فعالان بخش‌خصوصی بر این باورند که افزایش قیمت‌ تمام‌شده محصولات غذایی علاوه بر اینکه به نظام توزیع ناکارآمد در بازار داخلی دامن می‌زند، بلکه «هزینه‌های بالای حمل‌ونقل»، «ضعف بسته‌بندی و برندسازی در تجارت خارجی»، «کاهش سطح رقابت‌پذیری صنایع غذایی در بازارهای جهانی» را در پی خواهد داشت. عارضه‌یابی صنعت غذایی درحالی مورد توجه پارلمان بخش‌خصوصی قرار گرفته است که شاهرخ ظهیری، در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» از انقضای تاریخ مصرف قانون صنعت غذایی کشور سخن به میان آورد. به‌گفته این پیشکسوت حوزه صنایع‌غذایی، مهم‌ترین مانع حوزه کسب‌وکار در ایران «تعدد قوانین یا ضعف قانون» است که در این میان صنایع‌غذایی هم به‌دلیل قیمت‌گذاری دستوری از رقابت در صادرات باز‌می‌مانند. ظهیری معتقد است صنعت ‌غذایی ایران درحقیقت سه‌مانع عمده‌ و کلی دارد که این مشکلات به‌طور مستقیم بر محیط کسب‌وکار این صنعت اثرگذاشته است. «قیمت دستوری»، «مشکلات بانکی» و «نبود قانون» از جمله مشکلات عمده‌ این صنعت استراتژیک به‌شمار می‌‌روند.

اما در هفتمین نشست از دور دوم فعالیت کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران چه گذشت؟ افزایش قیمت‌تمام شده در بخش موادغذایی و محصولات کشاورزی مهم‌ترین محور سخنان این جلسه بود که مورد نقد و بررسی فعالان بخش‌خصوصی قرار گرفت. به‌گزارش «اتاق تهران»، در آغاز این نشست رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران با بیان اینکه یکی از چالش‌های اساسی پیش‌روی بنگاه‌های صنعتی در کشور از جمله صنایع‌غذایی، عدم تطابق ظرفیت تولیدی شکل گرفته با نیازهای بازار است، گفت: اعطای بیش از حد مجوز به بنگاه‌های صنعتی و تایید طرح‌های غیراقتصادی، باعث خالی ماندن بسیاری از ظرفیت‌های تولیدی و در نتیجه کاهش بهره‌وری عملکرد بنگاه‌ها و کاهش توان رقابت‌پذیری آنها در بازارهای بین‌المللی شده است. کاوه زرگران همچنین یکی از چالش‌های جدی در تجارت خارجی مواد و فرآورده‌های غذایی را نبود هماهنگی، سازگاری و یکپارچگی در سیاست‌های دولت در استفاده از اهرم‌های ایجاد تعادل در تجارت‌خارجی دانست و اظهار کرد: اهرم‌هایی نظیر «تعرفه‌های وارداتی»، «عوارض صادراتی»، «جوایز صادراتی» و «نرخ ارز که در اختیار دولت برای ایجاد تعادل در تجارت خارجی مواد و فرآورده‌های غذایی» است، در بخش‌های مختلف دولت پراکنده‌اند و هماهنگی میان آنها در جهت سیاست‌های کلان تجارت خارجی دشوار است.

رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران در ادامه افزود: تعداد زیاد واحدهای خرده‌فروشی، کوچک بودن مقیاس آنها، استقلال خرده‌فروشان از سایر حلقه‌های تامین و توزیع کالا، از ویژگی‌های خرده‌فروشی کالا در کشور است که هزینه‌های زیادی را به شبکه توزیع و در نهایت مصرف‌کنندگان تحمیل می‌کند. زرگران با اشاره به اینکه طبق بررسی‌های انجام شده، شاخص مزیت نسبی محصولات کشاورزی و غذای کشور در دهه اخیر رو به افول بوده است، افزود: قیمت‌ تمام‌شده بالای محصولات کشاورزی، شرایط واردات، عدم ثبات تولیدات کشاورزی، قیمت‌های خرید تضمینی، فرسودگی ماشین‌آلات، مصرف انرژی و پایین بودن بهره‌وری نیروی کار در صنعت غذا، از جمله مهم‌ترین عوامل اثرگذار در قیمت تمام‌شده در صنعت غذا کشور است.

کاهش صادرات در بخش کشاورزی

رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران در ادامه، به تجارت ۶‌ماه کشور در بخش کشاورزی و محصولات غذایی اشاره کرد و گفت: صادرات صنایع غذایی و تبدیلی کشور از حدود یک میلیارد و ۲۸۰ میلیون دلار در ۶‌‌ماه نخست سال ۹۵ به حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار در ۶‌ ماه نخست سال ۹۶ صعود کرده است که نشان‌دهنده افزایش ۱۰ درصدی صادرات صنایع‌غذایی به لحاظ ارزشی است. به گفته وی، صادرات صنایع غذایی به لحاظ وزنی نیز با رشدی حدود ۲۳ درصد از ۷۴۸ هزار تن در ۶‌‌ماه نخست سال ۹۵ به ۹۲۳ هزار تن در ۶‌‌ماه نخست سال ۹۶ رسیده است. زرگران با بیان اینکه صادرات کل محصولات کشاورزی و غذایی کشور در نیمه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل هم به‌لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی ۵/ ۲ درصد کاهش یافته است، گفت: این کاهش عمدتا به‌دلیل کاهش صادرات محصولات خام کشاورزی چون پسته و سیب بوده است.

به‌گفته زرگران، صادرات پسته کشور در نیمه نخست سال ۹۵ بیش از ۳۸۲ میلیون دلار بوده است که با ۶۳ میلیون دلار کاهش به کمتر از ۲۱۹ میلیون دلار در نیمه نخست امسال رسیده است. وی افزود: در واقع صادرات پسته کشور به لحاظ ارزشی ۴۳ درصد کاهش داشته است. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران افزود: صنایع لبنی، شیرینی و شکلات، رب گوجه‌فرنگی و آبمیوه و کنسانتره به‌ترتیب بیشترین صادرات را در ۶‌‌ماه نخست امسال در میان گروه‌های کالایی صنایع غذایی کشور داشته‌اند که صنایع لبنی با صادرات نزدیک به ۵۰۰ میلیون دلار پیشتاز صادرات بین گروه‌های دیگر صنایع غذایی است. زرگران همچنین تصریح کرد: برنج، دانه ذرت، دانه سویا، روغن، کنجاله و گوشت از جمله عمده اقلام وارداتی در این دوره بوده‌اند.

جانمایی نامناسب صنایع تبدیلی

حسن فروزان‌فرد، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی اتاق تهران نیز در سخنانی گفت: شکل‌گیری صنایع تبدیلی در کشور، متاسفانه در اندازه و محل استقرار مناسب نبوده و باعث شده است تا تولیدات این بخش همچنان از شرایط مناسبی برخوردار نباشد. عضو هیات نمایندگان اتاق تهران افزود: صنایع تبدیلی می‌تواند ظرفیت‌های لازم برای تغییر و تحول در بخش کشاورزی کشور را ارتقا دهد. دبیر انجمن صنایع لبنی ایران نیز مهم‌ترین چالش صنعت لبنیات کشور را عدم تمایل عمومی به مصرف و پایین‌بودن سرانه مصرف محصولات این بخش عنوان کرد. رضا باکری با بیان اینکه پروژه مطالعاتی و تحقیقاتی این انجمن درخصوص دلایل کاهش مصرف سرانه خانوار در بخش لبنیات آغاز شده است، افزود: استاندارد اجباری شیر خام در کشور باید هرچه سریع‌تر به اجرا درآید؛ زیرا تنها در این صورت است که محصولات می‌تواند بدون مرز به تمام نقاط دنیا حرکت کند. باکری در ادامه با انتقاد از انتقال هزینه‌های مربوط به سیاست‌های حمایتی دولت از دامداران به صنایع لبنی و تاثیر آن بر قیمت تمام‌شده محصولات لبنی، گفت: علت اصلی تغییر قیمت محصولات لبنی، سیاست‌های کلان اقتصادی دولت است.