سرمایه داری

دنیای‌اقتصاد: دولت کوبا اواخر روز دوشنبه اعلام کرد که قصد دارد برای اولین‌بار پس از انقلاب فیدل کاسترو در سال۱۹۵۹، اجازه سرمایه‌گذاری خارجی در تجارت محلی (خرده فروشی) و عمده‌فروشی‌ها را بدهد تا این کشور از بدترین وضعیت اقتصادی و بحران‌ها طی دهه‌های اخیر خارج شود. «مارک فرانک» در گزارش ۱۶ اوت در رویترز نوشت، «آنا ترسیتا گونزالس» معاون وزیر بازرگانی، در یک برنامه گفت‌وگوی تلویزیونی شبانگاهی گفت که سرمایه‌گذاران خارجی برای اولین بار اجازه خواهند داشت تا به‌طور کامل مالک عمده فروشی‌ها شوند یا از طریق…

روح‌‌اله حاتمی: تورستین بوند وبلن اقتصاددان و جامعه‌شناس نروژی آمریکایی و منتقد سرمایه‌داری بود. وی در کتاب معروف خود با نام «طبقه تن‌‌پرور» دو مفهوم مصرف خودنمایانه و فراغت (تن‌آسایی) خودنمایانه را وارد مطالعات علوم اجتماعی کرد. از دیدگاه مورخان اقتصادی، وبلن موسس مکتب نهادگرایی است. اقتصاددانان معاصر همچنان در باب تمایز وبلن میان «نهادها» و «فناوری» که به دوگانگی وبلنی مشهور است نظریه‌پردازی می‌‌کنند.

خبر آنلاین: اصل قانونی که استفاده ابزاری از زنان و مردان و کودکان را منع می‌کند قطعاً خوب است، هرچند که تبلیغات بر پایه استفاده ابزاری بنا شده بود؛ اما سال‌هاست که این پدیده در غرب سرمایه‌داری هم به یک مسئله جدی تبدیل شده است.

بحث درباره مدرنیته را از دو منظر می‌‌توان مطرح کرد. یکی از منظر فلسفی و دیگری از منظر تاریخی. درباره معنای مدرنیته هیچ اتفاق نظری وجود ندارد و ابهام معنایی زیادی در این زمینه هست؛ از اندیشه انتقادی و خردباوری و نگاه جدید به آدم و عالم و ظهور اومانیسم و فردگرایی تا سقوط نظام فئودالی و برآمدن شیوه تولید سرمایه‌‌داری و پیدایش دولت مدرن و سایر دیدگاه‌ها و نقطه نظرهایی که می‌‌توان در این باب مطرح کرد. ضمن اینکه روایتی از مدرنیته وجود دارد که روایت غالب و روایت اروپامحور است. در این روایت مدرنیته یک…

رنسانس سرآغاز سرمایه‌داری مدرن هم بود. در تعریف سرمایه‌داری می توانیم بگوییم نظامی است که در آن هدف فرد آگاهانه و به‌گونه‌ای منطقی دستیابی به سود مالی از راه‌های اقتصادی است. بنابراین، در مقیاس فعالیت اقتصادی افراد، روش‌های منطقی حسابداری رواج یافت و عملیات بانکی وابسته به آن به‌کار گرفته شد. در مقیاس دولت - شهر، امپریالیسمی اقتصادی و حساب‌شده از وجوه مشخصه عصر جدید بود.

کالون اقتصاد جدید را پذیرفت (گرچه همیشه آن را تایید نمی‌کرد). او جامعه را دارای نظام اقتصادی سرمایه‌داری فرض ‌کرد و اصول اخلاقی خود را بر پایه آن استوار ساخت. به گفته تانی، کالون ویژگی‌های اصلی تمدن «سوداگرانه» را کاملا پذیرفت و «به سنتی پشت کرد که هر پیشه دارای منافع اقتصادی بیش از حد لازم برای امرار معاش را سزاوار سرزنش می‌دانست، به دلال تهمت انگل بودن و به رباخوار داغ ننگ دزدی می‌زد.»

درباره «دموکراسی صاحبان دارایی» چه باید گفت؟ از دیدگاه جان رالز، شرکت‌های در مالکیت کارگران و مالکیت عمومی در دموکراسی صاحبان دارایی نیز ممکن هستند؛ اما برخلاف سوسیالیسم، مالکیت خصوصی وسایل تولید «مجاز است». با وجود این، راولز دموکراسی صاحبان دارایی را بدیلی برای سرمایه‌‌داری می‌‌‌‌داند؛ درحالی‌که سرمایه‌‌داری «مبتنی بر» مالکیت خصوصی است، دموکراسی صاحبان دارایی فقط در صورتی مالکیت خصوصی سرمایه‌های بزرگ را «مجاز می‌‌‌‌شمارد» که بتوان آنها را به‌طور گسترده توزیع کرد.

میلتون فریدمن، از طرفداران اقتصاد آزاد بود. او در کتاب «سرمایه‌‌‌داری و آزادی» بیان می‌کند که باید نقش دولت در بازار آزاد، به‌‌‌‌عنوان ابزاری برای ایجاد آزادی سیاسی و اجتماعی به حداقل برسد. به‌کارگیری نظریه پولی او از سوی فدرال‌رزرو در دوره بحران اقتصادی جهانی سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ بسیار اثربخش بود. او هنگ‌‌‌کنگ را بهترین نمونه سیاست بازار آزاد می‌‌‌دانست و نظریاتش حتی در اصلاح اقتصادی چین موثر بود. جان مینارد کینز هم‌‌‌ مدافع مداخله دولت و سیاست‌‌‌های پولی برای کاهش اثرات نامطلوب رکود اقتصادی،…

دنیای‌اقتصاد: بانک‌‌های مرکزی پاسداران پول و خون حیات‌‌بخش نظام سرمایه‌‌داری هستند. اقدامات آنها بر دستمزدها و پس‌‌اندازهای مردم و تصمیم آنها برای وام‌‌گیری با هر نرخ تاثیر می‌‌گذارد و مسیر گسترده اقتصاد را تعیین می‌‌کند. چه شما یک کارگر باشید، چه یک مستمری‌‌بگیر، پس‌‌اندازکننده یا وام‌‌گیرنده، تصمیمات بانک مرکزی شما را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد. به گزارش اکونومیست سی سال قبل پس از آنکه تورم در جهان ثروتمند دورقمی شد و به اوج رسید قدرت و اختیارات بانک مرکزی در جهت تحقق یک هدف یعنی تثبیت قیمت‌‌ها هدایت شدند.

دنياي اقتصاد: مفهوم کارآفرینی طیف وسیعی از مفاهیم و تعاریف را با خود به همراه دارد. یکی از این تعاریف گسترده کارآفرینی از جنس کارآفرینی اجتماعی است که با تعاریف رایج سرمایه‌داری در دنیا و حتی ایران متفاوت است. یکی از نمونه‌های شاخص این نوع کارآفرینی سبک و سیاقی است که در کارخانه فیروز به عنوان یکی از اعضای مجمع کارآفرینان ایران در حال اجرا است. با توجه به بزرگداشت هفته اقتصاد مقاومتی و کارآفرینی از سوی مجمع کارآفرینان ایران، روز گذشته بازدید اصحاب رسانه از کارخانه فیروز به عنوان الگوی کارآفرینی اجتماعی…

امتیاز تاسیس کارخانه برق در تبریز در سال۱۲۸۱ خورشیدی به نام مرحوم قاسم‏خان والی صادر شد و او نخستین کارخانه برق این شهر را در پل شاهی دایر کرد. در کتاب «موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران» آمده است: «در این زمان (۱۲۸۱ خورشیدی) یک کارخانه برق در رشت دایر و یک کارخانه دیگر برق در تبریز با ۱۲۵ قوه اسب به وسیله قاسم‏خان امیر تومان تاسیس شد.» این کارخانه در سال۱۲۸۵ خورشیدی منهدم شد و از بین رفت. به روایت دیگری قاسم‏خان موفق شد در وهله نخست تعداد کمی چراغ در اطراف خیابان مجیدی (مجدالملک) روشن…

شاه در سال‌های پس از کودتای ۲۸مرداد ۱۳۳۲ با تکیه بر درآمدهای نفتی، کمک‌های خارجی و قدرت ارتش پایه‌های دیکتاتوری خود را تثبیت کرد و با فاصله گرفتن از جامعه، به شکلی فزاینده در مسیر وابستگی سیاسی اقتصادی به غرب گام برداشت. در این دوره، دولت که بیش از گذشته ویژگی‌های یک دولت رانتیر را پیدا کرده بود، به شکلی روزافزون با اقتصاد سرمایه‌داری، سخت پیوند خورد و برنامه‌ها و اقداماتی گسترده را در جهت گذار از اقتصاد سنتی مبتنی بر کشاورزی و تولیدات سنتی به سمت اقتصاد مدرن و مبتنی بر تولیدات صنعتی و…

تکاپوهای عملی در دستیابی به آموزش‌ها و علوم نوین در ایران که راه‌اندازی کارخانه‌های مدرن یکی از نمودهایش آن به شمار می‌آمد، شکل‌گیری قشر نوخاسته شهری متمایل به سرمایه‌داری در ایران را در پی آورد.آ نان با توجه به آگاهی‌ها و توانمندی‌هایشان برآن شدند دگرگونی‌های اساسی در جامعه پدید آورند. هرچند جنبش مشروطه و فعالیت چشم‌گیر مردم در کامیابی مشروطیت، بی‌شک برآیند نوخواهی‌های فکری و عملی در دوره قاجار بود، اما ورشکستگی و ناکامی کارخانه‌های جدید و صنایع در شرایط نابسامان پس از پیروزی جنبش، قشر…

قبضه قدرت توسط رضاخان و نظام اقتدارگرا پیوند نزدیکی با نقش‌‌‌ فزاینده‌‌‌ و سلطه‌‌‌جوی موسسات خارجی داشت. دولت پهلوی‌‌‌ نتیجه‌‌‌ دگرگونی‌‌‌هایی متناسب‌‌‌ با‌‌‌ خواست‌‌‌ تحول جهانی و به‌خصوص طلب‌‌‌ روزافزون سرمایه‌‌‌داری برای گسترش هرچه بیشتر بازار محصولات خود و تاثیر تکنولوژی و تمدن ماشینی غرب بود‌‌‌. دولت‌‌‌ پهلوی موفق شد در پس‌‌‌ ظاهر‌‌‌ تجددطلبانه‌‌‌ خویش‌‌‌، نظام‌‌‌ حکومت مبتنی بر اساس‌‌‌ حق‌‌‌ مالکیت انحصاری دولت و تمرکز قدرت اقتصادی، اداری و نظامی ناشی از آن را از نو برقرار کند‌‌‌.

در نظام رضاشاهی، به دلیل دگرگونی اساسی ساختار اجتماعی و اجرای طرح‌هایی برای نوسازی سریع کشور، مرحله رشد سریع، بسیار برجسته است. اصلاحات مدتی گسترده‌ای از جمله اصلاحات آموزشی قضایی معرفی، مانند تاسیس دانشگاه تهران، گسترش مدارس مدرن، ایجاد دادگستری، تاسیس رژیم حقوقی نوین و به حاشیه راندن روحانیون از امور قضایی و آموزشی، انجام شد. در دهه ۱۳۱۰، دولت، پیشگام توسعه سرمایه‌داری در کشور شد. بخش عمده این فعالیت‌ها، صرف توسعه طرح‌های زیربنایی شد که بارزترین آنها، راه‌آهن سراسری بود. ۲۰‌هزار کیلومتر راه،…

دنیای‌اقتصاد: شی جین‌پینگ کارزار خود را علیه سرمایه‌داری و بازار آزاد در چین آغاز کرده است. او برای تحکیم اقتدارگرایی‌اش در گام اول به نظارت و کنترل بیشتر بر بازار و غول‌های سرمایه و میلیاردرها پرداخت و در گام بعدی درصدد بسط بیشتر اصول ایدئولوژیک خود در سطح اجتماعی است. اما این اقدامات در عمل اقتصاد این کشور را دچار بحران کرده است، رکود به کسب‌وکارها رسیده و مردم برای بازدهی بیشتر پس‌اندازهای خود را در بخش املاک سرمایه‌گذاری می‌کنند.

کمال‌الدین غفوری: تصاویری از انبار آمازون در تیخوانا مکزیک که توسط کلبه‌های فقیرنشین محاصره شده، وایرال شده است. برخی می‌گویند این تصویر داستان ساختار سرمایه‌داری زنجیره تامین غول خرده‌فروشی جهان را روایت می‌کند. یک انبار آمازون در تیخوانا مکزیک، با یک نمای تازه‌ساخت در یک طرف و کلبه‌های خراب با سقف‌های مقوایی در طرف دیگر، در مجموعه‌ای از تصاویر که ۷ سپتامبر در شبکه‌های اجتماعی پخش شد، به نمایش درآمد.

بسیاری از کارشناسان مسائل اقتصادی معتقدند که کشورهایی که از تجارت بازتری برخوردارند، نقش بیشتری در تجارت جهانی ایفا می‌کنند و از ضریب رشد بالاتری سود می‌جویند تا کشورهایی که اقتصاد بسته‌تری دارند. در میان بسیاری از رهبران کشورهای صنعتی و فن سالاران بین‌المللی صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی نیز این باور وجود دارد که صرفا با آزادسازی و خصوصی‌سازی اقتصادهای ناکارآمد کشورهای فقیر و عقب مانده، فرآیند سرمایه داری مدرن می‌تواند در آن کشورها ظهور کند.

سوال‌های مطرح‌شده از سوی صداوسیما برای مناظره‌های انتخاباتی در قالب مکتب وابستگی طراحی شده بود. در این مکتب همه مشکلات جهان ریشه در سرمایه‌داری دارد و اگر بتوان به خودکفایی دست یافت، می‌توان علیه جریان زر، زور و تزویر بین‌المللی که در قالب استعمار و امپریالیسم خود را نشان می‌دهد، مقاومت کرد.

نیویورک‌تایمز ۵۰ سال پیش ‌مقاله «سودآوری، تنها مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها‌» به قلم میلتون فریدمن را به چاپ رساند ولی هنوز هم بعد از گذشت نیم‌قرن این موضوع بحث‌برانگیز و جنجالی است. برای بعضی دیدگاه فریدمن، فاز جدیدی را در زندگی اقتصادی آمریکایی شروع کرد که در آن سود‌آوری تنها هدف والای تجارت بود. با این حال بعضی دیگر در این نظریه، مانیفست سرمایه‌داری می‌دیدند که به نقش کلیدی مدیران در سیستم بازار آزاد پرداخته بود.

ايسنا: کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، برای «جلوگیری از ترویج و نفوذ فرهنگ غربی و سبک زندگی سرمایه‌داری» پوشیدن شلوار «جین» پاره یا «زاپ‌دار» و برخی مدل‌های مو را برای شهروند این کشور ممنوع اعلام کرد.

روح‌الله حاتمی: شیبوساوا اییچی (Shibusawa Eiichi) صنعتگر و دولتمرد ژاپنی بود که امروزه از وی با عنوان «پدر کاپیتالیسم ژاپن» یاد می‌شود. اییچی از پیشگامان آشناسازی هموطنان خود با کاپیتالیسم غرب پس از جنبش‌ اصلاح‌‌طلبانه مى‌جى‌ در ژاپن‌ (پس‌ از جلوس‌ امپراتور موتسوهیتو در سال‌ ۷‌۶‌۸‌۱‌) بود که توانست اصلاحات اقتصادی بسیاری از جمله کاربرد حسابداری دوسویه، شرکت‌های سهامی و بانک‌های چاپ‌کننده اسکناس را در این کشور باب کند.

مفهوم صنایع خلاق به اصطلاح «صنعت فرهنگ» بر‌می‌گردد که برای نخستین بار توسط دو نظریه‌پرداز برجسته مکتب فرانکفورت، آدورنو و هورکهایمر در نقد کالایی شدن فرهنگ در دوران سرمایه‌داری به کار رفت. از نظر این اندیشمندان، تولید انبوه محصولات فرهنگی که بیش از هر چیز نتیجه غلبه منطق سرمایه‌داری به‌عنوان وجهی از سلطه تمام عیار خرد روشنگری در تبدیل طبیعت به ابزاری تهی و بی‌جان است، به پیدایش ابتذال فرهنگی و گسترش هنر عامه‌پسند انجامیده است.

پل مارلور سوئیزی (Paul Marlor Sweezy) اقتصاددان مارکسیست، فعال سیاسی، ناشر و سردبیر مجله مانتلی ریویو بود. از سوئیزی به‌عنوان یکی از پیشروان تئوری اقتصاد مارکسیستی در نیمه دوم سده ۲۰ یاد می‌شود. سوئیزی زاده ۱۹۱۰ میلادی در نیویورک بود و در دهه ۳۰ تحصیلات خود را در دانشگاه‌هایی چون هاروارد، مدرسه اقتصاد لندن و شهر وین پی گرفت. در همین دوران بود که سوئیزی از طریق آثار هارولد لاسکی، جون رابینسون و سایر متفکران چپ‌گرای انگلیسی با ایده‌های اقتصادی مارکس آشنا شد. پس از بازگشت به آمریکا دکترای خود را…

پذیرش، یکی از رمزهای آرامش و شروع تغییر است.

اما اگر تظاهرات دانشجویی «واقع‌گرایان سیاسی» نبودند، پس چه بودند و مبنای مخالفت‌شان با جنگ چه بود؟ اینها سوالاتی هستند که نیازمند مقداری توجه هستند. عده‌ای، مارکسیست یا فرزندان مارکسیست‌ها بودند و مستعد مخالفت با هر سیاستی بودند که از سوی سنگر سرمایه‌داری ترویج می‌شد، اما تبیین‌های اقتصادی هرگز تصویر برجسته‌ای در اذهان بیشتر معترضان نداشت. هم جانسون و هم نیکسون بر این بودند که به‌مثابه ساده‌لوحان کمونیست در نظر گرفته نشوند، اما در اوج ناامیدی FBI و دیگر تحقیق‌کنندگان دولتی، شواهد اندکی از نفوذ…

اشاره: کتاب «سیاست اقتصادی» اثر لودویگ فون میزس، از اقتصاددانان بزرگ قرن بیستم، شامل ۶ گفتار درباره سوسیالیسم، کاپیتالیسم، اقتصاد و سیاست است. این کتاب را انتشارات «دنیای‌اقتصاد» با ترجمه محمود صدری منتشر کرده است. در اینجا بخشی از گفتار نخست این کتاب را می‌خوانید:

ايسنا: یک کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه ترامپ وقتی متوجه شد که در نظام سرمایه داری آمریکا در حال قربانی شدن است، تصمیم گرفت که روند بازی را به هم بزند، گفت: در حال حاضر دموکرات ها و اقلیتی از جمهوری خواهان در آمریکا به دنبال برکناری ترامپ پیش از پایان ریاست جمهوری وی هستند تا از این طریق به نوعی از دموکراسی آمریکایی اعاده حیثیت کنند.

منبع: HBR: کسب‌وکارهای ۲۰۲۰ با شوک‌های ناشی از «ضربات کرونا»، «جنبش ضدنژادپرستی» و «تغییرات اقلیمی» دچار ۱۰ دگرگونی بزرگ شدند. تحولات عمدتا از جنس مثبت- فرصت‌سازی از تهدید- بوده است. برخی شرکت‌ها به نوآوری‌ در تولید و فروش در عصر پاندمی روآوردند و برخی، سراغ «اهمیت قائل‌شدن برای کارمندان» رفتند. جهان ۲۰۲۱ برای شرکت‌ها متاثر از این تغییرات است.

در اواخر دهه ۶۰، گروهی که بعدها به کارگزاران سازندگی شهرت یافتند، چرخش از اقتصادی با ویژگی‌های سوسیالیستی را که حاصل حضور فکری نیروهای چپ و البته آثار جنگ در اقتصاد ایران بود، به رویکردی با ویژگی‌های سرمایه داری، کلید زدند.