فاکتورهای زائد در بودجه پایتخت

دو عضو سابق و حاضر مدیریت شهری پایتخت دو فاکتور زائد در بودجه شهرداری تهران را که هزینه‌های اضافی به منابع اداره شهر تهران تحمیل می‌کند معرفی کردند. از دیدگاه رحمت‌الله حافظی (عضو شورای شهر تهران در دوره چهارم) و حجت‌الله میرزایی(معاون جدید برنامه‌ریزی شهرداری تهران) فاکتور نخست هزینه‌های زائد در بودجه شهرداری تهران در قالب ولخرجی در نگهداشت شهر و فاکتور دوم تورم ۱۰۰ درصدی نیروی انسانی در شهرداری نسبت به حد متعارف کادر شهرداری‌های دنیا است.

رحمت‌الله حافظی، عضو شورای شهر تهران در دوره گذشته در توضیح فاکتور نخست هزینه‌زا در بودجه شهرداری این‌طور گفت که هزینه‌هایی که شهر تهران در قالب قراردادهایی که با عوامل نگهدارنده تحمیل می‌شود ۲ تا ۳ برابر ارزش واقعی این قرارداد‌ها است. همین موضوع باعث می‌شود که هزینه‌های نگهداشت شهر به چندین برابر واقعی آن در بودجه برسد.

حجت‌الله میرزایی، معاون شهردار تهران نیز در توضیح آسیب وارد شده از محل فاکتور دوم به بودجه شهرداری تهران با مقایسه حجم تشکیلات نیروی انسانی در مجموعه شهرداری تهران با الگوی جهانی آن گفت: براساس الگوی استاندارد شهرداری‌های شهرهای مشابه با وضعیت شهرداری تهران، حجم نیروی انسانی حقوق بگیر در این مجموعه باید بین ۳۰ تا ۳۵ هزار نفر باشد اما در حال حاضر معادل ۶۸ هزار و ۴۰۰ نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از شهرداری تهران حقوق دریافت می‌کنند. بنابراین در حال حاضر دو برابر الگوی استاندارد جهانی از منابع اداره پایتخت در شهرداری صرف پرداخت حقوق می‌شود که منجر به تحمیل هزینه‌های اضافی به بودجه سالانه خواهد شد.

از دیدگاه این دو عضو سابق و جدید مدیریت شهری تهران(شورای شهر وشهرداری) این دو فاکتور در کنار یک عامل سوم به پاشنه آشیل نظام درآمدی شهرداری تهران تبدیل شده‌اند. حجت‌الله میرزایی اقتصاددان و معاون شهردار تهران با بیان اینکه در الگوهای مدیریت شهری جهانی، سهم شهروندان در تامین هزینه‌های اداره شهر از طریق پرداخت شارژ شهری بالا است، عنوان کرد: برمبنای این الگو هزینه‌های اداره شهر تهران نیز باید توسط بهره‌برداران اصلی خدمات شهری یعنی ساکنان شهر که حدود ۳ میلیون خانوار هستند و فعالان اقتصادی پرداخت شود؛ این در حالی است که در شهر تهران به جای آنکه از سوی ۳ میلیون خانوار شهری با پرداخت شارژ شهری تامین شود توسط ۲۰۰هزار نفر بساز و بفروش فعال در حوزه مسکن و ساختمان در قالب عوارض ساختمانی، تراکم ساختمانی، هزینه جرایم و تخلفات ساختمانی و... پرداخت می‌شود. از دیدگاه این صاحبنظر اقتصادی اشکال این نحوه تامین درآمد برای شهرداری تهران این نکته است که علاوه بر آن که سهم مشارکت شهروندان در تامین هزینه‌های اداره شهر را در بدترین وضعیت ممکن قرار داده است، وابستگی شدید بودجه‌ای به منابع حاصل از عوارض ساختمانی را شکل داده تا در دوره‌های رکود ساخت وساز، شهرداری با کسری شدید منابع مالی مواجه شود. به گفته وی بررسی ردیف‌های بودجه‌ای نشان می‌دهد در حال حاضر نزدیک به ۸۰ درصد از منابع درآمدی شهرداری تهران از محل درآمدهای ناپایدار حاصل از عوارض ساختمانی کسب می‌شود.

عضو سابق شورای شهر پایتخت و معاون شهردار تهران علاوه بر تشریح وضعیت کنونی مجموعه شهرداری و شهر تهران در روزهای کنونی که محمدعلی نجفی آن را پس از یک دوره ۱۲ ساله تحویل گرفته، آدرس خروج مدیریت شهری پایتخت از بیراهه مالی را نیز معرفی کردند. در قالب این آدرس خروج ترکیب شورای شهر و مدیران جدید شهرداری باید ۸ تحول در نظام مدیریت شهری را پیگیری کنند تا بتوانند به وعده‌های انتخاباتی خود طی چهار سال آینده جامه‌عمل بپوشانند.

گسل پنهان فرهنگی تهران

رحمت‌الله حافظی عضو پیشین شورای شهر تهران در نشست «بررسی عملکرد شهرداری تهران و چشم‌اندازهای پیش‌رو» که در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برگزار شد در تشریح عملکرد شهرداری تهران در سه حوزه شهرسازی، فرهنگی و مالی گفت: کارآمدی عملکرد شهرداری تهران با توجه به حوزه شهرسازی قابل ارزیابی است. ساخت وساز در حریم گسل‌ها، عدم بازنگری طرح تفصیلی، ساخت وساز در باغات و نوسازی کالبدی در بافت فرسوده از مهم‌ترین شواهد عملکرد شهرداری در حوزه شهرسازی خلاف سند طرح جامع است. او با بیان اینکه در حوزه فرهنگی شعار شهرداری تبدیل سازمان از یک نهاد خدماتی به یک نهاد اجتماعی بود، گفت: با وجود آنکه سالانه ۲ هزار میلیارد تومان در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی هزینه می‌شود اما حضور تعداد زیاد کودکان کار و حاشیه‌نشینی در شهر تهران از نشانه‌های عدم تحقق این هدف است. او ادامه داد: هدف دیگر در این حوزه کاهش فاصله شمال و جنوب شهر است اما عدم توزیع عادلانه خدمات در شمال(ساخت پل طبیعت، دریاچه چیتگر و پارک آب و آتش) و جنوب(جانمایی فاضلاب، دفن اموات و تجمع معتادین) نشان می‌دهد در این حوزه نیز هدف شهرداری محقق نشده است.

حافظی در عین حال آشفتگی و درهم ریختگی بودجه‌ریزی و نحوه هزینه‌کرد منابع را پاشنه آشیل شهرداری تهران دانست و افزود: تصویب چندهزار میلیارد تومانی انحراف بودجه به‌صورت سالانه و مهر تائید شورا بر آن از نابسامانی بودجه شهرداری حکایت دارد. این در حالی است که پایبندی شهرداری به بودجه از سوی وزارت کشور هیچ‌گاه مورد ارزیابی قرار نگرفته است. حجت‌الله میرزایی، معاون شهردار تهران نیز با اشاره به تورم نیروی انسانی، عملکرد شهرداری با معیار حکمرانی را ارزیابی کرد و گفت: رویه غیرمشارکتی، غیرپاسخگو بودن و غیرشفاف بودن شهرداری را به یکی از ضعیف‌ترین سازمان‌ها تبدیل کرده است.این دو صاحب‌نظر برای عبور شهرداری از بیراهه مالی، وقوع ۸ تحول بزرگ در نظام مدیریت شهری و نظام مالی شهرداری را ضروری دانستند.

از دیدگاه آنها دو اصل نخست برای تغییر نظام مدیریت شهری ایجاد شفافیت و افزایش سهم مشارکت شهروندان در تامین هزینه‌های شهر است. به گفته آنها افزایش سهم شهروندان به‌عنوان بهره‌برداران اصلی خدمات شهری در تامین هزینه‌های شهر سبب می‌شود از یکسو تامین هزینه‌های شهر از محل درآمدهای پایدار و سالم صورت پذیرد و از سوی دیگر به دلیل بالارفتن مشارکت شهروندان، سهم نظارتی آنها بر عملکرد شهرداری نیز افزایش می‌یابد. در ادامه با ایجاد شفافیت در نحوه تامین هزینه‌های شهر و مشارکت شهروندان در تامین این هزینه‌ها، شهرداری خود را پاسخگو و مسوول در برابر ساکنان شهر می‌داند. سومین تحول واگذاری تصدی‌گری‌های غیرضروری به خارج از شهرداری به منظور کاهش بار هزینه‌های اداره شهر است. علاوه بر این به گفته میرزایی شهرداری می‌تواند با ابتکار در تولید کالا و خدمات، منابع مالی نوینی برای اداره شهر ایجاد کند. او معتقد است: این روش سبب می‌شود پارادایم شیفت اقتصاد مبتنی بر ساخت و ساز بر فناوری‌های نوین صورت گیرد. حافظی گام بعدی تحول را ایجاد تغییر در عملکرد شورا به‌عنوان نهاد نظارتی از طریق ایجاد دیوان محاسبات شهری خارج از پوشش شهرداری و شورای شهر دانست.

این عضو پیشین شورای شهر تهران همچنین به واقعی کردن هزینه‌های نگهداشت شهر که هم‌اکنون ۲ تا ۳ برابر هزینه واقعی است، اشاره کرد. او در عین حال تاکید کرد گام نهایی هوشمندسازی مدیریت شهری برای کاهش سفرهای‌ درون شهری است. به گفته او این اقدام در ادامه کاهش ترافیک و آلودگی هوا را موجب خواهد شد. حجت‌الله میرزایی، معاون برنامه‌ریزی شهرداری تهران در پایان با اشاره به ارائه گزارش از وضعیت شهرداری در پایان ۱۰۰ روز نخست فعالیت تیم جدید مدیریت شهری توضیح داد: این گزارش با توجه به آنکه بخشی از اطلاعات موردنیاز آن در دسترس نیست، فقط جنبه اطلاع‌رسانی دارد و برای آنکه شهرداری از یک سازمان تنبل به یک سازمان چابک تبدیل شود، به یک دوره ۱۰ تا ۱۲ ساله نیاز است.