«دنیای اقتصاد» تجربه برخی کشورهای موفق در صنعت ریلی را بررسی می‌کند
ساختار صنعت ریلی بریتانیا چگونه است؟
تصمیم‌گیران ریلی در بریتانیا
ساختار مسوولیت در این کشور به گونه‌ای است که چند نهاد برای صنعت حمل‌ونقل ریلی آن تصمیم‌گیری می‌کنند. وزارت حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین تصمیم‌گیران در این عرصه است. این نهاد سمت و سوی استراتژیک شبکه ریلی این کشور را تعیین می‌کند و با شرکای مختلفی کار می‌کند تا پروژه‌های اساسی را به انجام برساند. این وزارت همچنین مسوول مشخص کردن و مجاز دانستن شرکت‌های عملیاتی ریلی برای ارائه خدمات مسافری در انگلستان و خدمات بین‌شهری در اسکاتلند و ولز است. در چارچوب مدیریت ریلی بریتانیایی، این نوع حمل‌ونقل برون‌شهری در اسکاتلند نیز به‌عهده یک سازمان دولتی اسکاتلندی است که به خدمات ریلی ارائه شده در این کشور رسیدگی می‌کند. به‌طور کلی شرکت‌های ریلی در بریتانیا مسوول ارائه خدمات روزانه و مدیریت بیشتر ایستگاه‌های موجود در مسیرشان هستند.
دفتر مقررات ریلی در این کشور نیز وظیفه قانون‌گذاری اقتصادی و ایمنی را بر عهده دارد و از دولت مستقل است. این دفتر مسوول اطمینان بخشیدن به تمام سازمان‌هایی است که با خطوط ریلی کار می‌کنند مبنی بر اینکه خطوط ریلی دارای شرایط سلامت و ایمنی لازم هستند. این دفتر علاوه‌بر این موارد بر عملکرد شبکه ریلی نظارت می‌کند تا مطمئن شود مدیریت زیرساخت‌های ریلی به نحوی کارآمد و ایمن صورت می‌گیرد. «شعبه تحقیق و بررسی حوادث ریلی» نیز سازمان مستقلی در مورد تحقیق و بررسی حوادث ریلی در بریتانیا است که رابطه نزدیکی با دفتر مقررات ریلی دارد. پلیس حمل‌ونقل بریتانیا نیروی پلیسی است که در خطوط ریلی فعالیت می‌کند و برای ایمنی خطوط ریلی و مسافران در سراسر انگلستان، ولز و اسکاتلند خدمت می‌کند. یک نهاد دیگر به نام «پسنجر فوکوس» نیز وجود دارد که مستقل بوده و ناظر بر مصرف‌کنندگان است. این نهاد علاوه‌بر این، از منافع مسافران ریلی بریتانیا حمایت می‌کند.
چگونه در مورد خدمات ریلی تصمیم‌گیری می‌شود؟
اکثر قریب به اتفاق خدمات مسافری ارائه شده در بریتانیا تحت قانون خطوط ریلی مصوب سال ۱۹۹۳ انجام می‌گیرد. با این حال، تعداد اندکی از خدمات ریلی ارائه‌شده نیز به‌عنوان اپراتورهای «دسترسی آزاد» در نظر گرفته می‌شوند. این دسته از خدمات ریلی بازار جدیدی در این کشور محسوب می‌شوند. تحت قوانین ریلی بریتانیا، شرکت‌های ریلی باید درگیر یک فرآیند رقابتی شوند تا حق عملیاتی کردن شبکه‌های خاص خود را در اندازه‌های مختلف و برای دوره‌های مشخصی در دست بگیرند. این سیستم به این دلیل طراحی شده است تا دولت و مالیات‌دهندگان را از انجام کارآمد خدمات مطمئن کند و به دولت اجازه می‌دهد ریسک‌های مالی تامین خدمات ریلی را بیش از اینکه خود دست به اداره مستقیم آنها بزند، مدیریت کند.
وزارت حمل‌ونقل بریتانیا، به مشاوره با سهامداران می‌پردازد و الزاماتی را تعیین می‌کند که شرکت‌های ریلی باید نسبت به برآورده کردن آنها اقدام کنند. وزارت حمل‌و نقل که بیشتر نقش نظارتی در حمل‌ونقل ریلی دارد، حداقل خدماتی را که شرکت‌های ریلی باید برآورده کنند، مشخص می‌کند؛ شرکت‌ها را وادار به ارائه سفرهای ایمن و قابل اطمینان برای مسافران می‌کند؛ اطلاعاتی در مورد زمان‌های عبور و مرور قطارها و تاخیر یا لغو آنها تهیه می‌کند و سطحی برای خدماتی که مسافران باید در سفرهای ریلی داشته باشند و نیز حقوق آنها تنظیم می‌کند.
مزایای خصوصی‌سازی و سازوکارهای ریلی بریتانیایی در درآمدها
در بریتانیا، با توجه به سازوکارهایی که در نظر گرفته شده است، انگیزه‌ای قدرتمند برای شرکت‌های ریلی وجود دارد تا مسافران بیشتری را برای دستیابی به درآمد حداکثری جذب کنند. از زمان خصوصی‌سازی ریلی در این کشور، اپراتورهای ارائه‌کننده این خدمات، ۶۰ درصد بیشتر مسافر جذب کرده‌اند و ۲۲ درصد بیشتر باز انتقال داده‌اند. با این حال، شرکت‌های ریلی باور دارند که بهبود هر چه بیشتر این روند، موجب می‌شود نوآوری و سرمایه‌گذاری بیشتری در این حوزه صورت گیرد و از این طریق مزایای بیشتری نیز به مسافران برسد.
تصمیم‌گیرنده افزایش بهای بلیت
بهای بلیت در بریتانیا عمدتا در نتیجه سیاست‌های دولتی تعیین می‌شود. حدود نیمی از بلیت‌ها مستقیما براساس فرمولی که مبتنی بر نرخ تورم است، تنظیم می‌شود. نیم دیگر را نیز شرکت‌های ریلی تنظیم می‌کنند، زیرا آنها با توافق با دولت مشارکت‌های مالی در خصوص توسعه صنعت ریلی را در اختیار دارند.
محبوبیت سیستم ریلی در بریتانیا
از سوی دیگر، سیستم ریلی بریتانیا، قدیمی‌ترین و در عین حال یکی از کارآمدترین سیستم‌های ریلی در جهان به‌شمار می‌رود. درحالی‌که اولین خط لکوموتیو این کشور نزدیک به ۲ قرن پیش فعالیت خود را آغاز کرد، هم‌اکنون با وجود اینکه برخی خطوط به چهار خط افزایش پیدا کرده‌اند شاهد تراکم جمعیت در ایستگاه‌ها و قطارها هستیم. با وجود تلاش‌هایی که برای توسعه این خطوط که طی یک قرن اخیر صورت گرفت و آنها را به رتبه هجدهم بزرگ‌ترین سیستم ریلی دنیا تبدیل کرده، شبکه ریلی بریتانیا یکی از شلوغ‌ترین شبکه‌ها در جهان به شمار می‌رود به‌طوری‌که با انجام ۵/ ۴ میلیون سفر در روز، میزان جابه‌جایی مسافر در این کشور ۲۰درصد بیشتر از فرانسه، ۶۰ درصد بیش از ایتالیا و بیشتر از کشورهای اسپانیا، سوئیس، هلند، پرتغال و نروژ است.
آمارها نشان می‌دهد طی ۲۰ سال گذشته تعداد متقاضیان سفر ریلی بیش از دو برابر شده و آنها در رتبه پنجم بیشترین استفاده از سیستم ریلی در جهان قرار دارند. عامل اصلی این رشد تقاضا برای قطار در نتیجه تراکم در جاده‌ها و افزایش قیمت بنزین بوده است. البته ارزان‌تر شدن قیمت بلیت و در نتیجه به صرفه‌تر بودن سفر ریلی نسبت به گذشته نقش بسزایی در این امر داشته به طوری که مدیران سیستم حمل‌ونقل کشور با تصمیم خود هزینه سفر ریلی را به کمترین میزان طی ۱۰ سال گذشته رساندند. استقبال گسترده مردم از سفر ریلی به‌رغم مزایای فراوانی که برای حمل‌ونقل و کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی در بریتانیا داشته، چالش‌های زیادی برای مسوولان شبکه ریلی ایجاد کرده است به طوری که آنها قصد دارند برای رفع مشکل تراکم و ازدحام جمعیت که مهم‌ترین چالش سیستم ریلی به‌شمار می‌رود، با سرمایه‌گذاری ۴۰میلیارد یورویی (۳۴ میلیارد پوندی) در یک برنامه ۵ ساله که از سال ۲۰۱۴ شروع شده و تا ۲۰۱۹ ادامه دارد به توسعه خطوط ریلی جدید، برقی کردن برخی خطوط و استفاده از قطارهای پرسرعت اقدام کنند.
در سال ۲۰۱۶ که سال دوم برنامه ۵ ساله توسعه شبکه ریلی است بیش از ۵/ ۶ میلیارد پوند در توسعه شبکه هزینه شده که ۴/ ۳ میلیارد پوند آن برای توسعه پروژه‌های زیربنایی و افزایش ظرفیت و ۲ میلیارد پوند برای پروژه‌های مربوط به احیا و نوسازی ناوگان ریلی هزینه شده است. مابقی آن نیز برای بهبود تکنولوژی‌ها و مدیریت اطلاعات هزینه شده است. در حال حاضر «سازمان شبکه ریلی» بخش بزرگی از حدود ۱۶هزار کیلومتر خط ریلی این کشور را اداره می‌کند. آنها در واقع یک شرکت دولتی هستند که مالک و ارائه‌دهنده خدمات به زیرساخت‌های ریلی شامل قطارها، ایستگاه‌ها، راه‌ها، تونل‌ها، پل‌ها و گذرگاه‌ها هستند و در عین حال مدیریت و زمان‌بندی حرکت قطارها را در انگلیس، اسکاتلند و ولز انجام می‌دهند. آمارها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۶ مجموع درآمدهای شرکت ۶۰۹۸ میلیون پوند و در مقابل هزینه‌های عملیاتی آن ۲۷۱۲ میلیون پوند بوده است. ۷۰ درصد درآمدهای شرکت از سوی وزارت حمل‌ونقل کشورهای عضو پرداخت می‌شود، ۲۵ درصد آن را عوارض دریافتی از قطارهای باری و بهای بلیت قطارهای مسافری تشکیل می‌دهد و ۵درصد مابقی از تبلیغات در ایستگاه‌ها و قطارها تامین می‌شود.
نکته قابل تامل این است که به‌دلیل کاهش قیمت بلیت قطارها، سود خالص شرکت با کاهش قابل ملاحظه به ۴۱۱ میلیون پوند رسیده است. این رقم برای سال گذشته، ۵۰۶ میلیون پوند بوده است. با وجود بروز رکود و بیکاری گسترده در کشورهای اروپایی، برنامه‌های توسعه ۵ ساله خطوط ریلی بریتانیا زمینه‌های اشتغال گسترده‌ای را فراهم کرده است. «سازمان شبکه ریلی» در سال ۲۰۱۶ به‌طور مستقیم برای بیش از ۱۴۰ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است که این رقم حکایت از افزایش ۳۷۴۸۱ نفری نسبت به سال گذشته دارد. با توجه به متوسط دستمزد پرداختی سالانه ۴۴۸۰۰ پوند برای هر کارگر، پروژه توسعه خطوط «سازمان شبکه ریلی» هزینه‌ای ۱۹۲۹ میلیون پوندی را بابت نیروی کار خود در سال ۲۰۱۶ پرداخت کرده که نسبت به سال گذشته افزایشی ۱۰ میلیون‌پوندی را نشان می‌دهد.
آغاز به کار اولین راهآهن جهان در انگلستان
نخستین راه‌های ریلی با ریل‌های چوبی ساخته می‌شد و واگن‌های اسبی روی آنها حرکت می‌کرد. در قرون ۱۷ و ۱۸ میلادی این قطارها برای حمل زغال سنگ و سنگ معدن به کار می‌رفت. در قرن هجدهم که مخترعان انگلیسی، فرانسوی و آمریکایى مشغول آزمایش لکوموتیوهای بخار شدند، ریل‌های چُدَنی جایگزین ریل‌های چوبی شد. استفاده از ریل‌های چدنی، دامنه به کارگیری راهآهن را وسیع‌تر کرد و به کارهای غیرمعدنی نیز کشیده شد. با کشف نیروی بخار، نخستین راهآهن برای حمل مسافر و کالا که با نیروی بخار کار می‌کرد در ۲۷ سپتامبر سال ۱۸۲۵م. در انگلستان به کار افتاد. راهآهن به سرعت در اروپا رواج یافت و کشورهای گوناگون از آن بهره بردند.
ارسال نظر