جهانی شدن یک ضرورت

امروزه منابع اصلی موجود در کشورها تنها منابع طبیعی نیستند؛ بلکه دانش و تکنولوژی منبع اصلی پیشرفت و تولید انواع محصولات به‌حساب می‌آیند. به‌همین دلیل است که ژاپن به‌رغم آنکه هیچ منبع طبیعی قابل‌ملاحظه‌ای ندارد همواره جزو ۱۰ اقتصاد برتر دنیا است، یا اگر بخواهیم مثال ملموس‌تری در این زمینه بزنیم باید به صنعت سنگ کشور خود اشاره کنیم. ما بزرگ‌ترین منابع سنگ تزئینی در دنیا را داریم؛ اما در فقدان دانش و تکنولوژی مناسب، سنگ‌ معادن ما به‌صورت خام راهی چین یا ایتالیا شده و با قیمت چندین برابری دوباره به کشور بازمی‌گردد. جهانی شدن چگونه می‌تواند به ما در چنین زمینه‌هایی کمک کند؟ با همین مثال ادامه می‌دهیم در جوار ما و چسبیده به مرزهای کشور، ترکیه با رشد قابل‌ملاحظه در صنعت سنگ به‌رغم داشتن یک سوم منابع نسبت به ما، ۲۰ درصد بازارهای جهانی را در سیطره خود گرفته است؛ در‌حالی‌که سهم ایران کمتر از یک درصد است. در چارچوب نگرش جهانی شدن، تکنولوژی کشور همسایه با منابع سرشار ما ترکیب شده و بازارهای جهانی را هدف قرار می‌دهد.

نمونه دیگر در این زمینه چین است. انواع برندهای موجود در بازار حتی معروف‌ترین آنها که همواره ما آنها را با نام کشورهایی دیگر می‌شناسیم، امروزه همگی توسط چین تولید می‌شوند. حتما مشاهده کرده‌اید که اکثر لوازم برقی موجود در مغازه‌ها با برند دیگر ولی ساخت چین در بازار عرضه می‌شوند. بدون شک چین پیشرفت خود را مدیون جهانی شدن و برقراری روابط مناسب با کشورهای پیشرفته است. بسیاری از تکنولوژی‌های موجود در این کشور نه به‌واسطه خلاقیت مردم آن، بلکه از طریق توافق برای تولید با نیروی کار ارزان در این کشور، وارد چین شده‌اند. با گذشت زمان و متخصص شدن نیروی کار رفته‌رفته این کشور به تکمیل و گسترش این تکنولوژی‌ها برای کشور خود پرداخت و امروزه به یکی از بزرگ‌ترین کپی‌کنندگان در دنیا تبدیل شده که حتی اعتراض برخی کشورها نظیر آمریکا یا کشورهای عضو اتحادیه اروپا را در پی داشته است. اما روند حرکتی دنیا به‌گونه‌ای است که آمار و ارقام نشان می‌دهد تا سال ۲۰۲۵ برقراری ارتباط با دیگر کشورها و پیوستن به اقتصاد جهانی تا ۸ برابر دشوارتر خواهد شد.

امروزه روابط اقتصادی کشورها در سطوح بالاتری نسبت به روابط اقتصادی صِرف قرار دارد. جهانی شدن با پیچیدگی و دشواری بیشتری نسبت به گذشته همراه است. اگر زمانی کشورها برای همبستگی در امور اقتصادی مختلف با یکدیگر وارد مذاکره می‌شدند امروزه در پی برقراری وابستگی متقابل هستند؛ مثل روابط موجود بین کشورهای عربی و ایالات‌متحده آمریکا. اما اصل مهمی که نباید به دست فراموشی سپرده شود لزوم پیوستن به روند جهانی شدن است. در دنیای امروز تکنولوژی با سرعت بالا در حال پیشرفت است و رفته رفته از قدرت کشورهای متکی به منابع طبیعی کاسته می‌شود. مواد خام این کشورها با قیمت پایین راهی کشورهای پیشرفته شده و پس از تبدیل شدن به انواع و اقسام محصولات متنوع، با قیمت چند برابری دوباره وارد کشور می‌شوند. حتی تکنولوژی گامی فراتر گذاشته و منابع طبیعی این کشورها را نیز با تهدید مواجه ساخته است. برای مثال تکنولوژی تولید نفت شیل یا استخراج نفت و گاز از سنگ‌های نفت‌زا که در آن نفت و گازی مصنوعی هم‌تراز با نفت خام و گاز طبیعی تولید می‌شود؛ به‌سرعت در حال گسترش است. کشورهایی نظیر آمریکا و کانادا در سطح وسیع از این تکنولوژی بهره‌برداری می‌کنند؛ در‌حالی‌که در کشور ما به‌واسطه فقدان تکنولوژی و هزینه بسیار بالای آن، امکان استفاده از این فرآیند در برخی منابع شناسایی شده نفت شیل میسر نیست.

باید توجه داشت جهانی شدن کشورها دیگر یک سیاست گزینشی نیست بلکه الزامی اجتناب‌ناپذیر است. بدون شک هیچ کشوری دوست ندارد به کره شمالی تبدیل شود. از طرفی ریشه کن کردن فقر تکنولوژی در کشورهای در حال توسعه جز در سایه تعامل و همکاری با کشورهای پیشرفته در این زمینه، میسر نخواهد بود. لحظه به لحظه کشورها به‌دنبال فرصتی برای قرار گرفتن در بازاری جهانی با همکاری دیگر کشورها هستند تا بتوانند با عملکردی مناسب منفعت اقتصادی مناسب را نصیب کشور خود کنند. بسیاری از زمینه‌ها در سایه همکاری با کشورهای دیگر و ترکیب تکنولوژی با فرآیند تحقیق و توسعه می‌تواند نتایج بسیار ارزشمندی برای اقتصاد کشور به ارمغان آورد. در‌حالی‌که امروزه در کشور ما و منطقه خاورمیانه مشکل کمبود آب در حال تبدیل شدن به معضلی بزرگ در اقتصاد کشورهاست، بسیاری کشورها نظیر هلند پیشرفت‌های قابل‌ملاحظه‌ای در زمینه مدیریت آب شیرین کسب کرده‌اند. اگر احداث چند سد غیر‌کارشناسانه موجب خشکسالی برخی مناطق، از بین رفتن اکوسیستم منطقه و دریاچه‌های طبیعی شده، دانش امروز بیانگر آن است که تا جای ممکن باید از احداث سد اجتناب کرد.

به‌کارگیری تجربه کشورهای سرآمد در این زمینه موجب حفظ این منابع ارزشمند و صرفه‌جویی اقتصادی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی می‌شود. همچنین بسیاری از پتانسیل‌های موجود در کشور تنها با برقراری رابطه با سایر کشورها قابل‌بهره‌برداری است. برای مثال توسعه صنعت توریسم که یکی از پاک‌ترین و مناسب‌ترین زمینه‌های کسب درآمدهای اقتصادی است، تنها در سایه تعامل مناسب با کشورهای مختلف و تسهیل فرآیند ورود آنها به کشور میسر است.  به‌طور کلی دنیای پیش‌رو در فاصله زمانی کوتاهی، شاید تا سال ۲۰۴۰ فرصت‌ها و موقعیت‌های خود را بین کشورهای مختلف توزیع خواهد کرد و در این میان کشورهایی که توانسته‌اند دانش و مهارت را وارد عرصه‌های مختلف اقتصادی خود کنند، جایگاهی در سیستم اقتصاد جهانی پیش‌رو خواهند داشت، و کوتاهی در این زمینه‌ها حاصلی جز انزوا در تعاملات اقتصادی دنیا نخواهد داشت. همراهی با روند جهانی نیازمند برقراری ارتباط با کشورهای مختلف در زمینه‌های مختلف اقتصادی یا به تعبیری جهانی شدن اقتصاد کشور است.