تولید تجاری‌سازان زیر ظرفیت

بر این اساس، تجاری‌سازان کشور در مجموع هفت هزار و ۱۳۷ دستگاه انواع محصول شامل کامیون، کشنده، کامیونت، اتوبوس، مینی‌بوس و میدل باس را تا پایان مرداد امسال به تولید رسانده‌اند تا در مقایسه با پنج ماه ابتدایی سال گذشته، ۳/ ۹ درصد افزایش تیراژ را تجربه کنند. هرچند آمار پنج ماهه از افزایش تیراژ خودروهای تجاری حکایت دارد، با این حال پر واضح است که تجاری‌سازان همچنان زیر ظرفیت اسمی خود به تولید مشغول هستند. بنابر آمار انجمن خودروسازان ایران، در حال‌حاضر بیش از ۱۰ شرکت تولیدکننده خودروهای تجاری در کشور وجود دارد و اتفاقا ظرفیت اسمی تولیدشان نیز نسبتا مناسب است، حال آنکه به‌نظر می‌رسد هیچ کدام مطابق با ظرفیت‌های موجود، تولید ندارند.

«کمبود نقدینگی»، «کاهش تقاضا» و البته «تحریم» از جمله دلایل اصلی تولید زیر ظرفیت تجاری‌سازان کشور به‌شمار می‌روند که اجازه نمی‌دهند تیراژ کامیون و اتوبوس و مینی‌بوس در حد قابل‌قبولی افزایش یابد. این در شرایطی است که طبق برنامه دولت، قرار است حدود ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده سنگین ظرف سه سال اسقاط و جایگزین شود. این برنامه‌ریزی البته پیش از خروج آمریکایی‌ها از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور علیه خودروسازی ایران، انجام شد و دولت بنا داشت پای خودروسازان خارجی را به این ابرپروژه بکشاند. حالا اما بار پروژه اسقاط بر دوش شرکت‌های داخلی افتاده، هرچند البته به‌نظر می‌رسد اقداماتی در راستای استفاده از ظرفیت تجاری‌سازان چینی برای پیشبرد پروژه موردنظر، صورت گرفته است. آنچه مشخص است، ابرپروژه اسقاط با روند فعلی تولید تجاری‌سازان داخلی، متناسب با برنامه زمان‌بندی سه ساله پیش نخواهد رفت، چه آنکه اسقاط و جایگزینی حدود ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده سنگین، تولیدی سالانه حداقل ۶۶ هزار دستگاهی را می‌طلبد.

هرچه هست، فعلا تیراژ تجاری‌سازان با وجود افزایش در آمار پنج ماه، ارقام مناسب و امیدوارکننده‌ای را در راستای اجرای ابرپروژه اسقاط، به‌ثبت نرسانده است. طبق آمار، در بین تجاری‌سازان بزرگ، ایران‌خودرودیزل (واحد تجاری‌ساز ایران‌خودرو)، در بازه زمانی تحت بررسی، ۵۲ دستگاه مینی‌بوس و میدل باس را به تولید رسانده و بنابراین در مقایسه با پنج ماه ابتدایی سال گذشته حدود ۶۴ درصد کاهش تیراژ را ثبت کرده است. این شرکت اما تولید ۱۰ دستگاهی گروه کامیون خود را در پنج ماه نخست سال گذشته، به ۷۱۹ دستگاه طی مدت مشابه سال‌جاری رسانده است. ایران‌خودرودیزل پیش‌تر به تولید اتوبوس نیز مشغول و در پنج ماه ابتدایی سال گذشته ۱۳۷ دستگاه از این محصول را تولید کرده بود، با این حال امسال ظاهرا اتوبوس را از سبد تولیدات خود کنار گذاشته است.

طبق آمار منتشره اما هر دو واحد تجاری‌ساز گروه خودروسازی سایپا شامل سایپادیزل و زامیاد توانسته‌اند تیراژ خود را در پنج ماه ابتدایی امسال و نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش دهند. بر این اساس، تولید گروه کامیون در زامیاد از ۴۲ دستگاه به ۱۶۷ دستگاه افزایش یافته و سایپادیزل هم توانسته تیراژ این محصول را با صعودی بیش از ۸۹ درصد، به یک هزار و ۷۵۲ دستگاه برساند. دیگر تجاری‌ساز کشور یعنی گروه بهمن آماری یک هزار و ۹۵۸ دستگاهی را در تولید کامیون و کامیونت طی پنج ماه ابتدایی امسال از خود به‌جا گذاشته و بنابراین نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود ۸ درصد کاهش تیراژ داشته است. این شرکت همچنین تولید ۱۶۷ دستگاه مینی‌بوس را تا پایان مرداد به ثبت رسانده تا نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهشی ۶/ ۱۱ درصدی را تجربه کند.

از گروه بهمن که بگذریم، عقاب‌افشان نیز در تولید اتوبوس با کاهش تولید مواجه شده است. این شرکت در پنج ماه ابتدایی امسال ۳۴۸ دستگاه اتوبوس را به تولید رسانده و بنابراین در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۶/ ۲۵ درصد نزول کرده است. عقاب‌افشان مینی‌بوس را نیز در سبد محصولات خود جای داده و این در شرایطی است که آمار منتشره از کاهش تولید مینی‌بوس‌های این شرکت حکایت دارد. بر این اساس، تنها ۲۳ دستگاه مینی‌بوس در عقاب‌افشان تا پایان مرداد امسال به تولید رسیده و با این حساب، تیراژ این محصول نسبت به بازه زمانی مشابه سال گذشته، حدود ۲۶ درصد پایین آمده است.

در بین دیگر تجاری‌سازان، سروش دیزل‌مپنا نیز به‌عنوان یکی از تجاری‌سازان بخش خصوصی، تیراژ خود را در بخش مینی‌بوس، به ۳۸۲ دستگاه تا پایان مرداد امسال رسانده است. با توجه به این آمار، این شرکت رشد تیراژی ۳۹۶ درصدی را نسبت به پنج ماه ابتدایی سال گذشته به خود می‌بیند. گروه صنعتی ماموت هم که به‌عنوان شرکتی خصوصی مشغول به تولید است، افت تیراژ را به خود می‌بیند. این شرکت تا پایان مرداد امسال ۶۵۸ دستگاه کامیون را تولید کرده تا نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته حدود ۵۰ درصد افت تولید را تجربه کند.

در لیست تجاری‌سازان کشور البته نام شرکت‌های دیگری نیز به‌چشم می‌آید که با تیراژ بسیار پایینی مشغول به فعالیت هستند. در این بین، کاریزان‌خودرو توانسته ۳۱۴ دستگاه کامیون را در پنج ماه ابتدایی امسال به تولید برساند، که این آمار حکایت از کاهش حدودا ۲۰ درصدی تیراژ این شرکت نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارد. از آن‌سو اما پیشرودیزل آسیا توانسته با تولید ۲۰۴ دستگاه مینی‌بوس و میدل‌باس، تیراژ این محصولات را ۱۴۹ درصد افزایش دهد. دیگر تجاری‌سازان خصوصی شامل هوراند خودرو دیزل، آکیادویچ، آریادیزل، آذهایتکس و تیراژه‌دیزل تیراژهایی بسیار پایین را در بازه زمانی تحت بررسی به ثبت رسانده‌اند تا مشخص شود تولید آنها بسیار ضعیف و در خطر توقف است.

در نهایت اما آمارها از توقف تولید در یکی از تجاری‌سازان بخش خصوصی به نام یاوران خودرو شرق حکایت دارند، به نحوی که تا پایان مرداد امسال حتی یک دستگاه محصول نیز در این شرکت به تولید نرسیده است.