شناسایی دقیق و به موقع و استفاده بهینه از فرصتها و همچنین آگاهی دقیق از چالشها و مشکلات و برنامهریزی برای رفع موانع رشد و توسعه در صنایع مادر از عوامل کلیدی و موثر در توسعه اقتصادی و رشد و شکوفایی کشورها بوده است. در این میان با توجه به اهمیت صنعت فولاد و سنگ آهن در کشورمان ایران و نقش کلیدی آن در مسیر رشد پایدار اقتصادی از یک سو و ضرورت برنامهریزی دقیق برای افق ۱۴۰۴ در حوزه مصرف و صادرات محصولات فولادی با توجه به ظرفیتهای ایجاد شده، ضرورت توجه به زنجیره فولاد از معدن تا بازار نهایی را دوچندان میکند. این در حالی است که به نظر میرسد تبیین چشمانداز جدید برای این صنایع در سالهای بعد گام مهمی است که در صورت عدم توجه به آن، مشکلات بسیاری را برای دستاندرکاران این صنایع و صنایع پاییندستی به وجود خواهد آورد.
تولید و مصرف فولاد امروزه، یکی از شاخصهای اصلی توسعهیافتگی کشورها و جوامع به شمار میآید. حضور صنعت فولاد در یک منطقه بر فرآیند توسعه، فرهنگ، سطح دانش، اشتغالزایی، پژوهش، آموزش و تجارت آن منطقه تاثیر بهسزایی دارد. زندگی روزمره بشر با فولاد آمیخته شده و صنایع فولاد در سازندگی، بازسازی و توسعه کشور سهم مهمی را ایفا میکنند. این کالا بعد از نفت و گاز دومین کالای پر حجم تجارت جهانی را تشکیل میدهد و تعداد زیادی از صنایع پایه همچون حملونقل، ساختمان، ماشینآلات، لوازم خانگی و دیگر صنایع مرتبط با تولید و انتقال انرژی به صنعت فولاد وابسته هستند. از اینرو بهبود و توسعه صنعت فولاد از اهمیت ویژهای در توسعه اقتصادی کشورها برخوردار است.
در طول تاریخ فولاد همواره نقش بسیار مهم و کمنظیری در زندگی بشر داشته است. خودرو، ساختمان، لوازم خانگی، ماشینآلات و بسیاری موارد دیگر همگی مبتنی بر فولاد هستند. کاربرد بسیار وسیع فولاد از لولههای انتقال گاز گرفته تا خطوط انتقال برق، ادوات ماشینی، ساخت کارخانهها، سیستمهای حملونقل و... اهمیت این صنعت را نمایان میسازد و استفاده از آن در صنایع گوناگون؛ امکانات زیادی را به زندگی انسان آورده و موجب راحتی و رفاه شده است. از سویی دیگر صنعت فولاد از جمله صنایع با ارزش و دارای پتانسیل بالا در زمینه صادرات و اشتغالزایی برای هر کشور است که سبب شده آن را در زمره مهمترین صنایع مادر محسوب نمایند. بدین جهت پیشرفت این صنعت در رشد صنایع پاییندست زنجیره تولید نیز بسیار تاثیرگذار است.
چادرملو در حال حاضر دارای یک مجتمع معدنی، شامل: معدن سنگ آهن چادرملو و ۵ خط تولید کنسانتره با ظرفیت تولید ۱۱ میلیون تن کنسانتره سنگ آهن در سال، و یک مجتمع صنعتی شامل: کارخانه گندله سازی با ظرفیت تولید ۷/ ۳ میلیون تن گنـدله، کارخانه احیا مستقیم با ظرفـیت تولید ۵۵/ ۱ میلـیون تن آهن اسفنجی، کارخانه تولید شمش فـولادی بـا ظرفیت ۲/ ۱ میلیـون تن، نیـروگاه سیکل ترکیبی ۵۰۰ مگـاواتی و نیروگاه خورشیدی ۱۰ مگاواتی در شهرستان اردکان و مشارکت در کارخانه تولید میلگرد با ظرفیت ۴۵۰ هزار تن در شهرستان ابرکوه استان یزد است.
ایرج رخصتی سرپرست مدیریت عامل ذوب آهن اصفهان، با اشاره به رکوردهای این مجتمع عظیم صنعتی در سال گذشته، ابراز امیدواری نمود که در سال ۱۴۰۱ شاهد دستیابی این شرکت به ۳ میلیون تن تولید باشیم.
مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه معتقد است زمانی در کشور شاهد یک تحول دانشبنیان خواهیم بود که صنایع بزرگی همچون فولاد مبارکه متحول و دانشبنیان شوند و این در حالی است که فولاد مبارکه زیرساختهای تحقق شعار سال ۱۴۰۱ را فراهم کرده و آماده ایفای نقش ویژه خود با محوریت شعار «تولید، دانشبنیان، اشتغالآفرین» است.
امروزه تولید و مصرف فولاد، یکی از شاخصهای اصلی توسعه یافتگی کشورها و جوامع به شمار میآید. حضور صنعت فولاد در یک منطقه بر فرآیند توسعه، فرهنگ، سطح دانش، اشتغالزایی، پژوهش، آموزش و تجارت آن منطقه تاثیر بهسزایی دارد. زندگی روزمره بشر با فولاد آمیخته شده و صنایع فولاد در سازندگی، بازسازی و توسعه کشور سهم مهمی را ایفا مینمایند.
«در سالهای پیشرو تحقق اهداف توسعه ای فولادسازان ایرانی منوط به چهار شرط اصلی «تامین انرژی»، «حذف قوانین ، مقررات و دستورالعملهای دستوپاگیر»، «تسهیل در فرآیندهای مربوط به اکتشاف و استخراج سنگ آهن» و «ایجاد زیرساختهای حملونقل» است. شروطی که مورد تایید مدیرعامل شرکت فولاد خوزستان است. با امین ابراهیمی درخصوص چالشهای صنعت فولاد، برنامهها و اهداف فولاد خوزستان گفتگو کردیم.
«در جریان تولید سنگ آهن از نگاه مجتبی حمیدیان مدیرعامل سنگ آهن مرکزی هنوز وابستگیهای زیادی به صنایع خارجی و ارتباطات بینالمللی داریم. براین اساس او نیز همانند سایر صنعتگران چشم به آینده روشن دوخته است و امیدوار است مذاکرات برجامی به نتیجهای مطلوب برسد. از نگاه حمیدیان در صورتی که گشایشهای لازم برای تأمین تجهیزات خارجی مورد نیاز انجام شود؛ هم هزینهها کاهش مییابد و هم توسعه و تکمیل زنجیره فولاد در ایران با سرعت بیشتری پیش میرود.
شرکت فولاد هرمزگان دومین کارخانه بزرگ تولید فولاد بعد از انقلاب، در کنار خلیج نیلگون همیشه فارس در زمینی به مساحت ۹۵ هکتار در ۱۳ کیلومتری غرب شهر بندرعباس و در منطقه ویژه اقتصادی صنایع معدنی و فلزی خلیجفارس واقعشده است. از ویژگیهای این شرکت مجاورت با آبهای نیلگون خلیج همیشه فارس جهت دسترسی آسان به آبهای آزاد، نزدیکی به مخازن عظیم گاز عسلویه، مجاورت با ذخایر سنگآهن گل گهر، مجتمع بندری شهید رجایی و حملونقل جادهای و ریلی است.
صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع مهم کشور محسوب میشود که کارشناسان اعتقاد دارند در این حوزه میتوان شاهد موفقیتهای قابل توجهی بود. این صنعت از معدود صنایعی است که دارای نقشه راه بوده و دائما نیز بر اساس شرایط، به روزرسانی میشود. در گفتگوی تفصیلی با مهدی کرباسیان، رییس اسبق هیات عامل ایمیدرو نقشه راه صنعت فولاد را مورد بررسی قرار دادهایم.
سند چشمانداز بیست ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در سال ۱۳۸۳ تدوین و ابلاغ شد. بر این اساس مقرر شد برنامههای پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در راستای اهداف سند تدوین و همه بخشها برنامههای راهبردی خود را برای رسیدن به اهداف سند تهیه و پیگیری کنند.
«صنایع معدنی در زمره بخشهای روبه رشدی است که سیاستگذاران کشور برای دهه آینده حساب ویژهای روی آن باز کردهاند. درآمدهای ارزی مناسب، فرآیند تولید با پیچیدگی اندک و میزان استخدام بالا در کنار تقاضای داخلی و خارجی رو به رشد از جمله عوامل محبوبیت بخش معدن در بین سیاستگذاران است. تولیدکنندگان و سرمایهگذاران نیز با نگاه به وضعیت و روندی که فلزات اساسی و مواد اولیه در بازارهای جهانی تجربه میکنند، به حضور در این بخش تمایل پیدا میکنند.
نامگذاری سال در اولین روزهای بهار توسط رهبر انقلاب، سابقهای بیش از سه دهه دارد. فلسفه چنین امری بیشتر تعیین راهبردهای کلان کشور بر اساس واقعیتهای موجود است. اگرچه از بعد روحی و روانی میتوان آن را عاملی وحدتآفرین در جامعه نیز تلقی کرد.
میتوان اقتصاد هر کشور را بر اساس زنجیرههای ارزش در هر محصول بخشبندی کرد. هر زنجیره شامل تولید یا تامین مواد اولیه و مراحل مختلف فرآوری تا رسیدن به محصول نهایی است. مواد اولیه زنجیرههای تولید میتواند در بخش معدن، پتروشیمی یا کشاورزی تولید شود. در حوزه معادن در کشور ما، شاهد فعالیت زنجیرههای بزرگ ارزشآفرینی در حوزههای آهن و فولاد، مس، سرب و روی و سنگ تزیینی هستیم. هر یک از این حوزهها، محملی برای تولید اقتصادی، اشتغالآفرینی، تامین نیازهای جامعه و ارزآوری بوده و فعالیت آن به عنوان زیربنای توسعه اقتصادی کشور ناگریز است.
معدن مس و طلای جانجا، در استان سیستان و بلوچستان جزء معادن در تراز جهانی است که با ذخیرهای بیش از یک میلیارد تن در آیندهای نزدیک به بزرگترین معدن کشور تبدیل خواهد شد.
زنجیره تولید فولاد به فرآیند تولید فولاد از استخراج سنگ آهن تا تولید شمش فولاد گفته میشود. به طور کلی، این زنجیره شامل استخراج سنگ آهن از معدن و سپس تبدیل آن به کنسانتره و ورود آن به بخش فولادسازی و در نهایت ورود به بخش نورد است. طبق آماری های اخیر، ظرفیتهای ایجاد شده تا پایان سال ۹۹ شامل ۴/ ۳۹ میلیون تن ظرفیت تولید شمش فولاد، ۱۸/ ۳۷ میلیون تن آهن اسفنجی، ۷۵/ ۶۶ میلیون تن گندله و ۱۱/ ۶۴ میلیون تن کنسانتره است. عدم توسعه در حوزه اکتشافات سنگ آهن در سالهای اخیر باعث نگرانی فعالان زنجیره ارزش فولاد در تأمین مواد اولیه مورد نیاز برای این زنجیره شده است. آن طور که پیداست عدم توسعه اکتشافات میتواند تمامی حلقههای زنجیره ارزش را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع عدم توسعه به موقع اکتشافات میتواند تمامی سرمایههای صورت گرفته در زنجیره ارزش را با زیان همراه کرده و در نهایت منجر به از دست رفتن سهم صادراتی فولاد در اقتصاد کشور شود. آنچه روشن است در چند سال آینده چالش اساسی زنجیره فولاد ایران، کاهش منابع سنگ آهن خواهد بود.