معضلات اساسی صنعت آلومینیوم

به همین دلیل توجه به این صنعت در راستای اقتصاد مقاومتی و توسعه صنایع استراتژیک داخلی، به‌منظور کسب سهم بیشتر از بازارهای جهان، از ضرورت‌های اصلی در تصمیم‌سازی اقتصادی کشور است. مهم‌ترین مشکل توسعه صنعت آلومینیوم در کشور تامین ماده اولیه آن «آلومینا» است که آلومینا نیز وابسته به تامین ماده اولیه خود یعنی ماده معدنی «بوکسیت» است. ایران به‌لحاظ موقعیت جغرافیایی فاقد منابع غنی بوکسیت است. در حال حاضر ذخایر زمین‌شناسی کشور کمتر از ۵۰ میلیون تن است. از این میان ذخایر قطعی در کشور کمتر از۲۰ میلیون تن و ذخایر قابل برداشت نیز کمتر ۱۰ میلیون تن بوده است. طبیعتا برنامه‌ریزی صنایع در عرصه تولید مبتنی بر ذخایر قابل برداشت خواهد بود. در کشور ما سالانه یک میلیون تن بوکسیت برای خوراک کارخانه آلومینیا نیاز داریم. بنابراین مجرای اصلی توسعه این صنعت از گسترش ظرفیت تامین مواد اولیه و به‌طور خاص بوکسیت می‌گذرد.

شرکت آلومینا در این زمینه سه رویکرد اصلی شامل «تقویت حوزه اکتشاف»، «استفاده از توان بخش خصوصی» و «استفاده از خدمات مهندسی فنی در قالب مشاوره برای عملیات اکتشاف و طراحی معادن» را در دستور کار خود قرار داده است. طبق قانون شماره شش تاسیس وزارت صنایع و معادن مصوب۰۶/ ۱۰/ ۱۳۷۹ مجلس شورای اسلامی، از جمله اهداف اصلی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی «ایمیدرو» رفع نیاز کشور به محصولات و فرآورده‌های معدنی با محوریت بهینه‌سازی نظام اقتصادی در بخش معادن و صنایع وابسته، همچنین نظارت بر نحوه استفاده از ذخایر معدنی و هدایت آن به سمت سیستم‌های بهره‌ور است. شرکت آلومینا در راستای تحقق این هدف و با رویکردی مبتنی بر پایه‌های علم و دانش موفق به بهبود قابل‌ملاحظه در زمینه بهره‌برداری از معادن موجود، همچنین گسترش ظرفیت‌های قابل بهره‌برداری در این زمینه شده است. افزایش ۱۴ میلیون تنی در ذخایر بوکسیت در سال گذشته در معادن شرکت آلومینای ایران، حاصل حفاری اکتشافی به متراژ ۱۶ هزار متر، نمونه‌ای بارز از همت این کارخانه در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی است که این امر باعث شد ذخایر قطعی کشور از ۲۰ میلیون تن به ۳۴ میلیون تن برسد.

شرکت آلومینا در وحله اول تمرکز اصلی خود را بر حوزه اکتشاف گذاشت. در سال ۱۳۹۴ با رویکردی شایسته محور و از طریق فراخوان عمومی دو پیمانکار مامور انجام وظیفه در این زمینه شدند. نتیجه تلاش ارزشمند این دو شرکت اضافه کردن ۱۴ میلیون تن بوکسیت به ذخایر قطعی کشور و افزایش آن به ۳۴ میلیون تن بود. در سال جاری نیز هدف‌گذاری ۲۰ هزار متر حفاری اکتشافی در برنامه‌های شرکت آلومینای ایران قراردارد که تاکنون ۴۰ درصد از پروژه انجام شده و تا پایان سال برنامه مورد نظر انجام خواهد شد. امید است با نتایج این اکتشافات ذخایر قطعی شرکت آلومینای ایران به بیش از ۴۰ میلیون تن افزایش یابد.در گام دوم برنامه ما تامین بوکسیت با تکیه بر توانایی‌های بخش خصوصی بود. پتانسیل اصلی در این بخش در معادن کوچکی است که مالکیت آنها در اختیار بخش خصوصی است. طی یک فراخوان عمومی به معدن‌داران برای خرید بوکسیت از طریق مناقصه، بستری جدید برای افزایش عرضه این ماده در صنعت آلومینا ایجاد شد. ماحصل این رویکرد خرید ۷۰ هزار تن بوکسیت با کیفیت از معادن اطراف جاجرم و ۱۰ هزار تن دیگر از دو معدن بخش خصوصی بود. در سال جاری خرید ۱۰۰ هزار تن بوکسیت از معادن بخش خصوصی هدف‌گذاری شده است.

ایجاد رویکردی بهره‌ور در توسعه معادن و تولید محصولاتی با توان رقابتی مناسب، جز در سایه استفاده از دانش فنی و مهندسی و همگرایی رویه‌های موجود به سمت روندهای جهانی امکان‌پذیر نخواهد بود. سومین برنامه کاری شرکت آلومینا تزریق دانش فنی و مهندسی در قالب مشاوره، به حوزه اکتشاف و توسعه ذخایر آلومینا بود. در این رویکرد با دوراندیشی و تصمیم‌سازی بلندمدت تمرکز استخراج بوکسیت از منابع در دسترس و با کیفیت موجود در جاجرم به سمت سایر معادن موجود شامل تاش، سمنان و یزد سوق داده شد. همچنین به‌منظور تقویت توان رقابت‌پذیری از کانال قیمت تمام شده، مصرف انرژی و مواد اولیه کاهش پیدا کرد؛ به‌ بیان دیگر اهرم رقابتی ما بر پاشنه افزایش بهره‌وری تولید برای حضور در بازارهای جهانی تکیه زد.

توسعه این صنعت و به‌طور کلی صنایع وابسته به آن به خصوص صنعت آلومینیوم نیازمند تجدید نظر در برخی سیاست‌های موجود است. در حال حاضر بیش از ۶۵ درصد آلومینای مورد نیاز کشور از طریق واردات انجام می‌شود بنابراین هر تصمیم کلانی که موجب تقویت کارخانه آلومینای کشور شود به مثابه جلوگیری از خروج ارز از کشور خواهد بود. یکی از مشکلات شرکت آلومینای ایران معوقات بالا از دو شرکت آلومینیوم ساز کشور است. شرکت‌های تولیدکننده آلومینیوم بدهی‌های خود را به کارخانه تولید آلومینا به موقع نمی‌پردازند. تحت چنین شرایطی با این‌که هدف اصلی ما کاهش خروج ارز و تامین بازار داخلی کشور است، ناگزیریم برای تامین نقدینگی خود اقدام به صادرات محصولات خود کنیم که یک تناقض آشکار در چرخه تولید این حوزه در اقتصاد کشور است.

در سال جاری برنامه‌های متعددی برای توسعه ابعاد این صنعت در سیستم اقتصادی کشور مد نظر داریم. تکمیل پروژه «شمش جاجرم» عمده طرح توسعه‌ای ما در سال ۹۶ خواهد بود. پروژه‌ای که طی دوسال اخیر با پیشرفتی ۴۰ درصدی، ۸۰ درصد آن تکمیل شده است. همچنین پروژه تولید «بیلت آلومینیوم» با سرمایه ۱۳۰ میلیارد تومان با مشارکت بخش خصوصی کلید خواهد خورد. طرح‌های دیگری نظیر «تولید هیدرات‌های ویژه» با استفاده از بالاترین سطح تکنولوژی در تقویم کاری پیشروی ما قرار دارد. علاوه بر موارد یاد شده فعالیت‌های اجرایی فازهای دوم و سوم تولید شمش آلومینیوم و صنایع پایین دستی آن از جمله صفحات تخت آلومینیوم و آلیاژهای آلومینیومی در برنامه‌های آتی شرکت آلومینای ایران قرار خواهد گرفت. ضمنا با توجه به افزایش ذخایر بوکسیت آلومینای ایران و فعالیت‌های اکتشافی که در دو سال اخیر انجام شده ‌است، آغاز فعالیت فاز دوم توسعه کارخانه آلومینای ایران به روش سینترینگ در جاجرم مد نظر قرار گرفته است.