قبل تقاضا از قدرت کافی برای صعودهای دسته‌جمعی در صنایع برخوردار بود و می‌توانست موج‌هایی صعودی در کل گروه ایجاد کند.

در گروه فلزات نیز شاهد چنین روندی بودیم. به عبارت دیگر، نمادهای فولادی گروه فلزات طی روزهای اخیر در استراحت قیمتی به سر می‌برند و گاه شاهد اصلاح آنها نیز هستیم. نمادهای فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و فولاد هرمزگان در جریان معاملات دیروز با افت قیمت مواجه شدند. با وجود این، در نمادهای مرتبط با فلز مس، روی و آلومینیوم وضع متفاوتی حاکم بود. نماد معاملاتی شرکت ملی مس ایران در جریان دادوستدهای روز گذشته در رتبه دوم نمادهای تاثیرگذار بر شاخص قرار گرفت و به تنهایی بیش از ۲۲ واحد بر شاخص اثر مثبت گذاشت. اقبال به این نماد را می‌توان در تحولات بازار جهانی کالاها جست‌وجو کرد. قیمت فلز مس در بازار جهانی همچنان در سطوح بالای ۷ هزار دلار معامله می‌شود و این روند برای فعالان و متقاضیان «فملی» مطلوب به شمار می‌رود. قیمت فلز روی نیز در بازارهای جهانی روند صعودی دارد و احتمال ادامه این روند وجود دارد. هر تن فلز روی در آخرین روز معاملات در بازارهای جهانی در سطح ۳۴۸۰ دلار نوسان داشت. همچنین، قیمت آلومینیوم در بازار جهانی با رشد هفته گذشته به سطح ۲۲۵۰ بازگشت.

علاوه بر این، در گروه پالایشی نیز شاهد ناهمگنی معاملات بودیم. برخی نمادهای این گروه طی روز گذشته با افت قیمت همراه شدند و برخی دیگر شاهد افزایش قیمت بودند. روز گذشته افت قیمت در نماد معاملاتی پالایش نفت بندرعباس بیشترین تاثیر منفی را بر شاخص کل گذاشت و با تاثیر ۱۱ واحدی مانع از رشد بیشتر نماگر بازار شد. اما پالایش نفت اصفهان در روندی معکوس با افزایش تقاضا و رشد قیمت مواجه شد. در این میان نماد معاملاتی نفت پارس روز گذشته با صف خرید ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار سهمی به کار خود پایان داد. شاخص این گروه در پایان معاملات دیروز رشد اندک ۰۸/ ۰ درصدی را به نمایش گذاشت.نکته قابل توجه در باره معاملات این گروه تاخیر در ارائه گزارش‌های فصلی عملکرد آنهاست که معمولا با یک وقفه نسبت به دیگر نمادها به اطلاع سهامداران می‌رسد. انتشار گزارش‌های عملکرد این شرکت‌ها می‌تواند تقاضا را در این گروه تقویت کند. ضمن اینکه روند صعودی قیمت نفت و عبور از مرز ۷۰ دلاری در کنار تداوم رشد نرخ ارز مبادله‌ای می‌تواند نقدینگی را به سمت این نمادها هدایت کند.  با این حال، بازگشایی بازارهای جهانی در بامداد دوشنبه می‌تواند جهت قیمت‌ها در بازار سهام را تغییر دهد.

تحرکات ناهمسو در سهام غیرکالایی

روز گذشته معاملات گروه خودرویی نیز با افزایش تقاضا از سوی سهامداران حقیقی رو‌به‌رو شد. لیدر این گروه، یعنی نماد ایران‌خودرو، با افزایش نسبی تقاضا همراه شد و قیمت سهامش افزایش یافت. دیگر نماد بزرگ این گروه، یعنی نماد سایپا با افت قیمت مواجه شد. در پایان معاملات دیروز، شاخص صنعت خودرو رشد اندک ۱۶/ ۰ درصدی را تجربه کرد. به نظر می‌رسد که ریسک‌های سیاسی که عمدتا متوجه معاملات این گروه است مانع از حضور سهامداران در سمت تقاضای نمادهای خودرویی است. از این رو، به رغم توان بنیادی نمادهای این گروه و رسیدن به کف‌های روانی همچنان دادوستدها در نمادهای زیرمجموعه گروه خودرو با احتیاط توام است.  از دیگر تحولات بازار می‌توان افزایش قیمت در برخی نمادهای گروه رایانه و مخابرات اشاره کرد. دیروز نمادهای آسان‌پرداخت پرشین و شرکت ارتباطات سیار در فهرست نمادها با بیشترین اثر مثبت بر شاخص قرار گرفتند و معاملات مثبتی را تجربه کردند.  همچنین روز گذشته شاهد افت قیمت اغلب سهام گروه قند و شکر بودیم. این گروه در معاملات روز شنبه با افزایش تقاضا مواجه شدند و رشد قیمت را ثبت کرده بودند.

تحرک بیشتر حقوقی‌ها

از دیگر تحولات بازار طی معاملات دیروز، تغییر مالکیت ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی سهام به نام سهامداران حقوقی بود. به عبارت دیگر، اشخاص حقوقی بازار در معاملات دیروز بیشتر خریدار بودند تا فروشنده. خالص خرید سهامداران حقوقی به ترتیب در گروه کانه‌های فلزی، بانک و موسسات اعتباری و گروه خودرو بیشترین رقم را ثبت کرد. از سوی دیگر، سهامداران حقیقی در صنایع فلزات اساسی، سرمایه‌گذاری، پتروشیمی و پالایشی قدرت نمایی بیشتری را به نمایش گذاشتند و خالص خرید مثبتی را به ثبت رساندند.  از روز شنبه شاهد عقب‌نشینی فعالان حقیقی بازار و تغییر آرایش سهامداران در دو سوی معاملات هستیم. تردید نسبت معادلات کلان حاکم بر بازار در کنار شناسایی سود و چشم‌انداز مبهم قیمت‌ کالاها در در بازارهای جهانی را می‌توان به‌عنوان کاهش تقاضای این سهامداران ارزیابی کرد.

بورس