سرخوش از رشد

هرسال سازمان تجارت جهانی در گزارشی به بررسی آمار تجارت جهانی می‌پردازد که در آن تازه‌ترین روندهای تجارت جهانی، تجارت اجناس، توسعه سیاستگذاری‌های تجاری، چشم‌اندازهای جهانی و تعاریف و روش‌های ارزیابی معاملات جهانی شرح داده شده است. بر اساس گزارش سازمان تجارت جهانی که به کل سال ۲۰۱۷ و شش ماه نخست سال ۲۰۱۸ پرداخته است، پس از دو سال افت متوالی در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، ارزش صادرات کالاهای جهانی در سال ۲۰۱۷ با رشدی ۱۱‌درصدی مواجه شد و به ۷۳/ ۱۷ هزار میلیارد دلار رسید این در حالی بود که صادرات خدمات تجاری نیز رشدی هشت‌درصدی را تجربه کرده و ارزشی معادل ۲۸/ ۵ هزار میلیارد دلار را به ثبت رساند.

دلیل اصلی رشد چشمگیر صادرات اجناس، افزایش ۲۸‌درصدی صادرات سوخت‌ها و محصولات معدنی بود. از نظر حجمی نیز میزان تجارت جهانی کالاهای مختلف رشدی ۷/ ۴‌درصدی را تجربه کرده که بالاترین رشد در شش سال اخیر بوده است. با نگاهی به آمار سال ۲۰۱۶ و رشد ۸/ ۱‌درصدی حجم کالاهای معامله‌شده می‌توان بهتر به عملکرد خوب جهان در این زمینه پی برد. این رشد در حجم در تمامی مناطق جهان به جز خاورمیانه وجود داشته است. از آنجا که خاورمیانه یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت و گاز جهان به حساب می‌آید، صعود قیمت حامل‌های انرژی در سال ۲۰۱۷ موجب افزایش ارزش صادرات این منطقه نیز شده است. علت اصلی رشد در حجم صادرات را باید ناشی از عوامل ادواری نظیر رشد جهانی سه درصد GDP دانست. این فعالیت اقتصادی ناشی از رشد هزینه‌های سرمایه‌گذاری به ویژه از سوی ایالات متحده و افزایش مصرف به‌خصوص از سوی ژاپن بوده است. این در حالی است که اتحادیه اروپا و چین نیز همچنان به افزایش تقاضای مصرف خود با نرخ ثابت ادامه می‌دهند. رشد در حجم صادرات در سال ۲۰۱۸ در حالی حاصل شده که تنش‌های تجاری در اواخر سال گذشته کمی بازار تجارت جهانی را تحت تاثیر قرار داد. با وجود این، صادرات محصولات کشاورزی در حالی رشدی ۹‌درصدی را تجربه کرد که کالاهای تولیدی کارخانجات افزایشی هشت‌درصدی را به ثبت رساندند. بدین ترتیب سهم سوخت‌ها و محصولات معدنی در صادرات جهانی از ۱۳ درصد در سال ۲۰۱۶ به ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۷ افزایش یافت.

درصد تغییرات سالانه ارزش و حجم تجارت جهانی کالا از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷

محصولات کشاورزی: با وجود رشد صادرات تمامی گروه‌های محصولی اصلی، ارزش کل صادرات اجناس همچنان کمتر از سطوح سال ۲۰۱۴ به ثبت رسیده است. با وجود این، شش صادرکننده برتر محصولات کشاورزی در سال ۲۰۱۷، همان‌هایی هستند که در سال گذشته نیز بهترین عملکرد را به نام خود به ثبت رسانده‌اند. اتحادیه اروپا، ایالات متحده، برزیل، چین، کانادا و اندونزی. در این رتبه‌بندی تایلند از رتبه هشتم به رتبه هفتم آمده و آرژانتین که پیش از این جایگاه هفتم را در اختیار داشت با سه پله سقوط به رتبه دهم تنزل یافته است. استرالیا و هند نیز به ترتیب رده‌های هشتم و نهم را از نظر بهترین عملکرد در صادرات محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده‌اند. در میان ۱۰ کشور برتر در زمینه صادرات محصولات کشاورزی، جز آرژانتین که افتی چهار‌درصدی را به ثبت رسانده است، مابقی کشورها نرخ رشد مثبت پنج درصد (چین و آمریکا) تا ۲۴ درصد (اندونزی) را به ثبت رسانده‌اند. رشد چشمگیر صادرات محصولات کشاورزی اندونزی عمدتاً ناشی از افزایش صادرات چربی‌ها و روغن‌های گیاهی و جانوری و همچنین محصولات چرمی بوده است. این ۱۰ کشور روی هم رفته بیش از ۷۳ درصد از کل صادرات محصولات کشاورزی جهان را در سال ۲۰۱۷ به نام خود ثبت کردند.

سوخت‌ها و محصولات معدنی: ۱۰ صادرکننده برتر سوخت‌ها و محصولات معدنی در سال ۲۰۱۷، همگی در مقایسه با سال ۲۰۱۶ با رشد میزان صادرات خود مواجه شدند. اگر چه این رشد در میان کشورهای مختلف از ۱۱ درصد (روسیه) تا ۴۳ درصد (عراق) متغیر بوده است. عمده این رشد به دلیل افزایش قیمت حامل‌های انرژی بوده است. با وجود این، ارزش صادرات این ۱۰ کشور برتر در مقایسه با سال ۲۰۱۴ همچنان کمتر گزارش شده است. شش صادرکننده برتر این بخش (اتحادیه اروپا، روسیه، ایالات متحده، عربستان، استرالیا و کانادا) ترتیبی همانند سال گذشته داشته‌اند اما امارات متحده عربی توانست جای نروژ را در رتبه هفتم از آن خود کند. در این میان چین و عراق نیز رتبه‌های نهم و دهم را به خود اختصاص دادند و قطر دیگر جایی در میان ۱۰ صادرکننده برتر این حوزه نداشت.

تولیدات کارخانجات: اتحادیه اروپا در این بخش نیز بزرگ‌ترین صادرکننده به حساب می‌آید، این اتحادیه ۲۹‌عضوی (که البته از سال آینده با خروج بریتانیا مواجه خواهد شد) با ارزش صادراتی معادل ۶۷/ ۴ هزار میلیارد دلار آمریکا در سال ۲۰۱۷ و رشدی ۹‌درصدی در صدر بزرگ‌ترین صادرکنندگان بخش تولید قرار دارد. سهم این اتحادیه در کل صادرات جهانی تولیدات کارخانه‌ها تقریباً ۳۹ درصد محاسبه شده است. پس از اتحادیه اروپا، چین با ارزش صادراتی بالغ بر ۱۳/ ۲ هزار میلیارد دلار (رشد هشت‌درصدی) و سهم ۱۸‌درصدی از صادرات جهانی، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. ایالات متحده با سهمی ۹‌درصدی و ارزش ۱۳/ ۱ هزار میلیارد دلار (رشدی چهار‌درصدی) رتبه سوم و ژاپن، کره و هنگ‌کنگ رتبه‌های چهارم تا ششم را از آن خود کرده‌اند. مکزیک، سنگاپور، چین‌تایپه و کانادا چهار کشور دیگری هستند که همانند سال گذشته در رتبه‌های هفتم تا دهم جا خوش کرده‌اند. بیشترین افزایش در صادرات تولیدات کارخانجات را کره جنوبی با افزایشی ۱۵‌درصدی و کمترین میزان افزایش صادرات را کانادا (یک‌درصد) به نام خود ثبت کرده‌اند. بر اساس گزارش سازمان تجارت جهانی این ۱۰ کشور برتر در مجموع ۸۴ درصد از کل صادرات جهانی بخش تولید را به خود اختصاص داده‌اند.

محصولات شیمیایی: کره‌جنوبی بیشترین افزایش را در صادرات مواد شیمیایی به ثبت رساند. به جز کانادا که در این بخش افتی چهار‌درصدی را تجربه کرد، بقیه کشورهای حاضر در فهرست ۱۰ صادرکننده برتر محصولات شیمیایی، با افزایش ارزش صادرات محصولات شیمیایی در سال ۲۰۱۷ مواجه شدند. در این میان سوئیس با چهار درصد کمترین و کره‌جنوبی با ۱۷ درصد بیشترین رشد را به خود اختصاص دادند. ترتیب ۱۰ کشور برتر این حوزه در مقایسه با سال گذشته تقریباً دست‌نخورده باقی ماند و تنها جای چین‌تایپه و کانادا در رتبه‌های دهم و نهم عوض شد. در این بخش، اتحادیه اروپا تقریباً نیمی از کل صادرات محصولات شیمیایی را در سال ۲۰۱۷ به خود اختصاص داد و پس از آن آمریکا با سهم ۱۰‌درصدی و چین با سهم هفت‌درصدی در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.

تجهیزات مخابراتی و اداری: کره‌جنوبی با رشدی ۲۹‌درصدی در صادرات محصولات مخابراتی و اداری در میان ۱۰ کشور برتر عملکردی خیره‌کننده داشته است. دومین رشد در این زمینه از آن ویتنام بوده که با رشدی ۲۶‌درصدی توانسته خود را در میان ۱۰ کشور برتر صادرکننده محصولات مخابراتی و اداری جای دهد، رشدی که به لطف افزایش چشمگیر صادرات این کشور به چین بوده است. با وجود این، چین با سهمی ۳۲‌درصدی همچنان به عنوان برترین صادرکننده محصولات مخابراتی و اداری به شمار می‌رود و پس از آن اتحادیه اروپا با سهم ۲۰‌درصدی جای دارد. صادرات چین در حالی رشد ۹‌درصدی را تجربه کرده که افزایش صادرات اتحادیه اروپا ۱۲ درصد بوده است. ۱۰ صادرکننده برتر این حوزه ۹۱ درصد کل صادرات محصولات مخابراتی و اداری را از آن خود کردند، سهمی که در سال ۲۰۱۰ معادل ۷/ ۸۶ درصد بوده است.

خودروسازی: اتحادیه اروپا سهم خود را در صادرات خودرو و قطعات دنیا با رشدی ۵/ ۰ واحدی در سال ۲۰۱۷ به ۶/ ۵۰ درصد رساند. پس از اتحادیه اروپا، ژاپن، ایالات متحده و مکزیک همچنان به عنوان غول‌های صنعت خودروسازی مطرح هستند. در میان ۱۰ صادرکننده برتر، برزیل با رشد ۳۲‌درصدی بیشترین میزان افزایش در صادرات خودرو و محصولات وابسته به صنعت خودروسازی را به خود اختصاص داده و پس از آن ترکیه با ۲۲ درصد و مکزیک با ۱۴ درصد قرار دارند. با وجود بهبود سهم ترکیه از ۴/ ۱ درصد به ۶/ ۱ درصد کل بازار صادرات جهانی، این کشور همچنان در رتبه نهم جا خوش کرده است. در این میان کره جنوبی نیز با یک پله صعود رتبه پنجم را از آن خود کرده و کانادا با تنزلی یک‌پله‌ای جای کره جنوبی را در رتبه ششم گرفته است. در میان ۱۰ کشور برتر برزیل به عنوان یک تازه‌وارد نام خود را مطرح کرده و با دو پله صعود نسبت به سال ۲۰۱۶ جایگاه دهم هند را به خود اختصاص داده است. هند نیز با یک پله سقوط دیگر جایی در میان ۱۰ کشور برتر دنیا ندارد. کانادا و کره جنوبی به ترتیب با افتی چهار و دو‌درصدی در ارزش صادرات خودرو و محصولات وابسته این صنعت تنها دو اقتصادی هستند که در میان ۱۰ کشور برتر با افت میزان صادرات در سال ۲۰۱۷ مواجه شده‌اند. در مجموع، ۱۰ کشور برتر تقریباً ۹۵ درصد از کل ارزش صادرات جهانی محصولات وابسته به صنعت خودروسازی را در سال ۲۰۱۷ از آن خود کرده‌اند.

آهن و فولاد: پس از سه سال ثابت ماندن قیمت‌ها و تقاضای ضعیف، ۱۰ صادرکننده برتر آهن و فولاد دنیا شاهد افزایش ارزش صادرات خود بودند. در این میان هند بیشترین رشد را از آن خود کرد (۶۹ درصد) و پس از آن روسیه (۳۹ درصد) و برزیل (۳۷ درصد) قرار داشتند. چین نیز با نرخ رشد صادرات تنها یک‌درصدی ضعیف‌ترین عملکرد را در میان کشورهای بزرگ این حوزه به نام خود ثبت کرد. با وجود این تغییرات اتحادیه اروپا با سهم بازار ۳۸‌درصدی همچنان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده آهن و فولاد دنیا به حساب می‌آید و پس از آن چین و هند جایگاه‌های بعدی را به خود اختصاص داده‌اند. هند و برزیل تنها دو کشوری بودند که توانستند از نظر ارزش صادرات از سطوح سال ۲۰۱۴ عبور کنند و هشت صادرکننده بزرگ دیگر همگی مقادیری کمتر از اوج صادرات خود در سال ۲۰۱۴ را به ثبت رساندند. در مجموع ۱۰ صادرکننده برتر فولاد و آهن جهان سهمی ۸۵‌درصدی در صادرات این محصولات را در سال ۲۰۱۷ به خود اختصاص دادند و این رقم در حالی حاصل شده که سهم ۱۰ کشور نخست در سال ۲۰۱۰ معادل ۸۳ درصد گزارش شده بود.