ویژه نامه سراسری کشاورزی و دامداری

• رصدخانه کشاورزی

  از آنجا که مهم‌ترین مساله حوزه غذا، تولید است، دولت سیزدهم تاکنون توانسته گام‌های موثری در حوزه‌های مختلف کشاورزی و دامپروری انجام دهد. در این راستا، راه‌اندازی سامانه کشت قراردادی گندم صورت گرفته و از طریق این سامانه مبلغ ۱۵ هزار میلیارد تومان برای کشت قراردادی گندم در نظر گرفته شده است. به این ترتیب کشاورزان می‌توانند برای کشت قراردادی از طریق این سامانه اعلام آمادگی کنند. کشت قراردادی که از سال گذشته آغاز شده و امسال در حوزه گندم توسعه می‌یابد نیازمند حمایت دستگاه‌های مختلف به ویژه سازمان برنامه و بودجه است. البته ابزار مالی این برنامه فراهم شده و با ابلاغ بانک مرکزی به سایر بانک‌های کشور از این پس قرارداد کشت‌های قراردادی به عنوان وثیقه پذیرفته خواهد شد.

• آدم‌واره‌های کشاورز

  کشاورزی هوشمند مفهومی نوظهور است و اغلب به مدیریت فرآیندها، ابزارها و خدمات گوناگون کشاورزی اشاره دارد که در ترکیب با فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به صورت خودکار یا هوشمند عمل می‌کنند. هدف هوشمندسازی ارتقای کم و کیف محصولات و خدمات، کاهش منابع مالی، انسانی و دیگر هزینه‌هاست. مدیریت بهینه آب، خاک، هوا، انرژی، کود، سم و سایر موارد نیز در هوشمندسازی اهمیت دارد. نظارت از راه دور، تولید و دسترسی بیشتر داده‌ها برای بهبود تصمیم‌گیری و افزایش کارکردها و کارایی نیز از جمله اهداف هوشمندسازی است.

• سازگاری با تغییر اقلیم

  آثار پدیده تغییر اقلیم که در دهه‌های اخیر به‌طور کاملاً محسوسی در سطح جهان مشاهده شده، این پدیده را در صدر موضوعات مورد توجه رویدادهای مهم بین‌المللی همچون اجلاس جهانی آب، کنفرانس ریو، کنفرانس جهانی تغییر اقلیم و... قرار داده است. این مساله حاکی از اهمیت این پدیده، لزوم برنامه‌ریزی و مدیریت جامع برای سازگاری با آن در سراسر دنیاست.

• بازارگردانی محصول

  کشاورزی فراسرزمینی یعنی استفاده از ظرفیت‌های اقلیمی و آب و خاک کشورهای کم‌توسعه و دارای آب و خاک مازاد، برای کشورهایی که یا با بحران آب و خشکسالی مواجه هستند یا مصرف بیش از تولیدشان آنها را به واردات نیازمند کرده است و با کمبود مواد غذایی و حتی محصولات کشاورزی صنعتی مانند پنبه مواجه هستند و البته برخی کشورهای صاحب تکنولوژی هم برای بهره‌مندی حداکثری از منافع سرمایه‌گذاری خود و بهره بردن از قابلیت‌های دیپلماسی کشاورزی به بازارگردانی محصولات کشاورزی مشغول هستند. کشاورزی فراسرزمینی قبل از اینها هم در دنیا و ایران اهمیت داشته است. فعالیت برندهای بزرگ و جهانی موز و تنباکو در جای‌جای جهان توسط آمریکایی‌ها در ۱۵۰ سال گذشته وجود داشته است.

• مائده‌های فراسرزمینی

  

  خشکسالی و کم‌آبی استان‌های مختلف ایران را درگیر کرده است. حتی اثر شدید خشکسالی بر شالیزارها و کشتزارهای گیلان و باغات آذربایجان‌ها هم مشهود است. کاهش بارش و تشدید خشکسالی، کشاورزی ایران را با چالشی جدی مواجه کرده است. این روند و اثر آن بر بخش کشاورزی باعث شده کارشناسان در راستای تامین امنیت غذایی بر لزوم تحولاتی مانند انتخاب کشت فراسرزمینی تاکید داشته باشند. کشت فراسرزمینی یکی از راهکارهای گریز از تنش آبی و کاهش فشار بر منابع آبی کشور است.

• ارتباط برد - برد

  موضوع کشت قراردادی به عنوان الگویی موفق که در کشورهای بزرگ و معتبر جهان در حوزه تولیدات کشاورزی سالیان طولانی است اجرایی می‌شود، در ایران نیز مسبوق به سابقه است. کارخانه‌های قند طی چند دهه اخیر بذر و نهاده مورد نیاز را در اختیار کشاورزان قرار می‌داده و چغندر را از آنان دریافت و محصولات جانبی مانند تفاله را که در جریان تولید قند به دست می‌آید، در صورت درخواست کشاورز بازمی‌گردانند تا به عنوان خوراک دام از آن استفاده کنند. به این ترتیب یک ارتباط دوسویه مفید و برد-برد در این روش کشت وجود دارد که منافع دو طرف را تامین می‌کند. در این زمینه کیوان فرهنگ‌آسا، مدیر بخش کشاورزی گروه صنایع غذایی مدلل می‌گوید دانه‌های روغنی نیز به عنوان یک زراعت صنعتی، دارای فرآیندی مشابه است و پس از تولید روغن از این نهاده‌ها، باقیمانده حاصل از روغن‌کشی که به آن اصطلاحاً کنجاله می‌گویند در اختیار کشاورز قرار می‌گیرد تا به مصرف خوراک دام برسد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

• ثمره نیشکر

  نیشکر گیاهی با ارزش افزوده بالاست که از پسماند آن محصولاتی به بار می‌نشیند که هم نفع اقتصادی دارد و هم پشتیبان محیط ‌زیست است. سال جاری به عنوان سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام‌گذاری شده و صنعت نیشکر برای تحقق این شعار، نهایت تلاش و تمامی ظرفیت‌های خود را به کار بسته است. شکر سفید با ظرفیت ۷۰۰ هزار تن، شکر طعم‌دار، شکر ساشه، شکر پودری و شکر مایع با ظرفیت ۶۰ تن، شکر قهوه‌ای با ظرفیت ۷۵۰۰ تن، شکر دارویی با ظرفیت ۱۵ هزار تن، الکل طبی با ظرفیت ۳۳ میلیون لیتر، خمیرمایه با ظرفیت ۱۰ هزار تن، خوراک دام با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن، ام‌دی‌اف با ظرفیت تولید ۱۳۲ هزار مترمکعب و... از جمله ظرفیت‌های تولیدی این شرکت است. این صنعت همچنین توانسته با ایجاد اشتغالی بالغ بر ۲۶ هزار نفر در کشت و صنعت‌های هشتگانه، در تامین معیشت بخش عظیمی از خوزستانی‌ها نقش فعالی داشته باشد.

• گل‌دهی نیشکر

  برای اولین‌بار در صنعت نیشکر، سامانه جامع پایش مکانمند به وسیله موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر طراحی و در یکی از واحدهای نیشکری مستقر شد. این سامانه ویژگی‌های قابل توجهی دارد. مثلاً درباره ویژگی‌های این سامانه می‌توان گفت: با استفاده از این سامانه از طریق پایش و کنترل به‌موقع، بازدهی مزارع در تولید محصول بیشتر می‌شود. پایش تمام فعالیت‌ها، امکان کنترل و رصد مستمر، اطلاع‌رسانی برخط تحت وب و موبایل، تسریع و تقسیم کار، استخراج انواع گزارش‌ها و... از ویژگی‌های این سامانه هوشمند است. جعفر آل‌کثیر در ادامه از برنامه‌های موسسه برای توسعه سامانه مکانمند خبر داد و گفت، پس از طی آزمایش‌های اولیه و با همکاری دانشگاه تهران، در نظر داریم کشت و صنعت‌های نیشکری را به این سامانه تجهیز کنیم.

• تولید مواد غذایی سالم

  موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر بزرگ‌ترین موسسه پژوهشی و علمی در حوزه نیشکر است که با هدف ارائه خدمات علمی و فنی به همه کشت و صنعت‌های نیشکری فعالیت دارد. استفاده از زنبور تلنموس برای مبارزه با آفت ساقه‌خوار نیشکر، استفاده از سموم کشاورزی را به حداقل رسانده و با استفاده از این روش، کشاورزی پایدار و سالم در صنعت نیشکر مستقر شده است.

• افزایش ظرفیت تولید الکل طبی شکرستان

  با توجه به کسب رکودهای پی‌درپی در الکل و خمیرمایه، اجرای موفقیت‌آمیز سویه جدید (ET۱) برای تغییر رشد تولید الکل در سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین به همت متخصصان نیشکری رخ داده است. موفقیت افزایش تولید الکل مرهون همت و پشتکار والای محققان صنعت نیشکر بوده است. چنین راهکارهایی، راهگشای توسعه در جای‌جای این صنعت است. افزایش ظرفیت تولید الکل طبی، حاصل پژوهش‌های سه‌ساله فاطمه شیخی، پژوهشگر موسسه تحقیقات و آموزش نیشکر است که در سالی که مزین به تولیدِ دانش‌بنیان است محقق شده است.

• حلقه مکمل کشت

  مسوولیت اجتماعی وظیفه‌ای است که صنعت در قبال بهره‌برداری از منابع یک منطقه نسبت به میزبانان خود و بومیان آن بر عهده دارد؛ همان حقی که امروز به عنوان حلقه مکمل فعالیت کشت و صنعت‌های نیشکری مستقر در استان خوزستان مطرح است و بهره‌برداران این صنعت به آن پایبند مانده‌اند. شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در قالب مسوولیت‌های اجتماعی، محرومیت‌زدایی و توسعه منابع انسانی شهرهای میزبان کشت و صنعت‌ها را دنبال می‌کند و اقدامات مختلفی در این راستا انجام داده است؛ از احداث بیش از ۲۰۰ کیلومتر جاده، احداث و ترمیم بیش از ۲۰۰ کیلومتر سیل‌بند، ساخت ۲پل و ۱۴ مدرسه گرفته تا اعزام گروه‌های پزشکی متخصص به روستاها و تحت پوشش قرار دادن ۸۰۰ کودک بی‌سرپرست. علاوه بر این بسیاری از اقدامات صورت‌گرفته با همکاری مشترک با استانداری خوزستان و دیگر دستگاه‌های دولتی انجام شده است.

• نفسی تازه در اقتصاد

  شرکت توسعه نیشکر با کاشت چهار میلیون اصله نهال مثمر و غیرمثمر، در کنار صیانت از محیط زیست و منابع طبیعی، نفسی تازه در اقتصاد و اشتغال منطقه دمیده است. این شرکت در کنار ایجاد فضایی سرسبز و مفرح به وسعت ۷۰ هزار هکتار مزارع نیشکر، با روی آوردن به درختکاری، در صیانت از منابع طبیعی خوزستان پیشگام شده و در مسیر «خوزستانی سرسبز» گام برداشته است.

• فرانچایز، الگویی نوین در بهبود بهره‌وری

  در دولت سیزدهم با حذف ارز ترجیحی قیمت مواد پروتئینی افزایش قابل‌توجهی پیدا کرد و شاهد کاهش تقاضا بودیم. از این‌رو مجموعه‌هایی که بهره‌وری پایین‌تری داشتند، از سوددهی خارج شده و قدرت رقابت خود را از دست دادند. از سوی دیگر قیمت مواد اولیه، دستمزدها و مجموع هزینه‌های شرکت‌ها جهش قابل‌توجهی یافت. بنابراین صنعتگران با فضای پرفشاری مواجه شدند تا هزینه‌های خود را به درستی مدیریت کنند.

• تداوم کشت قراردادی با حمایت دولت

  کشت قراردادی به عنوان شیوه نوین و راهبردی در کشاورزی ایران، می‌تواند نتایج ارزشمندی را در مسیر توسعه این بخش به همراه داشته باشد. اگرچه هنوز در ابتدای راه و با ضعف‌های زیادی در اجرا همراه است، اما با سیاستگذاری‌های مناسب از سوی دولت می‌تواند جهش بزرگی در صنعت کشاورزی کشور ایجاد کند. قابل ذکر است که سیاست جهاد کشاورزی در زمینه‌های قیمت‌گذاری و مشوق‌ها، ارتباط مستقیم با افزایش سطح زیر کشت و استقبال صنعت از کشت قراردادی خواهد داشت.

• تامین بذر متناسب با اقلیم

  تامین امنیت غذایی مردم به عنوان یکی از موضوعات مهم و حیاتی، همواره دغدغه مسوولان و مدیران ارشد کشور بوده است. از آنجایی که بحث کشاورزی و تامین غذای سالم و مطمئن و ایجاد امنیت غذایی از اهمیت خاصی برخوردار است و همچنین با توجه به اینکه تامین درآمد و معیشت کشاورزان و دامداران نیز در این حوزه تعیین شده است، اصولاً مبحث کشاورزی، دامداری و پرورش شیلات در کشور از ارکان اصلی و مهم در برنامه‌ریزی اقتصاد کلان کشور محسوب می‌شود. برای تولید محصولات کشاورزی و دامی که هم دارای صرفه اقتصادی و هم دارای کیفیت متناسب با نیاز کشور در حد مطلوب بوده و از سوی دیگر نیز برخوردار از توانمندی فراهم کردن ظرفیت صادراتی باشد و همچنین حرکت در راستای صنعتی کردن کشاورزی و دامداری، وجود برنامه، امکانات و مدیریت منسجم و نظارت لازم بسیار حائز اهمیت است.

• ریل توسعه

  شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان که چند سال پیش به بخش خصوصی واگذار شده و پس از کشمکش‌های زیاد واگذاری آن ابطال شد، طی دو سال اخیر در مسیر احیا، حفظ اشتغال و سودآوری قرار گرفته است.

• پشتیبان تولید ملی

  

  یکی از منطقی‌ترین ابزارهای مدیریت ریسک در کشاورزی، استفاده از پوشش بیمه‌ای کارآمد است و به‌راستی بیمه می‌تواند یکی از بهترین پشتیبانان تولیدکنندگان بخش کشاورزی در روزهای سخت و پرخطر باشد. به همین جهت از سال ۱۳۶۳ «صندوق بیمه کشاورزی» در ایران تاسیس شد تا به دولت و بخش خصوصی برای قوام و دوام کشاورزی کمک کند؛ از آن دوره تاکنون صندوق، مدیران متفاوتی را در راس هرم سازمانی در هیات‌مدیره و مدیریت اجرایی به خود دیده که هرکدام به سهم خود برای اعتلای این نهاد ارزشمند تلاش کرده‌اند. اما یکی از موفق‌ترین مدیریت‌ها در دوره اخیر اتفاق افتاده که در شرایط سخت اقتصادی کشور، افرادی از جنس بخش کشاورزی، با برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های درست و منطقی، تحولات بسیاری را در بهبود و ارتقای خدمات‌دهی صندوق بیمه کشاورزی رقم زدند. با تورج سعیدی، یکی از اعضای هیات‌مدیره صندوق بیمه کشاورزی، ضمن آشنایی با ساختار صندوق، به برخی اقدامات انجام‌شده و چالش‌ها و انتظاراتی که از این صندوق وجود دارد و نیز مطابقت این انتظارها با واقعیت و ماهیت ذاتی صندوق، می‌پردازیم.

• مسوول تولید امنیت

  

  یک جامعه مجموعه‌ای از بخش‌های حیاتی مختلف مانند دولت، مدارس، سازمان‌ها، صنایع و امثال آن بوده و عملکرد مناسب آن جامعه منوط به عملکرد مناسب بخش‌های حیاتی تشکیل‌دهنده آن جامعه است. صنایع به عنوان یک بخش حیاتی بسیار مهم و به مثابه اسکلت یک جامعه به‌طور پیوسته بسیاری از نیازهای حیاتی بشر برای زنده ماندن را تولید می‌کند. این نیازها عبارت‌اند از غذا، محصولات مختلف، الکتریسیته و پوشاک. این فهرست همچنان می‌تواند ادامه یابد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت صنایع وظیفه تولید و تامین سهم بزرگی از مواد اولیه و محصولات را در سریع‌ترین و موثرترین حالت ممکن بر عهده دارند.