دومین گزارش رسمی درباره رخداد «انتشار بوی نامطبوع ۱۲ دی‌ماه» از سوی شهرداری تهران تهیه شد. به گزارش «دنیای اقتصاد» پس از انتشار بوی نامطبوع عصرچهارشنبه ۱۲ دی سال جاری، اولین گزارش رسمی درخصوص کالبدشکافی منشأ و دلایل انتشار این بو در محله‌های مختلف شهر تهران، از سوی تیم حقیقت‌یاب متخصص مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه شد. در قالب گزارش اولیه منتشر شده از سوی متخصصان این مرکز، چند فرضیه شامل فاضلاب پلاسکو، پسماند آرادکوه و... درخصوص دلایل انتشار بوی نامطبوع در شهر تهران رد و یک فرضیه بدخیم به‌عنوان محتمل‌ترین منشأ، بلافاصله زیر ذره‌بین متخصصان برای صحت‌سنجی قرار گرفت. یک هفته پس از انتشار اولین گزارش رسمی، دومین گزارش رسمی از سوی شهرداری تهران از سه زاویه رخداد انتشار بوی نامطبوع در پایتخت را مورد بررسی قرار داده است.

جزئیات گزارش تدوین شده که قرار است طی هفته‌های آتی در صحن علنی شورای شهر ارائه و مورد بررسی قرار گیرد نشان می‌دهد: این گزارش در زاویه نخست، علاوه بر بررسی فرضیه‌های مطرح شده پیشین درباره منشأ انتشار بوی نامطبوع در محلات مختلف شهر، یک فرضیه جدید و البته قوی را درخصوص چرایی انتشار بو مطرح می‌کند. در زاویه دوم گزارش نیز وضعیت فعلی شهر تهران به لحاظ سنجش سطح دفاع و مقاومت سیستمی در برابر تحولات غیرطبیعی مورد پایش قرار می‌گیرد و نهایتا در سومین زاویه، چهار پیشنهاد برای افزایش تاب‌آوری شهر تهران ارائه می‌شود. گزارش تهیه شده درباره پرونده انتشار بوی نامطبوع در پایتخت از سوی اداره کل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران که دومین گزارش رسمی در این خصوص، طی دو هفته اخیر محسوب می‌شود در ابتدا شرح حالی از اولین تماس تلفنی شهروندان در عصر چهارشنبه ۱۲ دی با سامانه‌های مختلف شهرداری ارائه کرده است.

مطابق با جزئیات ثبت شده در این گزارش، اولین تماس درخصوص رخداد انتشار بوی نامطبوع در تهران، با سامانه ۱۲۵ از خط ویژه تلفنی، هات لاین مترو بوده است که براساس آن اطلاع داده شده که بوی نامطبوعی در ایستگاه مترو امام علی در ساعت ۱۶ و ۴۲ دقیقه منتشر شده است. علاوه بر این در فاصله ساعات ۱۶ تا ۲۰ عصر چهارشنبه، میزان تماس‌های تلفنی با سامانه ۱۳۷ معادل ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است. در این مقطع پراکندگی زمانی و مکانی تماس‌های تلفنی با ۱۳۷ یک یافته معنادار در اختیار شهرداری تهران قرار می‌دهد. در عین حال بررسی خط سیر تماس‌های تلفنی با سامانه‌های ۱۲۵ و ۱۳۷ شهرداری نشان می‌دهد: از ساعت ۱۶ اولین تماس‌ها از محله‌های جنوبی آغاز و باگذشت ساعت، تماس‌های تلفنی از مناطق مرکزی شهر افزایش پیدا کرده و در نهایت به مناطق شرق و شمال شرقی پایتخت می‌رسد.

این گزارش با تاکید بر اینکه در سیستم فعلی شهری امکان رصد، تجزیه و تحلیل قوی از اطلاعات شهر وجود ندارد؛ اما با وضع موجود از طریق دسته‌بندی، تجزیه و تحلیل محتوایی داده‌های ارائه شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا و سازمان هواشناسی، هفت فرضیه را به‌عنوان عوامل محتمل در انتشار بوی نامطبوع در پایتخت معرفی می‌کند. از میان هفت فرضیه محتمل معرفی شده، ۶ فرضیه با فرضیه‌های بررسی‌ شده در گزارش رسمی نخست، وجه اشتراک دارد و تنها یک فرضیه آن به‌عنوان کشف جدید والبته قوی در پرونده بوی نامطبوع است که می‌تواند از سوی دستگاه‌های مختلف مورد بررسی و رصد قرار گیرد. در این گزارش، انتشار بوی نامطبوع ناشی از شبکه فاضلاب شهری تهران(یکی از تونل‌های جمع‌آوری و انتقال فاضلاب از شهر) به‌عنوان فرضیه و کشف جدید مطرح می‌شود و با تکیه به عامل، احتمال آنکه انتشار بوی نامطبوع عصر چهارشنبه ۱۲ دی‌ماه را از منشأ شبکه فاضلاب شهری بوده باشد را بالا می‌داند.

در این گزارش اولین فرضیه را، نشت گاز و انتشار مرکاپتان در شبکه و سیستم‌های انتقالی مطرح می‌کند اما مطابق با بررسی‌های انجام شده در قالب این گزارش، احتمال نشت مرکاپتان به عنوان اندیکاتور نشت گاز شهری از سوی شرکت گاز رد شده است. دومین فرضیه «برخورد با فاضلاب مخزن ساختمان قدیمی پلاسکو» عنوان شده است. در بررسی این فرضیه، با توجه به آنکه اولین تماس‌های مردمی در عصر چهارشنبه ۱۲ دی، مربوط به استشمام بوی نامطبوع در ایستگاه‌های متروی حسن‌آباد و دانشگاه امام‌علی در محدوده منطقه ۱۲بوده، می‌توان به این نتیجه رسید که موقعیت مکانی سایت پلاسکو نسبت به اولین محل‌های گزارش‌های ثبت شده متفاوت بوده، بنابراین به نظر می‌رسد احتمال فرضیه ارتباط کل بوی مورد استشمام در شهر تهران به مخزن فاضلاب ساختمان پلاسکو بسیار اندک است. سومین و چهارمین فرضیه به «پسماندهای کهریزک» و «پسماندهای آرادکوه» مربوط می‌شود. در بررسی این فرضیه نیز از آنجاکه سوزاندن زباله‌ها، به‌طور مکرر و روزمره در تهران رخ می‌دهد، بنابراین نمی‌تواند در گروه عوامل محتمل در بازه زمانی چند ساعته و محدوده مکانی مناطقی از شهر تهران تلقی شود.

پنجمین فرضیه مورد بررسی در این گزارش نیز به ارتباط انتشار بوی نامطبوع و زلزله و فعالیت آتشفشان دماوند اختصاص دارد. این فرضیه باتوجه به آنکه گزارش‌های مردمی در مورد انتشار بوی نامطبوع در محلات مختلف شهر تهران، موقعیت مکانی بین دو گسل ایوانکی و شمال تهران را در برگرفته، مورد بررسی قرار گرفته است. اما بررسی‌ها در مورد صحت و بالا بودن درستی این فرضیه نشان می‌دهد انتشار بوی نامطبوع در امتداد این دو گسل نبوده و محدوده انتشار بو با محدوده شعاع تاثیر رفتار لرزه‌ای گسل‌ها و فعالیت‌های احتمالی دماوند منطبق نبوده است. ضمن آنکه در آن زمین‌لرزه‌ای در محدوده تهران و اطراف آن ثبت نشده است. به این ترتیب فرضیه ارتباط بین موضوع بوی نامطبوع مورد استشمام در شهر تهران با زلزله یا فعالیت دماوند قابل قبول نبوده و احتمال آن بسیار پایین است. در فرضیه ششم نیز سه عامل ناشناخته دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ عواملی همچون نفوذ فاضلاب به مترو، ارتباط عملیات صنعتی با انتشار بوی نامطبوع و همچنین انتشار بو ناشی از یک منبع خارج شهر در لایه‌های بالایی فراز شهر و جابه‌جایی ناگهانی آن با لایه‌های پایینی در این پژوهش مورد توجه قرار گرفت.

آخرین فرضیه که به‌عنوان کشف جدید و البته قوی در میان فرضیه‌های بررسی منشأ انتشار بوی نامطبوع در پایتخت مطرح است مربوط به شبکه فاضلاب شهری می‌شود. این گزارش با استناد به سه عامل، احتمال انتشار بوی نامطبوع ناشی از این شبکه را بالا می‌داند. نخست آنکه گزارش‌های مردمی رسیده در عصر چهارشنبه، بویی را شبیه سوزاندن زباله یا تخلیه فاضلاب معرفی می‌کند. در این گزارش‌ها، بوی منتشرشده در مناطق مختلف شهری شبیه گاز آمونیاک ثبت شده است. علاوه بر این، داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد حجم و میزان غلظت دو آلاینده، ذرات معلق با قطر کمتر از ۵/ ۲ میکرون و گاز دی اکسید گوگرد so۲ در ساعات ۱۶ تا ۱۷ در برخی از ایستگاه‌ها به خصوص محدوده مرکزی و جنوب شهر تهران افزایش قابل توجهی پیدا کرده است که به معنی بالابودن میزان گوگرد در منبع آلاینده است. گاز دی اکسید گوگرد از منابع مختلفی تولید می‌شود که یکی از آنها فاضلاب شهری است. نکته جالب آنکه، مطابق با بررسی‌های انجام‌شده در این گزارش، پس از ساعت ۵ عصر میزان این گاز در کل شهر رو به کاهش می‌رود. نشانه سومی که براساس آن، انتشار بوی نامطبوع از منبع شبکه فاضلاب شهری یک فرضیه قوی معرفی شده، به انطباق نقشه مکانی گزارش‌های مردمی در عصر ۱۲ دی درباره انتشار بوی نامطبوع و موقعیت مکانی خطوط اصلی فاضلاب شهر تهران برمی‌گردد.

در این گزارش عنوان شده احتمال تصاعد گازهایی چون هیدروژه سولفور و آمونیاک از اگو شهری در زمانی مطرح است که فاضلاب بنا بر دلایلی دچار ماندگی موقتی در شبکه باشد. نقشه‌های روی هم‌گذاری که از دو نقشه پراکندگی پیام‌های مردمی و نقشه خطوط اصلی فاضلاب تهیه شده نشان‌دهنده آن است که تراکم پیام‌ها در نزدیکی خطوط اصلی شبکه جمع‌آوری فاضلاب منتهی به تونل فاضلاب شرق می‌شوند قابل توجه هستند. تونل فاضلاب شرق که انتقال فاضلاب‌های خانگی مناطق شمال و شمال شرق تا شرق و جنوب تهران را بر عهده دارد. در مجموع با توجه به تاثیرگذاری این عوامل، احتمال انتشار بو از تاسیسات فاضلاب به تونل فاضلاب شرق به‌عنوان فرضیه قابل بررسی در این گزارش معرفی می‌شود.

در بررسی این فرضیه، وضعیت نشست زمین و پیامدهای آن در زیرساخت‌های شهری(شبکه فاضلاب و گاز، چاه جذبی فاضلاب) مورد توجه قرار گرفته است. به‌طوری که ممکن است به‌دلیل افزایش میزان نشست زمین در محدوده‌هایی که انتشار بو درآنها گزارش شده، اثرگذاری این عامل بر انتشار بو ناشی از فاضلاب شهری را تشدید کرده باشد. پس از بررسی فرضیات مختلف، زاویه دیگری که در گزارش مورد بررسی و توجه محققان قرار می‌گیرد، «آسیب‌شناسی شهر تهران در برابر حوادث و رخدادهای غیرمترقبه طبیعی و غیرطبیعی» است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد تهران نه فقط در برابر زلزله و حریق که حتی حین «انتشار بوی نامطبوع» نیز بی‌دفاع است؛ به‌طوری که وجود نقاط ضعف متعدد در مدیریت بحران شهر ناشی از اتفاقات غیرطبیعی ناگهانی منجر به آسیب‌پذیری بالای شهر شده است.

انتشار بوی نامطبوع و عدم واکنش مناسب نسبت به این رخداد از سوی متولیان مدیریت بحران پایتخت نشان می‌دهد سیستم رصد و پایش ویژه این زمان، دچار چالش‌های اساسی است.اول آنکه سامانه متمرکز تجمیع پیام‌های شهروندان درباره هر نوع اتفاق در شهر در سیستم مدیریت شهری وجود ندارد. سیستمی که بتواند پیام‌های مخابره شده از سوی شهروندان را استانداردسازی ودسته‌بندی کند تا به یک تحلیل معنادار درباره آنها برسد به همین دلیل امکان تصمیم‌گیری فوری در برابر بحران‌ها، پیش‌بینی اتفاقات بعدی در شهر و اخذ تصمیمات کنترل‌کننده تغییرات بعدی را سلب کرده است. در عین حال وقوع چنین رخدادهایی نشان داده که ادوات، سیستم‌ها و تجهیزاتی که مجموعه آلاینده زیست‌محیطی در شهر را پایش، اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل کند وجود ندارد. این در حالی است که وضعیت بسیاری از آلاینده‌ها یک پیش‌نشانگر برای وقوع حوادثی همچون زلزله، سیل، آتشفشان و... است. در بخش آخر این گزارش، یک بسته پیشنهادی حاوی چهار راهکار برای افزایش تاب‌آوری شهر تهران در برابر رخدادهای غیرطبیعی ارائه و تاکید شده است طراحی و ایجاد یک داشبورد مدیریت شهری با قابلیت ثبت و پایش آنلاین شاخص‌ها و پارامترهای اثرگذار شهری و آنالیز وضعیت براساس الگوریتم‌های معنی‌دار سنجش وضعیت لحظه‌ای و مدت‌دار به‌عنوان ابزار تصمیم‌سازی مدیریت شهری در مواقع بحرانی و اضطراری ضروری است. علاوه بر این در این بسته، تشکیل مرکز پایش آنلاین اطلاعات محیط‌زیستی شهرداری تهران، بازبینی سامانه ۱۳۷ و ۱۲۵ و خریداری دستگاه‌های سنجش بو، به مدیریت شهری تهران پیشنهاد شده است.

 

07-01

07-02

اخبار مرتبط