علم اقتصاد

اقتصاد علم تخصیص بهینه منابع کمیاب است؛ این ساده‌‌‌ترین و در دسترس‌‌‌ترین تعریف از علم اقتصاد است. از دستاوردهای این علم می‌‌‌توان برای یافتن بهترین استفاده از منابع در دسترس، تولید کالاها و خدمات، رشد و رفاه در طول زمان استفاده کرد. ابزارهای علم اقتصاد به تحلیلگران و سیاستگذاران امکان می‌دهد تا هزینه‌‌‌ها، منافع و آثار سیاست‌‌‌های دولت‌‌‌ها را در طیف وسیعی از حوزه‌‌‌هایی که جامعه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد -به عنوان مثال آموزش، امنیت و بهداشت- مطالعه کنند.

جایزه نوبل اقتصاد، به‌‌‌عنوان معتبرترین جایزه در این حوزه، تاثیر چشمگیری بر تحول و پیشرفت علم اقتصاد دارد. این جایزه به محققانی اعطا می‌شود که به توسعه نظریه‌‌‌های جدید یا کاربردهای نوین اقتصادی در حوزه‌‌‌های مختلف کمک کرده‌‌‌اند. برندگان نوبل اقتصاد معمولا ایده‌‌‌ها و رویکردهای نوآورانه‌‌‌ای ارائه می‌دهند که باعث تحول و تغییر جهت‌‌‌گیری‌‌‌های پژوهشی و سیاستگذاری اقتصادی می‌شود.

سال‌هاست که جایزه نوبل در اقتصاد به خط‌کشی برای اندازه‌گیری کیفیت روش‌شناسی مورد استفاده پژوهشگران اقتصادی تبدیل شده است. متاسفانه و در فضای حاکم بین اقتصاددانان کشورمان، جایزه نوبل به چکشی برای اثبات حقانیت یا عدم‌حقانیت بدل شده است؛ گویی برخی شب و روز خود را به همایش و سخنرانی جهت اثبات هواداری خود از روش‌شناسی فرد پیروز می‌پردازند و انذار می‌دهند که پژوهشگران باید جهت تحقیق خود را با این متر و معیار سالانه هماهنگ کنند‌‌‌. اقتصاد رفتاری و دلالت بر جایزه نوبل ریچارد تالر مثالی خوب از این…

جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵ به دنبال وصیت آلفرد نوبل، شیمیدان و مخترع سوئدی ایجاد شد. اولین جایزه نوبل در سال ۱۹۰۱ بعد از شکل‌‌‌گیری بنیاد نوبل در پنج‌گروه فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح به برندگان اهدا شد. بعد از پیگیری‌‌‌های بانک‌مرکزی سوئد در سال ۱۹۶۸، راگنار فریش و یان تینبرگن در سال ۱۹۶۹ اولین جایزه نوبل اقتصاد را به دلیل ایجاد و استفاده از مدل‌‌‌های پویا برای تجزیه و تحلیل فرآیندهای اقتصادی با هم دریافت کردند. بعد از آن نوبل اقتصاد نیز مانند سایر زیرگروه‌‌‌ها اهمیت پیدا کرد و هر سال به…

موعد اهدای جوایز نوبل فرارسیده ‌‌‌است؛ روزهای هیجان‌‌‌انگیزی که اقتصاددوستان منتظرند تا ببینند امسال چه کسی یا چه کسانی و کدام حوزه یا حوزه‌‌‌هایی از علم اقتصاد، برنده جایزه نوبل خواهند شد. جایزه نوبل به‌طور سنتی برای پنج حوزه در نظر گرفته شده ‌‌‌بود. این جایزه تا سال ۱۹۶۸ میلادی تنها در پنج حوزه فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح تعریف شده‌‌‌ بود. اما از سال ۱۹۶۸ میلادی، بانک‌مرکزی سوئد برای رشته اقتصاد نیز جایزه نوبل را تعریف کرد؛ جایزه‌‌‌ای که همه‌ساله، در میانه ماه اکتبر به یکی از…

دنیای اقتصاد: مساله مهاجرت از نیمه دوم دهه۲۰۱۰ میلادی، به جز در دوره همه‌گیری، نقطه افتراق اصلی در جامعه آمریکا و سیاست‌های دو حزب اصلی این کشور بوده است. در دهه اخیر آمریکا تنها کشور غربی نبوده که یک کمپین ضدمهاجرتی، زمینه‌ساز پیروزی در انتخابات سیاسی شده است. در اردوگاه مخالفان مهاجرت، دو استدلال عمده اقتصادی وجود دارد؛ نخست، ورود مهاجران با کاستن از سطح دستمزدها، نیروی کار بومی را متضرر می‌سازد و دوم، ورود مهاجران با فشار بر بخش عمومی، هزینه‌های این بخش را افزایش می‌دهد و از سرانه این خدمات می‌کاهد. اما…

در نوشتار پیشین نوشتم که بی‌ثباتی اقتصاد کلان را با چه شاخصی می‌سنجیم و توضیح دادیم که چرا بی‌ثباتی از منظر اجتماعی منفور است و اشاره کردیم چه چیزی عامل شکل‌دهنده بی‌ثباتی اقتصاد کلان است. در این نوشتار به این موضوع می‌پردازیم که بی‌ثباتی اقتصاد کلان در قالب نرخ تورم بالا پیامدهای منفی بسیاری دارد که یکی از ساده‌ترین و شاید مورد غفلت‌ترین آنها، پیامد تورم بالا برای محاسبات اقتصاد کلان است.

دنیای اقتصاد: بسیاری علم اقتصاد را علمی کسل‌کننده و بی‌رحم می‌شناسند. به زعم آنان، اقتصاد علمی است اشباع‌شده از اعداد که در آن هیچ خبری از نوع‌دوستی وجود ندارد؛ اما اقتصاد شاید تنها شاخه‌ای از علوم انسانی است که در آن ترجیحات متفاوت انسان‌ها تحقیر نمی‌شود.

بنیاد اسپانیایی BBVA که از سال ۲۰۰۸ جایزه مرزهای دانش را به محققان حوزه‌های مهم دانش بشری اعطا می‌کند، در پانزدهمین دوره خود، برندگان حوزه اقتصاد، امور مالی و مدیریت را مشخص کرد. تیموتی بسلی استاد مدرسه اقتصاد لندن، تورستن پرسون استاد دانشگاه استکهلم و گویدو تابلینی اقتصاددان ایتالیایی مشترکا به دریافت این جایزه نائل آمدند.

فارغ از اثرگذاری «چالش‌‌‌های بین‌المللی ناشی از تحریم»، شاید پربیراه نباشد که از «رویکرد و نگاه تیم دولت به علم اقتصاد و امنیت سرمایه‌گذاری» به‌عنوان اصلی‌‌‌ترین و تاثیرگذارترین عامل بر روند اقتصاد و بازارها در چهار سال آینده نام ببریم؛ عاملی که در سال‌های گذشته، نه‌تنها موجب ایجاد اختلال اساسی در بازار تولید و مصرف شده، بلکه اصل و بنیان بازار سرمایه را که همانا امنیت سرمایه‌گذاری است مورد تهدید جدی قرار داده است.

دنیای اقتصاد-البرز نظامی: در کشور ما ادبیات خودکفایی اقتصادی، عقبه تاریخی قدرتمندی دارد. مساله‌ای که درست در نقطه مقابل اجماع گسترده و عقبه‏دار اقتصاددانان جریان اصلی قرار می‏گیرد. حال پرسش این است که طرفداران آزادی تجاری این مساله را چگونه تئوریزه می‏کنند و استدلال آنها در دفاع از آزادی تجاری چیست؟

علم توسعه اقتصادی از زمان تولد پس از جنگ جهانی دوم، یک دوره از رشد را تا دهه۶۰ تجربه کرد و سپس در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی، یک افول را به خود دید. در بررسی چرایی افول این علم، باید ابتدا نحوه شکل‌گیری این گفتمان و علم را بررسی کرد؛ سپس به اصول اولیه موضوعه این علم پرداخته و از دریچه این بحث، چرایی افول آن را جست‌وجو کرد.

دنیای اقتصاد-کیوان حسین‌وند: بررسی «دولت» و «بازار» به‌عنوان دو نهاد سیاسی و اقتصادی در طول زمان، این واقعیت را نشان می‌دهد که این دو، بدون یکدیگر قادر به پیشبرد اهداف فردی و جامعه‌ای نبوده‌اند. نکته‌ای اساسی که در این مساله نهفته است آن است که در عین حال که این دو نهاد باید در تعامل با یکدیگر پیش بروند، هر یک می‌توانند نیروهای قدرتمندی را علیه یکدیگر شکل دهند که پیامدهای مخربی را به همراه داشته باشند. گفتمان پیرامون ایجاد و حفظ چنین تعادلی، در عین پذیرش این اصل که این دو نهاد کامل نیستند، منجر به شکل‌گیری رهیافتی شد که…

«اقتصاد ایران در وضعیت کنونی، از نظر مسائل و چالش‌هایی که با آن مواجه است در مقطعی ویژه به سر می‌برد. مشکلات اقتصادی انباشته‌شده در طول سال‌های گذشته، مانند زخم‌هایی کهنه، یکی پس از دیگری سر باز کرده‌اند و به دنبال آن، مرهم‌گذاری بر این زخم‌ها، جای علاج بیماری را گرفته است. انباشت مشکلاتی که در دهه‌های گذشته برای حل آنها چاره‌اندیشی نشده، سبب شده است اقتصاد ایران امروز از نظر تعداد و عمق مسائل، در وضعیت تجربه‌نشده‌ای قرار گیرد. همین امر باعث شده است که نه‌تنها آینده میان‌مدت، بلکه آینده…

دنیای اقتصاد-مهران خسرو‌زاده: سپتامبر سال گذشته میلادی بود که گوین نیوسام، فرماندار کالیفرنیا با امضای قانونی تحت عنوان «فرمان مسوولیت فست‌فودهای زنجیره‌ای» اعلام کرد که از ابتدای ماه آوریل سال۲۰۲۴ حداقل دستمزد افراد شاغل در فست‌فودهای زنجیره‌ای به ۲۰دلار در ساعت می‌رسد. حال با گذشت بیش از دو ماه از اجرای این قانون، واکنش کسب‌وکارها بار دیگر یکی از موضوعات کلاسیک اقتصادی را مورد توجه قرار داده است. بر این اساس، خبر تعدیل ۱۲۸۰نفر از پیک‌‌های پیتزا هات، فست‌فود شناخته‌شده آمریکایی، در کنار سایر گزارش‌ها از تعدیل نیرو…

در علم اقتصاد، مالیات عبارت از وجوهی است که دولت از درآمد مردم و سود بنگاه‌های اقتصادی مرتبط با کالا، خدمات و مبادلات مالی اخذ کرده و از محل آن کالا و خدمات عمومی را به جامعه عرضه می‌کند. بنابراین کسب مالیات توسط دولت سه‌هدف اصلی دارد: «افزایش درآمد»، «هدایت و کنترل فعالیت‌های اقتصادی» و «اصلاح و بهبود نظام توزیع درآمد و کاهش نابرابرهای اقتصادی و اجتماعی».

دنیای اقتصاد-کیوان حسین‌وند: علوم موجود، همگی بر پایه عناصر خاصی از تجربه انسانی بنا شده است که این عناصر، نظریات و مدل‌های تحقیقی آن علم را توسعه داده‌اند. در برخی از این علوم، همواره سطحی از انتزاع وجود دارد که در هر سطحی از آن انتزاعات، باید درجه‌ای از تطابق با واقعیت و تامین‌پذیری وجود داشته باشد. نکته قابل توجه آن است که به نظر می‌رسد این سطح از تطابق با واقعیت، تنها توسط فروض پایه‌ای آن علم خاص به‌دست نمی‌آید و براساس رویکردی که بعضی از صاحب‌نظران دنبال می‌کنند، در صورتی درجات تطابق بالاتری حاصل می‌شود که از عناصر…

روایت‌ها ازجمله ثروت‌های مهم هر ملتی هستند. قدرت بالقوه روایت در آماده‌سازی و به حرکت درآوردن توده‌ها قابل مقایسه با انواع فناوری‌های زیرساختی مانند نیروی برق، جاده و خطوط راه‌آهن است. علم اقتصاد در استفاده از روایت‌ها به تازگی به خودآگاهی جدیدی رسیده است تا جایی که می‌توان ادعا کرد به «چرخش روایتی» یا «اقتصاد روایی» روی آورده است. به‌عنوان مثال آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد با نگارش کتاب ثروت ملل و ارائه روایت اقتصادی به شکل کارگاه سنجاق‌سازی و برجسته‌کردن نقش تقسیم کار، تخصص و تجارت آزاد موفق…

امیررضا موسوی: اخیرا بحث در فضای بین‌المللی پیرامون اثربخشی نظریه‌‌‌های علم اقتصاد متعارف برای حل مسائل جهان بالا گرفته، برخی از اندیشمندان سعی کرده‌‌‌اند با محوریت انتقاد از چارچوب‌‌‌های کلاسیک، کینزی و نئوکلاسیک علم اقتصاد، راه‌هایی را برای بازتنظیم علم اقتصاد حول مسائلی نظیر نابرابری، بحران بدهی، شوک تقاضا و تورم فزاینده، اثرات جانبی و مقوله محیط‌زیست طرح کنند. «باشگاه اقتصاددانان» نیز بنا به اهمیت این موضوع سعی کرده بخش‌‌‌هایی از پنج‌متن جالبی را که پیرامون بازاندیشی در علم اقتصاد نوشته‌‌‌ شده‌‌‌اند…

لزوم اصلاحات بنیادی در علم اقتصاد هرگز به این اندازه حیاتی نبوده است. بشریت با بحران‌های جهانی روبه‌روست و سلامت سیاره و مسائل زیست‌‌‌محیطی، چالش‌‌‌هایی جدی به شمار می‌‌‌آیند. اقتصاد جهانی حتی پیش از همه‌گیری در وضعیتی متزلزل قرار داشت؛ بهبود پس از آن نیز نابرابری‌‌‌های عمیق و رو به افزایش را نه‌تنها در زمینه درآمد و دارایی، بلکه در دسترسی به نیازهای اولیه انسانی نیز نمایان کرده است. تنش‌‌‌های اجتماعی-سیاسی و درگیری‌‌‌های ژئوپلیتیک، در حال تبدیل جوامع به جوامعی ناکارآمد و غیرقابل سکونت هستند.…

جهان و طبیعت اطراف ما به تعادل نیاز دارد؛ بین شکارچی و طعمه در جنگل، بین فشار و کشش سیارات در مدار و... این تعادل باید برقرار باشد. نظام اقتصادی هم با طبیعت فرق چندانی ندارد. این نیاز باید در قالب تعادل طولانی‌‌‌مدت بین آنچه مردم به دست می‌‌‌آورند و آنچه خرج می‌کنند، بروز پیدا کند. اما شوربختانه امروز جهان با از دست دادن این تعادل، در یک چرخه بزرگ بدهی گرفتار شده که رفاه جهانی را تهدید می‌کند. شکستن این چرخه یکی از مهم‌ترین چالش‌‌‌های قرن بیست‌ویکم است.

ما برای تغییرات اساسی اقتصادی به دور شدن از اقتصاد ساده‌‌‌انگارانه نیاز داریم. اقتصادی که در دهه ۲۰۲۰ با آن روبه‌رو هستیم، دنیایی بسیار متفاوت از اقتصاد اواسط قرن بیستم دارد. در آن زمان بود که بسیاری از ابزار متعارف و امروز اقتصاددانان برای اولین بار توسعه ‌یافته و ابداع شدند. رسمی شدن اقتصاد (و توجه روزافزون دولت به آن) که در دهه‌‌‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ به فضای تولید رسوخ کرد، همزمان با تحریک رشد و ایجاد اشتغال، تولید کالاهای استاندارد را باب کرد و تجارت را به جای اجزای جدا از هم، به سمت کالاهای…

علم اقتصاد دستاوردهای زیادی داشته است و درک عمیقی نسبت به مسائل گوناگون دارد. با این حال، امروزه ما دچار سردرگمی هستیم. بحران مالی را پیش‌بینی نکردیم و بدتر از آن، ممکن است از طریق اعتماد بیش از حد به کارآیی بازارها، به‌ویژه بازارهای مالی، در آن سهیم شده باشیم. درباره رویدادهای کلان ‌‌‌اقتصادی اخیر، کارشناسان بر نادرستی نظرات دیگر کارشناسان تاکید داشته‌‌‌اند. در میان برندگان جایزه نوبل اقتصاد، اختلاف‌نظر شدیدی وجود دارد و آنها حتی در مراسم اهدای این جایزه در استکهلم نیز از یکدیگر انتقاد…

چارلز گودهارت (Charles Goodhart) در سال ۱۹۷۵ در مقاله‌ای تحت عنوان «مشکلات مدیریت پول؛ تجربه انگلستان» به تشریح سیاست‌های پولی دولت مارگارت تاچر (Margaret Thatcher) پرداخت. گودهارت در مقاله مذکور تببین می‌کند چنانچه اگر سیاستگذار یک شاخص اندازه‌گیری را به یک هدف مطلق برای خود تبدیل ‌کند، باعث می‌شود تا از هدف اصلی خود دور بماند؛ لذا دیگر آن شاخص معیار مناسبی برای ارزیابی نخواهد بود و دیگر نمی‌شود به آن اطمینان کرد.

پرهام پهلوان: دوره پیش‌‌‌دکترا یا پری‌‌‌داک امروزه در خیلی از دانشگاه‌‌‌های تراز اول دنیا برگزار می‌شود. شرکت در این دوره برای آن‌دسته از افراد که نمی‌‌‌دانند باید دکترا بخوانند یا نه و خواندن دکترا تا چه حد به آنها در مسیر رسیدن به اهداف کمک می‌کند حیاتی است. در این دوره‌‌‌ فارغ‌‌‌التحصیلان کارشناسی یا کارشناسی‌ارشد در دانشگاه‌‌‌ها و موسسات آموزشی به انجام یک پروژه پژوهشی مشغول می‌‌‌شوند و سعی می‌کنند یک پژوهش علمی کمی را با استفاده از روش‌های مقداری به سرانجام برسانند. شرکت در این دوره‌‌‌ برای رسیدن به…

این نوشته تلاش دارد سامان‌یافته‌‌ دریافت‌‌‌های نگارنده از ماهیت پژوهش (research) و دکترا در علم اقتصاد باشد. فکر می‌کنم انتشار این مباحث هم برای خودم و هم برای دیگران مفید باشد.

تام برگین، روزنامه‏‏‏‏‌نگار تحقیقی در حوزه مالی است. کارهای پیگیرانه وی باعث چندین تحقیق و تفحص از سوی پارلمان انگلستان شد و جوایز متعددی را در بریتانیا، ایالات‌متحده و آسیا دریافت کرد. او نویسنده کتاب‌های «نشت نفتی و خط‏‏‏‏‌دهی به افکار عمومی: ماجرای درون شرکت بی‏‏‏‏‌پی» (۲۰۱۱) و «تفکر ناهار رایگان: چگونه علم اقتصاد، اقتصاد را ویران می‌کند» (۲۰۲۱) است. برگین در این مطلب به انتقاد از اقتصاددانانی می‌پردازد که از نظریه و اصول اقتصادی بدون اتکا و استناد به واقعیات بر روی زمین، دفاع صرف می‌کنند.…