اقتصاد ایران

آثار مثبت فرهنگی، اجتماعی و امنیتی محرم و صفر به‌‌ویژه برای مردم ایران طی سالیان گذشته ملموس و عیان بوده است. آیین‌‌های مذهبی یکی از ویژگی‌‌های برجسته زندگی اجتماعی در جهان اسلام و به‌‌ویژه کشور ایران است. از آثار آن افزایش اعتماد عمومی در جامعه، حضور داوطلبانه مردمی در فعالیت‌‌های عمومی، کاهش تخلفات و جرم در این ایام بر اساس آمارهای رسمی است. یکی از ابعاد موثر و قابل‌توجه آن بعد اقتصادی است که هم‌افزایی سایر ابعاد را در بین کشور‌های اسلامی تقویت می‌کند.

دنیای اقتصاد: اقتصاد ایران در سال جاری و سال‌های آینده به احتمال زیاد همچنان با بحران ناترازی و کمبود عرضه برق مواجه خواهد بود. قیمت‏‏‌گذاری دستوری و موانع تولید برق از چالش‏‏‌هایی هستند که این صنعت در کوتاه‏‏‌مدت با آن مواجه است. از طرفی گرمایش جهانی و کمبود آب از چالش‏‏‌های بلندمدت تامین برق در اقتصادی در حال توسعه همچون ایران است. کسری برق به مثابه یک ضعف زیرساختی باعث صدمه به بنگاه‌های تولیدی و صنایع می‌شود. برای نمونه در صنعت خودرو به دلیل قطعی برق در واحدهای تولیدی خودرو و قطعه‏‏‌سازی، تابستانی سخت…

استان هرمزگان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی وهمجواری با خلیج فارس و دریای عمان ودسترسی به دریاهای آزاد همواره مورد توجه ارکان نظام و دولتمردان قرارداشته است.این موقعیت ویژه، ازاستان هرمزگان سرزمین فرصت‌های طلایی ساخته است.حمل ونقل دریایی،صادرات و واردات ،ترانزیت کالا وبه عبارتی عملیات بندری،پیشینیه این استان ساحلی بوده به طوری که اقتصاد ایران به آن گره خورده است.فارغ ازتجارت دریایی کشورازطریق بنادراستان به ویژه بندرشهیدرجایی،استان هرمزگان درآستانه یک جهش صنعتی قراردارد.آمارهای اخیرارائه شده…

هدف‌گذاری برای تحقق رشد اقتصادی ۸درصدی درحالی در همه برنامه‌های توسعه چهارم، پنجم، ششم و هفتم توسعه گنجانده شده که ایران هیچ‌‌گاه امکان رسیدن به این هدف را پیدا نکرده است. سوالی که اینجا قابل طرح است، چرایی اصرار دولت‌ها به تعهد چنین سطحی از رشد اقتصادی در برنامه‌های بلندمدت است. زمانی‌که برنامه چهارم توسعه در حال تدوین بود، مجموعه‌ای از اهداف‌ کیفی و کمی برای برنامه تعریف شد.

دنیای اقتصاد: نرخ بیکاری در بهار سال جاری با کاهش ۰.۵واحد درصدی نسبت به بهار سال گذشته به ۷.۷درصد رسیده است. می‌توان گفت که یکی از دلایل مهم بهبود نرخ بیکاری آن است که نرخ مشارکت اقتصادی و نسبت اشتغال هنوز به دوران پیش از کرونا بازنگشته است. به عبارت دیگر، شغل‌های ایجادشده پس از پاندمی کرونا با رشد جمعیت در سن کار متناسب نبوده و منجر به خروج تعداد قابل توجهی از افراد از جمعیت فعال شده است.

دنیای اقتصاد: استفاده و اجرای موثر سیاست‏های صنعتی «مشروط» در ایران غایب بزرگ حوزه سیاستگذاری اقتصادی است. نتایج مطالعات توسعه نشان می‏دهد که بسیاری از سیاست‌های صنعتی موفق در کشورهای مختلف در واقع سیاست‏هایی بوده‌اند که به شکل مشروط و در ازای تغییر واقعی در سطح فعالیت بنگاه‌ها به‌کار گرفته شده‌اند. در ایران کارشناسان اعتقاد دارند سیاست‌هایی که در حوزه‌ صنعت اجرا می‌شود نوعی واکنش به مسائل کلان است؛ نه برحسب نیازسنجی فضای درون صنعت و نوسانات ارزی که سیاست‌های صنعتی را تحت‌الشعاع قرار داده است.

در مورد چالش‌‌‌های پیش‌روی اقتصاد ایران می‌‌‌توان هزاران صفحه کتاب نوشت و ساعت‌‌‌ها سخنرانی کرد. اما در این یادداشت کوتاه بر آن شدم تا از میان آن انبوه گفته‌‌‌ها و نوشته‌‌‌ها، نگاهی به کسری بودجه و نقش بازار بدهی در مدیریت بدهی‌‌‌های عمومی داشته باشم؛ مساله‌ای که رد پای آن را می‌‌‌توان در سایر چالش‌‌‌های اقتصاد ایران به‌وضوح مشاهده کرد. بازار بدهی جایی است که دولت‌‌‌ها اوراق قرضه خود را برای تامین هزینه‌‌‌هایشان در آن عرضه می‌کنند. وجود بازار بدهی پویا در هر اقتصادی برای حفظ سرمایه‌گذاری‌‌‌ها…

فضای سیاست مالی، تحت‌تاثیر میزان منابع مالی است که از طرق مختلف کسب می‌شود و برای اجرای برنامه‌ها و سیاست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. منابع مالی دولت را می‌‌‌توان از طریق وام یا کمک‌‌‌های خارجی، درآمدهای داخلی و فروش اوراق بدهی افزایش داد. با توجه به وضعیت تحریمی و شرایط اقتصاد کلان کشور، دولت ایران تنها می‌تواند بر افزایش درآمدهای داخلی -عمدتا از طریق درآمدهای مالیاتی- تکیه کند. ولی تا زمانی که دولت با کسری بودجه‌های مداوم روبه‌روست، نمی‌تواند از بودجه به‌عنوان ابزاری برای سیاستگذاری مالی…

دنیای اقتصاد-مهران خسروزاده: در هر اقتصاد نرخ‌های مهم و کلیدی خاصی وجود دارد اما آنچه اهمیتش میان همه اقتصادهای جهان مشترک است نرخ بهره است. نرخ بهره بسته به مکاتب اقتصادی مختلف می‌تواند به اشکال مختلفی تعریف شود اما در یک تعریف متداول، نرخ بهره نشان‌دهنده هزینه فرصت استفاده از پس‌‌اندازهای دیگران است. این روزها نیز نرخ بهره به کانون بحث‌‌های پولی و بانکی اقتصاد ایران تبدیل شده است. اقدام بانک مرکزی در فروش اوراق گواهی سپرده با نرخ ۳۰ درصدی موجب شده تا نرخ تامین مالی در بازارها افزایش قابل‌توجهی را تجربه کند. منتقدان و…

دنیای اقتصاد: تحریم‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر اقتصاد ایران، به‌خصوص در یک دهه اخیر، تاثیرات گسترده‌ای بر تمامی جوانب اقتصادی کشور داشته‌اند. این تاثیرات تنها محدود به کاهش درآمدهای نفتی و افزایش هزینه‌های تجاری نبوده، بلکه به عمق ساختارهای اقتصادی کشور نیز نفوذ کرده و منجر به تشدید بسیاری از مشکلات موجود شده‌اند. تحریم‌ها حتی بر وضعیت کسری بودجه، تورم و... اثرات ماندگار و عظیمی از خود نشان داده‌اند و می‌توان گفت در یک دهه اخیر تحریم مهم‌ترین ریسک اقتصادی کشور بوده است.

در حالی که در دهه‌های اخیر، اغلب کشورهای درحال توسعه برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های تجارت جهانی تلاش کرده‌اند، اما اقتصاد ایران با اتخاذ رویکرد درون‌گرایی (هم به‌واسطه فشار تحریم‌ها و هم سیاست‌های داخلی)، حمایت‌‌‌گرایی دائمی و استراتژی جایگزینی واردات، از تجارت جهانی و فرصتی که پراکندگی بین‌المللی تولید ایجاد کرده، تقریبا ثمره‌‌‌ای نبرده است. اکنون زنجیره‌های جهانی ارزش، فرصتی در اختیار کشورها قرار داده‌اند تا دیگر تخصص یافتن و داشتن مزیت نسبی در یک محصول نهایی و کل زنجیره ارزش یک کالا مهم…

دنیای اقتصاد-گروه اقتصاد بین‌الملل: ایران در تازه‌ترین طبقه‌بندی بانک جهانی با یک پله ارتقا، در گروه کشورهای با درآمد متوسط به بالا قرار گرفت. این نهاد بین‌المللی کشورهای جهان را به چهار گروه درآمدی طبقه‌بندی می‌کند: کم، متوسط به پایین، متوسط به بالا و بالا. این طبقه‌بندی هرسال در ماه ژوئیه براساس وضعیت سرانه درآمد ناخالص ملی (GNI) کشورها در سال تقویمی قبل، به‌روزرسانی می‌شود. درآمد ناخالص ملی کشورها به دلار آمریکا محاسبه می‌شود. هدف از این طبقه‌بندی، نشان دادن سطح توسعه یک کشور است.

«ما به اندازه‌ای که در تامین امنیت در منطقه نقش داریم، در حوزه اقتصاد نقش‌آفرینی‌نکرده‌ایم.» این نظر مرحوم ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور فقید ایران درباره هدف از پیوستن به سازمان همکاری شانگهای بوده است. جمله‌ای که به روشنی نشان می‌دهد ایران همزمان دو چشم‌انداز کلی را در پیوستن به شانگهای پیگیری می‌کند؛ امنیت و اقتصاد. ایران به‌عنوان کشوری که حدود ۲دهه تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی قرار داشته، در چند سال اخیر اما وضعیت سخت‌تری را تجربه کرده است. ناامیدی از برجام و ناکارآمدی دولت‌ها در عرصه…

محمدحسین شاوردی - پرهام پهلوان: برای بهبود شرایط زندگی مردم، کسب‌وکارها، ‌‌‌ سرمایه‌گذاران و نیز چالش‌‌‌های پیش‌روی دولت آینده ایران، حل چالش‌‌‌های موجود واجب‌‌‌ترین اقدام است. بااین‌حال میان راه‌‌‌حل‌‌‌های پیشنهادی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری برای این مسائل تفاوت بسیاری وجود دارد. اقتصاددانان معتقدند حتی مشکلات داخلی اقتصاد، بدون افزایش درآمدهای دولت، حل مشکل ناترازی بودجه، مهار تورم و ثبات‌‌‌بخشی به اقتصاد کلان مقدور نخواهد بود. چه چیزی است که از اصلاح کلی اقتصاد ایران ممانعت به عمل می‌‌‌آورد؟

پیشرفت اقتصادی کشور تحت راهبری هر یک از نامزدهای ریاست‌جمهوری از مواضع آنها در حوزه‌‌‌های سیاست خارجی، سیاست داخلی، سیاست فرهنگی و اجتماعی و سیاست‌‌‌های اقتصادی تاثیر می‌‌‌پذیرد. شعار انتخابی آقای جلیلی «یک جهان فرصت، یک ایران جهش، هر ایرانی یک نقش باشکوه» است. روشن نیست چگونه می‌خواهند یک ایران جهش را عملی کنند. جهش، منابع انسانی متخصص و با انگیزه می‌‌‌خواهد، منابع مالی می‌‌‌خواهد، تکنولوژی می‌‌‌خواهد، روابط تجاری و مالی با دنیای صنعتی می‌‌‌خواهد، همراهی و همدلی مردم و امید به آینده…

یکی از ‌‌سنجه‌‌‌های کلیدی عملکرد اقتصادی در قانون برنامه‌‌ پنج‌ساله‌‌ هفتم (۱۴۰۷-۱۴۰۳)، میانگین رشد سالانه‌‌ اقتصادی ا‌‌‌ست. آنچنان‌که مستحضرید، میانگین مذکور در متن قانون ۸‌درصد در نظر گرفته شده است. این در حالی است که براساس داده‌‌‌های مرکز آمار، میانگین رشد سالانه‌‌ محصول ناخالص داخلی حقیقی در ایران پس از انقلاب تنها چیزی در حدود ۲‌درصد بوده است. حتی اگر سال‌های انقلاب و جنگ را از سری زمانی رشد حذف کنیم، این میانگین در حدود ۳.۵‌درصد باقی می‌‌‌ماند.

دولت بعدی ایران با چالش‌‌‌های اساسی روبه‌رو خواهد بود که می‌‌‌توان آنها را به سه‌دسته اصلی تقسیم کرد.

دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخاب بین پیشرفت و عقب‌‌‌گرد است. پزشکیان تمایل خود را برای کاهش دردهای اقتصادی ایرانیان با وارد کردن عقلانیت به سیاست داخلی و خارجی ایران نشان داده است. برای این کار، او به محدودیت‌های خود آگاه است. با این حال، مهم است که او نهایت تلاش خود را برای رفع کسری‌‌‌های اقتصادی و سیاسی ایران در حد امکان انجام خواهد داد. حتی اگر پزشکیان فقط موفق به رفع تحریم‌‌‌های اقتصادی ایران شود، یک تسکین بزرگ برای بسیاری از ایرانیان خواهد بود. تحریم‌‌‌ها فاصله بین ایران و سایر…

نامزدهای ریاست‌جمهوری را می‌‌‌نشانند و از یک‌یک آنها می‌‌‌پرسند که برنامه‌‌‌ات چیست؟ برنامه‌‌‌ات برای اقتصاد چیست؟ برای یارانه‌‌‌ها چیست؟ برای ارز چیست؟ برای فرهنگ و هنر چیست؟ برای آموزش و پرورش چیست؟ برای تغذیه دانش‌آموزان چیست؟ برای روستاها چیست؟ برای مذاکرات با چین و روسیه چیست؟ و ده‌‌‌ها سوال دیگر از این قبیل. هریک از نامزدها نیز باید ثابت کند که برنامه‌ای بیشتر و بهتر از دیگران دارد. برخی هم مدعی می‌شوند که سال‌های سال است مشغول برنامه‌نویسی هستند!

اقتصاد ایران در حال حاضر با محدودیت جدی منابع مالی مواجه است. هزینه‌‌‌های دولت شامل حقوق و دستمزد کارکنان، مستمری بازنشستگان و یارانه‌‌‌ها، ‌‌‌ افزایش شدیدی داشته؛ اما درآمدها به همان میزان بالا نرفته است. دولت با افزایش درآمدهای مالیاتی و افزایش کمتر از تورم حقوق کارکنان، مستمری بازنشستگان و یارانه‌‌‌ها تلاش کرده است محدودیت منابع را مدیریت کند. اما رشد ‌‌‌کم اقتصادی و تورم بسیار بالا در پنج‌سال اخیر، مانع ثمربخشی این تلاش‌‌‌ها بوده و معیشت آحاد جامعه بسیار سخت شده است.

تاکنون هیچ‌یک از دو نامزد ریاست‌جمهوری فینالیست به‌طور صریح از سیاست‌های اقتصادی دولت خود برای رفع مشکلات ساختاری اقتصاد کشور صحبت نکرده‌اند؛ ولی از روی حرف‌های دیگر آنها و همچنین دیدگاه مشاوران اقتصادی‌شان تا حدودی می‌‌‌توان پی برد که زمینه‌‌ فکری آنان چیست. آنچه اثبات شده است، مهم‌ترین دلیل نابسامانی شدید اقتصادی کشور و فقر روزافزون طبقات متوسط و پایین درآمدی در ۱۵سال اخیر تحریم‌های تحمیل‌شده بر اقتصاد کشور است که خود نتیجه چگونگی تعامل حکومت با مسائل بین‌المللی بوده است.

ایران دو مسیر را در پیش‌رو دارد: یک مسیر رونق و رشد بالا که مردم ایران آرزویش را دارند و مسیر دوم تداوم کسادی و حرکت در جهت رکود تعمیق‌شونده. برای ورود به مسیر اول شرط لازم رفع تحریم‌ها و کاهش تنش در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی است؛ در حالی که نگرش غیر‌علمی و توهم‌آمیز خودکفایی و انزوا زمینه‌ساز حرکت در مسیر خطرناک دوم است.

یکی از عوامل مهمی که مانع تداوم رشد و شکوفایی اقتصادی هر نظام سیاسی در مرحله بلوغ و جاافتادگی و ثبات نسبی می‌شود، افزایش احتمال ظهور و گسترش گروه‌‌‌های منافع خاص تنگ‌‌‌نظر و کوته‌‌‌بین یا به‌‌‌اصطلاح ائتلاف‌‌‌های توزیعی است. با ازدیاد این گروه‌‌‌ها، به‌‌‌تدریج شاهد کاهش توانایی حکومت‌‌‌ها در تصویب و اجرای قوانین و سیاست‌‌‌های عمومی در خدمت خیر عامه و رفاه همگانی خواهیم بود. این گروه‌‌‌های ضد منافع عمومی، در عوض با استفاده از «قدرت وتویی» که در عمل و در پشت پرده کسب می‌کنند، به شکل مانع و سدی…

این روزها در میان هیجانات سیاسی، پرسش‌‌‌های متنوع اقتصادی مطرح است. در این متن با اشاره به گزارش ۲۰۲۴ مجمع جهانی اقتصاد با عنوان «گزارش آینده رشد»، بر تاب‌‌‌آوری اقتصاد تاکید می‌‌‌کنم. تاب‌‌‌آوری به بیان ساده به معنای میزان مقاومت و بازگشت اقتصاد در برابر شوک‌‌‌هاست. شکنندگی استراتژی‌‌‌های تاب‌‌‌آوری ملی در میانگین رشد ۲ تا ۱.۵‌درصدی پساکرونا و ظهور چالش‌‌‌های جهانی مانند تغییرات آب‌وهوایی، صلح و امنیت، ثبات مالی و اقتصادی و نوسانات شوک‌‌‌های بهداشتی بیشتر آشکار شده است.

شهروندان ایرانی که قصد شرکت در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۳ را دارند، نباید انتظار تغییرات بنیادی سریع در ساختار اقتصادی ایران را داشته باشند و تصور کنند که رشد قیمت کالاها و خدمات فورا متوقف می‌شود، نرخ بیکاری کاهش می‌‌‌یابد، فساد اقتصادی ریشه‌‌‌کن می‌شود، فقر و نابرابری کاهش می‌‌‌یابد، میزان و تعداد سرمایه‌گذاری‌‌‌ها و گردشگران خارجی افزایش پیدا می‌کند، مشکلات محیط‌زیستی ایران حل می‌‌‌شود و شاهد رشد سریع و پایدار اقتصادی خواهند بود. این مسائل تنها چند نمونه از مشکلات موجود در…

چشم‌انداز اقتصادی و رفاهی ایران را باید در دو افق ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰ از نگاه استراتژیک در نظر گرفت. برای این دو مقطع اساسی باید تذکر داد که کشورهای منطقه‌ای رقیب ایران مانند عربستان، ترکیه و پاکستان و همچنین کشورهای کوچک ولی مهم منطقه مانند امارات متحده عربی، قطر و کویت و حتی عراق، اردن و مصر اهداف بلندپروازانه‌ای تعریف کرده‌اند و رفتار آنها حضور جدی در اقتصاد و تجارت منطقه را پوشش می‌دهد. عملا برای این افق‌ها بین همه کشورهای جهان رقابت تنگاتنگی در چند حوزه مهم تعریف شده است.

با نزدیک شدن به زمان نهایی انتخاب رئیس‌جمهور جدید و ضرورت انتخاب کاندیدای اصلح توسط مردم و با توجه به اهمیت زیاد مسائل اقتصادی در شرایط امروز کشور، به نظر می‌رسد کاندیدایی که بتواند در مورد دو معضل مزمن کشور، یعنی «کسری بودجه» و «ناترازی بانک‌ها» که عوامل اصلی تورم هستند راه‌‌‌حل‌‌‌های اساسی و قابل اجرایی ارائه دهد، احتمالا وضعیت بهتری را برای رفاه مردم در سال‌های آتی فراهم خواهد کرد. در مورد کسری بودجه دولت طی سال‌های اخیر تلاش‌‌‌های زیادی برای کاهش پولی شدن آن از طریق افزایش سهم مالیات و…

با توجه به اینکه علت‌‌‌العلل بخش عمده‌‌‌ای از مشکلات امروز اقتصاد ایران، اعم از گرفتار شدن در تله رشد پایین، کمبود سرمایه‌گذاری، منفی بودن تراز تجاری کشور، مستهلک شدن زیرساخت‌‌‌ها و عدم‌امکان استفاده از تکنولوژی جدید، تحریم‌‌‌های ظالمانه و کمرشکنی است که علیه ایران صادر و اجرا شد، منطقی است که دو کاندیدای مرحله دوم انتخابات ریاست‌جمهوری را از این نظر مقایسه کنیم. در بررسی کارنامه و عملکرد آقای سعید جلیلی، این نکته قابل‌توجه است که بخش عمده‌‌‌ای از قطعنامه‌‌‌های شورای امنیت سازمان ملل و…

نمی‌‌‌توان برای اقتصاد ایران راه برون‌رفتی یافت؛ مگر با درک رتبه آزادی اقتصادی ۱۶۰ از ۱۶۵ آن. این رتبه ما را در کنار آرژانتین، ونزوئلا و سوریه قرار می‌دهد.

هم به لحاظ نظری و هم در عمل، ثبات و آرامش داخلی در همه ابعاد (سیاسی، مدیریتی، قانونی و سیاستی) و در روابط خارجی، پیش‌نیاز اولیه‌ و ضروری‌ سرمایه‌گذاری‌های مولد و پیشرفت و رفاه اقتصادی است. برای اقتصاد ایران اما با توجه به وابستگی به صادرات نفت، نبود تنش و ثبات در روابط بین‌الملل، به‌خصوص با کشورهای پیشرفته، بسیار حیاتی است.