گفت‌وگو با رئیس سندیکای مخابرات درباره ناموفق بودن تولید تجهیزات مخابراتی
نویز خارجی روی فرکانس داخلی
ولی حالا چرا سر و صدای این اتفاقات هفته پیش بلند شد؟ عصر جمعه هفته گذشته وزیر ارتباطات با انتشار چند توییت این موضوع را داغ و نقل محافل کرد. این موضوع به‌دنبال توییت آذری جهرمی موافقان و مخالفان بسیاری به‌همراه داشت. او در نخستین توییت خود خبر از ممنوعیت واردات ۲۱ قلم کالا از تجهیزات مخابراتی داد و به‌دنبال سیل اظهار نظرهای کارشناسان این حوزه، در توییت‌های دیگر به توضیح و بسط موضوع پرداخت. هرچند موضوع همچنان برای برخی گنگ و حتی نگران‌کننده است و این نگرانی هم وقتی بیشتر شد که وزیر ارتباطات روز یکشنبه، یعنی دو روز پس از انتشار خبر ممنوعیت واردات تجهیزات مخابراتی، در نمایشگاه مطبوعات و در جمع خبرنگاران از نام‌بردن این تجهیزات خودداری کرد.
او علت این امر را گران‌شدن محصولات در بازار دانست. با این حال این دلیل باعث نشد مخالفان از موضع خود کوتاه بیایند یا از نگرانیشان کاسته شود. از طرفی دولت اصرار دارد این اقدام و ممنوعیت واردات برخی کالاها که توان تولید آن در داخل است درنهایت به نفع مصرف‌کننده تمام می‌شود و تاکید دارد که سطح ممنوعیت به توان داخلی مربوط است و اگر تکنولوژی در بازار داخلی نباشد ممنوعیت اعمال نمی‌شود. اشتغال و اقتصاد ملی مهم‌ترین موضوعی است که دولت بر آن تاکید دارد درحالی‌که مخالفان این طرح بر این نظر هستند که ممنوعیت واردات نه‌تنها در راستای منافع ملی نیست بلکه به‌دنبال افت کیفیت محصولات داخلی شاهد افت صنعت آی‌تی کشور خواهیم بود. به دنبال این جریان‌ها سراغ علی فتوت، نایب رئیس سندیکای صنعت مخابرات رفتیم تا روایت صنعت مخابرات و تجهیزات وابسته به آن را از زبان سندیکای مخابرات بشنویم. در ادامه گفت‌و‌گوی «دنیای اقتصاد» را با او می‌خوانید.
نظر شما درباره ممنوعیت واردات برخی تجهیزات مخابراتی چیست؟
موضوع محدودیت واردات برخی تجهیزات مخابراتی از زمان آقای غرضی و به دست ایشان مطرح و اجرا شد و این موضوع به نفع تولیدکنندگان داخلی است چراکه به این ترتیب تولیدکنندگان داخلی هم فضای رشد‌کردن خواهند داشت. ما توان تولید همه موارد موجود در لیست را داریم. البته این امر به این معنا نیست که ما از محصولات خارجی بی‌نیاز هستیم. درواقع هدف این است که کار به گونه‌ای پیش برود که قسمتی را که توان ساخت در داخل داریم از خارج تهیه نشود تا فضا برای تنفس صنعت داخل هم برقرار شود.
مشکل اصلی در واردات تجهیزات مخابراتی چیست؟
بسیاری از اوقات وقتی شرکت‌های خارجی می‌خواهند سیستمی را به داخل بفروشند آن را به‌صورت یک بسته کامل عرضه می‌کنند و قیمت کل مجموعه را می‌دهند. به این ترتیب کالایی هم که ساخت ایران آن وجود دارد در داخل آن بسته وارد می‌شود. مثلا وقتی ما می‌خواهیم یک ایستگاه ثابت موبایل نصب کنیم یا یک لینک مایکروویو بخریم و نصب کنیم، ممکن است سازنده خارجی قیمتی که می‌دهد شامل منبع تغذیه، بعضی قسمت‌های جعبه فلزی و برخی تجهیزات دکل و این موارد باشد که در داخل کشور چندین سازنده دارد به ویژه منابع تغذیه. بنابراین ما می‌خواهیم اقلامی را که زیرمجموعه بسته پیشنهادی طرف خارجی است و خودمان می‌توانیم در کشور تولید کنیم، از خارج وارد نکنیم و از توانایی‌های خودمان استفاده کنیم.
با این شرایط آیا شرکت خارجی که پکیج را عرضه می‌کند می‌تواند از کیفیت کالاهای زیرمجموعه اطمینان داشته باشد؟
اقلام و تجهیزات مخابراتی ویژگی‌های فنی مشخصی دارند. به این ترتیب طرف خارجی که پکیج را عرضه می‌کند می‌تواند برای کالاهای زیرمجموعه پکیج‌هایش مشخصات آن را اعلام کند و بگوید که من کالایی را می‌خواهم با این مشخصات. در نتیجه طرف داخلی نمی‌تواند کالای بی‌کیفیتی را عرضه کند بلکه باید با مشخصات فنی برابری کند. به این ترتیب صنعت تولید ما هم کار می‌کند.
در این صورت نحوه قیمت‌گذاری چگونه می‌شود؟
از لحاظ قیمت اتفاقی که می‌افتد این است که وقتی طرف خارجی یک بسته کامل را قیمت‌گذاری می‌کند قیمت اقلام ساخت داخل را هم جزو قیمت کل می‌دهد و طرف خارجی این قسمت‌ها را از هزینه کم نمی‌کند. در اینجا نکته مهم این است که کسی که مناقصه را مدیریت می‌کند باید مطمئن شود هزینه قسمت‌های تولیدشده در داخل از قیمت کل کم شود. البته واقعیت این است که معمولا نگهداری و تعمیر تجهیزات ساخت داخل سریع‌تر، راحت‌تر و ارزان‌تر تمام می‌شود و در نهایت کاملا به نفع مصرف‌کننده است.
اگر درهای واردات در برخی تجهیزات بسته شود، آیا فضای رقابتی بین تولیدکنندگان کمرنگ نمی‌شود؟
خیر، زیرا در لیست ۲۱ قلم در هر بخش چند تولیدکننده داخلی داریم. ضمن اینکه هیچ کشوری در دنیا نیست که به بهانه ایجاد رقابت از شیوه‌های حفاظت بازار داخلش استفاده نکند. حتی همه آنهایی که مدعی این قضیه بوده‌اند از جمله خود آمریکایی‌ها که همیشه طرفدار تجارت آزاد و منافع مصرف‌کننده بوده‌اند، همین الان وقتی می‌بینند که جنسی از چین می‌آید و زمینه‌های کار برای تولید در آمریکا را از بین می‌برد انواع و اقسام شیوه‌ها و بهانه‌های تعرفه‌گذاری و مذاکره با چین را انجام می‌دهند که از ورود آن به داخل کشور در حد توان جلوگیری کنند. یکی از نمونه‌های آن فعالیت‌های شرکت هوآوی در آمریکا در مورد برخی تجهیزات مخابراتی است که آمریکایی‌ها به دلایل امنیتی در بعضی مناقصات این شرکت را حذف کردند چون می‌دانند چینی‌ها با قیمت‌های نازل وارد بازار می‌شوند و بازار آنها را می‌گیرند.
از نظر شما تولیدکنندگان داخلی کشور توانایی کافی برای عرضه کالای باکیفیت را دارند؟
قطعا چنین است. سندیکای مخابرات کشور بیش از ۱۱۰ شرکت عضو دارد که از ابزار و راک و جعبه فلزی تا منابع تغذیه و تجهیزات سوئیچ‌های VoIP و تجهیزات انتقال نوری تولید می‌کنند. این شرکت‌ها در زمینه الکترونیک و مخابرات بعضی کالاها مانند راک و تغذیه به بلوغ قابل‌قبولی رسیده‌اند، بنابراین در این زمینه نگرانی وجود ندارد. در این موارد، گاهی به‌واسطه حجم و وزن، واردات مقرون‌به‌صرفه نیست. در برخی موارد، اقلامی که از خارج از کشور وارد می‌شوند با محصولات داخلی تفاوتی ندارند و تولیدکنندگان ما توانایی بالا دارند که برخی تجهیزات را در داخل تولید و عرضه کنند. حتی محصولاتی که در داخل تولید می‌شوند جدا از اینکه از لحاظ کیفیت از محصولات مشابه خارجی کم ندارند، از حیث قیمت ارزان‌ترند.
با همان کیفیت ولی با قیمت کمتر؟
بله. در بسیاری موارد اگر در قیمت اولیه هزینه‌های تعمیر و نگهداری و قطع سرویس به‌واسطه خرابی و کارکرد درازمدت را به‌طور واقعی در نظر بگیریم، اقلامی که در داخل تولید می‌شوند کم هزینه‌تر خواهند بود. در هر حال شرکت‌های ما برخی بیش از سی سال قدمت دارند و ما آماده ارائه طرح‌ها و خدمات در سطح وسیع هستیم.
در این صورت چرا مصرف‌کنندگان به سمت تهیه محصولات خارجی می‌روند با اینکه کالای داخلی کیفیت بالا و هزینه پایین دارد؟
حدود پانزده سال است که در کشور ما با آمدن اپراتورها و عدم اجرای قوانین حداکثر تولید داخل، قدرت دولت و وزارتخانه کمتر شده و نوعی خارجی‌پرستی رواج پیدا کرده که گریبانگیر اپراتورها شده است. در سال‌های اخیر روحیه خرید جنس داخلی اوایل انقلاب با کمال تاسف معکوس شده و نوعی خارجی‌پرستی فراگیر شده است. البته خرید خارجی، منافعی هم برای خریداران دارد به‌گونه‌ای که وقتی یک اپراتور جنس خارجی می‌خرد و حتی نصب و راه‌اندازی را به خارجی واگذار می‌کند، از نظر خود به راحت‌الحلقوم رسیده است. شرکت خارجی هم پولش را درجا می‌گیرد و دیگر ادعایی ندارد.
مگر تولیدکنندگان داخلی پول خود را از مشتریان نمی‌گیرند؟
متاسفانه پول شرکت‌های داخلی را با سه چهار سال تاخیر می‌دهند. رفتاری که شرکت‌های مخابراتی و برخی اپراتورها با تولیدکنندگان خارجی می‌کنند قابل مقایسه با رفتارشان با داخلی‌ها نیست. آنها برای پرداخت هزینه به تولیدکنندگان خارجی ال‌سی باز می‌کنند و به‌سرعت و بدون تاخیر هزینه لازم را می‌دهند در حالی که پول تولیدکنندگان داخلی را گاهی با سال‌ها تاخیر می‌پردازند. در نتیجه تولیدکننده داخلی به سودی که باید نمی‌رسد.
در حال‌حاضر بزرگ‌ترین مشکل صنعت مخابرات چیست که آنطور که باید رشد نکرده است؟
مشکل بزرگی که وجود دارد این است که با وجود منابع مالی قابل‌ملاحظه در مخابرات رشد صنعت به قوانین بازار مانند صنایع سنتی یا کم‌تکنولوژی واگذار شده است. وزارت ارتباطات نقش خود را فقط مصرف تکنولوژی می‌داند و‌مسوولیتی در زمینه تولید تکنولوژی برای خود قائل نیست. اصولا در کشور ما دولتمردان فرقی بین صنعت کم‌تکنولوژی و های‌تک (تکنولوژی‌های سنتی و تکنولوژی‌های پیشرفته) قائل نیستند. در عمل دولت‌های ما به‌جز در سال‌های ابتدای انقلاب در توسعه تکنولوژی‌های پیشرفته و کاهش ریسک‌های شرکت‌های داخلی که در این موضوع فعال می‌شوند، کمکی نکرده‌اند.
از طرفی در وام‌دادن به شرکت‌ها صندوق‌هایی داریم که فقط مقادیر محدودی وام می‌دهند در حالی‌که توسعه تکنولوژی در همه کشور‌ها حتی ژاپن و آمریکا ریسک بالایی دارد و نیازمند همکاری دولت است. در کشورهای پیشرفته دولت برای پیشرفت تکنولوژی با سرمایه‌گذاری و درک استراتژیک بودن دسترسی به تکنولوژی پیشرفته، عنصر ریسک را در حد توان از معادله خارج می‌کند. یکی دیگر از مسائل بازارسازی است. به گونه‌ای که در کشورهای دیگر مانند ژاپن و چین دولت‌ها همه‌چیز را به بازار آزاد واگذار نمی‌کنند. به‌طور کلی ما برای رشد صنایع های‌تک برنامه‌ریزی نداریم؛ نه استراتژی در این زمینه وجود دارد و نه تفکری. این امر پس از معضل خارجی‌پرستی یکی از مهم‌ترین علت‌هایی است که باعث شده صنعت مخابرات ما ضربه بخورد. درواقع ریشه‌ای‌ترین مساله این است که فرق بین صنایع کم‌تکنولوژی و‌متوسط و تکنولوژی پیشرفته مشخص نیست.
دسته‌بندی صنایع لوتک و های‌تک به چه صورت است؟
کلا دسته‌بندی صنایع به این‌گونه است: صنایع با تکنولوژی پایین مثل نساجی و صنایع غذایی که صنایع سنتی هستند. دسته دوم صنایع تکنولوژی متوسط مانند خودرو است و دسته دیگر صنایع تکنولوژی پیشرفته هستند مانند کامپیوتر و الکترونیک و مخابرات. وقتی در کشور ما درباره صنعت صحبت می‌شود، همه‌چیز به سمت خودرو می‌رود و کسی خبر ندارد که صنایع های‌تک چیست. نه در دانشگاه‌ها پروژه‌های درست می‌دهیم که در زمینه تحقیقات فعال باشیم و نه صندوق‌های فعال درست داریم که برای توسعه تکنولوژی کمک بلاعوض کنند. البته در زمینه تولیدی کردن صندوق صحا (صندوق حمایت الکترونیک) وجود دارد ولی امکانات آن هنوز محدود است. تنها سیستمی که وجود دارد این است که در بخش آموزش دانشگاه‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنیم. صنعت مخابرات صنعتی های‌تک است. صنایع های‌تک در دنیا عرصه رقابتی سنگین دارند. کشور ما از نظر سرمایه‌گذاری در این بخش توجه و تمرکز خود را در بخش نیروی انسانی گذاشته است.
مشکل توجه به آموزش نیروی انسانی چیست؟
ما تمام نیروی انسانی تربیت‌شده در کشور را به راحتی صادر می‌کنیم. به‌گونه‌ای که در دانشگاه‌ها هزینه می‌کنیم مهندسان برق و کامپیوتر به تعداد بالا در کشور تربیت می‌کنیم ولی برای ایجاد امکانات شغلی در داخل کشور برای آنها سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم. در واقع شرایط به‌گونه‌ای است که گویا ما به کشورهای اروپایی و آمریکا بدهکار هستیم؛ برای آنها نیرو تربیت می‌کنیم و به‌طور نسبی هیچ سودی هم خودمان نمی‌بریم.
نقش دولت در این میان چیست؟
به‌طور کلی سیاست‌های صنعتی کشور باید طوری باشد که ما قدرت تولید داخلی را از دست ندهیم. اگر این اتفاق بیفتد، شما خواهید دید که تولیدکنندگان خارجی به‌مرور قیمت محصولات خود را چند برابر بازارهای کشورهای دیگر می‌کنند. یکی از مهم‌ترین وظایف دولت در این میان حفظ امنیت است یعنی اگر سیستم مخابراتی خارجی وارد کشور می‌شود باید بدانیم که تمام اطلاعات کشور دست خارجی‌ها است و این موضوع منطقی نیست. افزون بر آن وقتی ما نتوانیم جنسی را داخل کشور تولید کنیم تهیه آن از طرف خارجی گران قیمت خواهد بود چون آنها می‌دانند ما نمی‌توانیم خودمان تولید کنیم و کاری نمی‌توانیم در این زمینه بکنیم. بنابراین ۱۰ برابر قیمت واقعی می‌فروشند.
به‌طور کلی مهم‌ترین مولفه‌های پیشرفت صنعت مخابرات کدامند؟
ترکیب قیمت، کیفیت و توان تولید و وابسته نبودن در این بخش و همچنین امنیت کشور مولفه‌هایی است که دولت با آن سر و کار دارد. فقط تمرکز روی قیمت تبعات بسیار بدی دارد. در کشورهای پیشرفته و حتی در خود آمریکا که موعظه‌گر تجارت آزاد جهان است محدودیت واردات وجود دارد. در واقع همین حالا هم ترامپ برای اینکه اشتغال‌زایی در کشور داشته باشد با مکزیک و چین مذاکره می‌کند و برای آنها کالاهایی مشخص با تعداد مشخص برای واردات تعیین می‌کند. بنابراین مهم‌ترین بازارسازی است.
نظرتان درباره علت اعلام نکردن اسامی کالاها از سوی وزیر ارتباطات و تبعات آن چیست؟
ایشان احتمالا محتاطانه برخورد کرده‌اند. لیست اقلام بیست‌ویک‌گانه روی سایت سندیکا است. البته باید متذکر شویم که لیست شامل کالای خاص با شماره قطعه نیست بلکه خانواده محصول است. در نتیجه وارد‌کننده کالا می‌تواند مدعی شود که برای کالای او تولید داخل جود ندارد. در این بخش مشغول رایزنی هستیم که کمیته‌ای متشکل از متخصصان وزارت صنایع، سندیکا و متخصصان مخابرات کشور تعیین تکلیف کنند.
ارسال نظر