«دنیای اقتصاد» سهم آینده صنعت پتروشیمی را در بازار نفت بررسی کرد
پیشران آتی بازار جهانی نفت
جهش تقاضا برای پتروشیمی‌ها
یکی از تغییرات مهمی که قصد داریم در این گزارش به بررسی آن بپردازیم حرکت نفت به سمت تولید بیشتر محصولات پتروشیمی در دنیا است؛ آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی اخیرا اعلام کرد که در آینده بیشترین استفاده از نفت در صنعت پتروشیمی خواهد بود و اغلب محصولاتی که در سایر بخش‌ها استفاده می‌شود از همین صنعت استخراج و تولید می‌شود. حتی کارشناسان معتقدند تولید انرژی در دنیا در آینده نیز از این طریق خواهد بود که این امر باعث می‌شود قیمت نفت در آینده به‌طور پایداری بالا بماند. آژانس در این مورد اعلام کرده که پتروشیمی‌ها تا سال ۲۰۳۰ بیش از یک‌سوم رشد تقاضای جهانی نفت را در دنیا به خود اختصاص خواهند داد و این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۵۰ درصد می‌رسدکه یک رقم خیره‌کننده بوده و اهمیت این صنعت را در آینده جهان نشان می‌دهد.
اما جایگاه ایران در این رشد جهانی کجاست؟ در این رابطه فعالان صنعت پتروشیمی معتقدند در کنار بسیاری از تهدیدهایی که صنایع مختلف از جمله پتروشیمی در شرایط تحریم‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند اما باید گفت مزیت‌های مهمی را توانسته حفظ کند از جمله اینکه در سال‌های اخیر ساختارهای مهمی در این صنعت ایجاد شده که حتی با وجود تحریم‌ها کشور می‌تواند اهداف خود را پیش ببرد. طبق اظهارات مقامات مسوول در حوزه پتروشیمی، تا پایان برنامه ششم ظرفیت نصب شده صنعت پتروشیمی به بیش از ۱۷۲ میلیون تن محصول می‌رسد و ایران خواهد توانست ۱۵۳ میلیون تن تولید را تجربه کند. از طرفی از سال ۱۳۹۲ تاکنون تعداد واحدهای پتروشیمی از ۴۳ به ۵۳ واحد و ظرفیت نصب شده نیز از ۸/ ۵۹ میلیون تن به ۹/ ۶۴ میلیون تن رسیده که این آمارها از رشد مناسب تولید حکایت دارند که انتظار می‌رود با توجه به شرایط موجود بخش خصوصی و دولت مشکلات موجود از سر راه برداشته شوند تا سهم ایران از پتروشیمی دنیا کاهش نیابد و برعکس با توجه به رقابت‌های جدی در این حوزه، این سهم با افزایش روبه‌رو شود.
کارشناسان درباره تحریم نیز معتقدند همیشه این مشکلات در کشور وجود داشته و اینکه تحریم‌های کشتی‌ها و بیمه‌ها دوباره برگردد باید گفت مشکل جدیدی نیست و ایران همواره با توجه به همین محدودیت‌ها میزان توانایی‌های خود را در صنعت افزایش داده است.
انقلاب دوم پتروشیمی در راه است
اما گزارش‌ها نشان می‌دهند اندازه و تاثیر صنعت پتروشیمی به حدی زیاد شده که تقریبا هر گوشه و کنار از زندگی مدرن را به خود اختصاص داده است. در این بین حرکت تولیدات سایر صنایع به سمت پلاستیک و استفاده از آن در همه بخش‌ها، از خودرو گرفته تا ساختمان از اهمیت بیشتری برخوردار است. این افزایش تقاضا برای پلاستیک را باید محرک واقعی صنعت پتروشیمی و صنعت نفت در آینده دانست. در این رابطه یک آمار نشان می‌دهد که میزان تقاضا برای پلاستیک تا سال ۲۰۰۰ تقریبا دو برابر شده است و انتظار می‌رود این رقم تا میانه قرن رشد تصاعدی را از خود نشان دهد. دلیل این امر نیز آن است که صنایع دنیا به این سمت در حال حرکتند.
در کشورهای توسعه‌یافته این آمارها بسیار بیشتر است درحالی‌که کشورهای پیشرفته اغلب کشورهای کاملا صنعتی هستند و در حال حاضر طبق آمارها تا ۲۰ برابر کشورهای در حال توسعه از این محصولات استفاده می‌کنند و این در حالی است که در آینده کشورهای در حال توسعه برنامه‌های مهمی را برای افزایش تقاضا برای پلاستیک و سایر محصولات پتروشیمی در پیش دارند که باید همین موضوع را عامل جهش دوم برای این صنعت دانست. از طرفی روند جمعیت دنیا باعث می‌شود بسته‌بندی مواد غذایی به یکی دیگر از نیازهای جدی دنیا تبدیل شود که امروزه صنعت بسته‌بندی یکی از بخش‌های اساسی صنایع شیمیایی محسوب می‌شود.
پیش‌بینی می‌شود جمعیت دنیا تا سال ۲۰۵۰ به ۷/ ۹ میلیارد نفر برسد که می‌تواند در انقلاب دوم جهش استفاده از محصولات شیمیایی نقش مهمی را ایفا کند و این جدا از تامین منابع انرژی و... برای این جمعیت است. در این رابطه اما نگاهی به جایگاه استراتژیک ایران در منطقه و قرار گرفتن در موقعیت خاص با نزدیک به نیم میلیارد نفر جمعیت، نزدیکی به چین و هند که روی هم رفته نزدیک به ۲۵ درصد جمعیت جهان را در اختیار دارند و مواردی از این قبیل همگی فرصت‌های زیادی را در برابر کشور ایجاد کرده تا بتوانیم از هم اکنون از فرصت‌های آینده استفاده کافی ببریم.
در این رابطه کارشناسان معتقدند تولیدکنندگان ایرانی باید بتوانند آینده بازارهای منطقه و فرامنطقه را از آن خود کنند که البته در این مسیر باید بسیاری از اصول مورد بازبینی قرار بگیرند در غیر این صورت ممکن است از بازارهای آینده سهمی نداشته باشیم. در این مورد بهبود کمی و کیفی و هزینه‌ای تولید سه رکن مهم کسب بازارها هستند و با توجه به مزیت‌هایی که ایران در حوزه تامین سوخت و خوراک دارد علی‌القاعده باید بتواند این سه فاکتور را ضمانت کند و به این طریق در آینده نیز موفق عمل کند.
اما مشکلات متعددی را کارشناسان جهانی مطرح می‌کنند؛ به عبارتی در کنار آمارهایی که از رشد حضور صنایع پتروشیمی در آینده اقتصاد دنیا منتشر می‌شود نگرانی‌هایی نیز به خصوص در حوزه‌های زیست‌محیطی اعلام می‌شود. بر اساس گزارش‌ها سهم صنعت پتروشیمی از کل گازهای گلخانه‌ای دنیا تا سال ۲۰۵۰ در حدود ۳۰ درصد افزایش می‌یابد و این رقم تا سال ۲۰۳۰ بیست درصد اعلام شده است. این علاوه بر سایر معضلات محیط‌زیستی این صنعت است، به‌عنوان مثال برخی انواع محصولات پتروشیمیایی که در طبیعت جذب نمی‌شوند یا بازگشت‌پذیر نیستند از دیگر نگرانی‌ها در این حوزه محسوب می‌شوند. اکنون در حدود ۳۰۰ میلیون تن پلاستیک در دنیا تولید می‌شود که این رقم در آینده با رشد شدیدی روبه‌رو خواهد شد و همین امر استفاده از مکانیزم‌های تولیدی جدید بر مبنای کمترین آلایندگی و قابلیت بازگشت به چرخه تولید مجدد را متذکر می‌شود.
سرمایه‌گذاری‌های جدید در صنعت پتروشیمی
در این بین در حالی که پیشرفت‌های بزرگی برای کاهش وابستگی به نفت در سایر صنایع انجام شده، صنایع شیمیایی هنوز به دنبال آن هستند. به‌عنوان مثال، صنعت حمل‌ونقل راه طولانی برای کاهش مصرف نفت طی کرده، به‌عنوان مثال از طریق ایجاد موتورهای کارآمدتر، اتومبیل‌های سبک‌تر، افزایش استفاده از سوخت‌های زیستی و توسعه خودروهای الکتریکی همگی از مواردی است که دنیا به سمت آن حرکت کرده است. با این حال در تولید همه این محصولات جایگاه محصولات پتروشیمی غیرقابل انکار بوده و پتروشیمی به شدت به نفت چسبیده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند اتفاقا به‌طور عجیبی نقش صنایع پتروشیمی و پلاستیک‌های شیمیایی در صنایع دیگر افزایش یافته است؛ به‌عنوان مثال ماشین‌های مدرن سبک‌تر هستند، زیرا بسیاری از قطعات ساخته شده در آنها از کامپوزیت‌های پلاستیکی است یا پانل‌های خورشیدی و توربین‌های بادی و آبی با مقدار زیادی پلاستیک ساخته می‌شوند و همچنین پنجره‌های پلاستیکی و فوم‌های پتروشیمی و عایق‌ها همگی برای کاهش هزینه‌های گرمایشی به کار می‌روند. بنابراین باید گفت هرچند از طریق استفاده از این ظرفیت‌ها تلاش می‌شود مصرف نفت در دنیا کاهش یابد اما مصرف پتروشیمی جایگزین کاملی برای این تلاش‌ها محسوب می‌شود.
نشانه‌های متعددی هم وجود دارد که نشان می‌دهد صنعت پتروشیمی اجازه جایگزینی کامل نفت را نمی‌دهد؛ به‌عنوان مثال به پروژه‌های مهم اکسون موبیل در نقاط مختلف جهان توجه کنید که تولید محصولات مختلف پتروشیمی بر مبنای نفت را نشان می‌دهد. آرامکوی عربستان و سابیک نیز میلیاردها دلار هزینه جدید در این بخش را کلید زده‌اند. این شرکت عربستان سعودی همچنین میلیاردها دلار برای پروژه‌های جدید پتروشیمی از جمله ۴۴ میلیارد دلار در یک مجتمع در هند و ۷ میلیارد دلار در مجتمع دیگری در مالزی را در دستور کار دارد. باسف آلمان ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در چین را در دست اجرا دارد. مهم‌تر از همه این موارد آمارهای GlobalData نشان می‌دهد که آمریکا تا سال ۲۰۲۶ رقمی در حدود ۵۲ میلیارد دلار در تاسیسات پتروشیمی جدید خود سرمایه‌گذاری خواهد کرد که همه این موارد نشان می‌دهد پتروشیمی آینده نفت را همچنان تضمین می‌کند. کارشناسان معتقدند این تمام ماجرا نیست؛ زیرا با رشد جهانی صنعت پتروشیمی، مقدار زیادی مشاغل با‌کیفیت و حرفه‌ای ایجاد خواهد شد. به‌عنوان مثال با سرمایه‌گذاری ۱۰ ساله اکسون موبیل در تاسیسات شیمیایی جدید در سواحل خلیج فارس به تنهایی انتظار می‌رود بیش از ۴۵ شغل حرفه‌ای ایجاد شود. گفته می‌شود میانگین درآمد پیش‌بینی شده از این مشاغل جدید یکصد هزار دلار برای هر شغل در سال خواهد بود.
موتور محرک نفت جهان
رشد تقاضای فزاینده نفت برای پتروشیمی‌ها در سال‌های آینده پیشران صنعت نفت خواهد بود. در دهه‌های اخیر اقتصادهای پیشرفته مانند ایالات متحده تا ۲۰ برابر نسبت به کشورهای در حال توسعه مثل اندونزی به‌صورت سرانه پلاستیک مصرف کرده‌اند و این موضوع نشان‌دهنده پتانسیل رشد در بازارهای نوظهور است. تقاضای بخش پتروشیمی ۱۲ درصد تقاضای نفت جهان را در سال ۲۰۱۷ به خود اختصاص داده است اما همان‌طور که در این گزارش به آن اشاره شد جهش دوم در تقاضا برای نفت باعث ارتقای قابل توجه این سهم تا میانه قرن حاضر خواهد شد. در این بین اما نکته حائز اهمیت آن است که این موضوع افزایش قیمت نفت را به همراه نخواهد داشت زیرا سهم سایر بخش‌ها از تقاضای نفت کاهش خواهد یافت و در مجموع در تقاضای کل نفت توازن وجود خواهد داشت.
این نکته به آن معنا است که حتی ممکن است قیمت محصولات پتروشیمی در آینده به دلیل فراگیر بودن آن و از طرفی عدم تغییر جدی بهای نفت ثابت بوده یا کاهش یابد اما این موضوع دقیقا به میزان تولید بستگی خواهد داشت و این در حالی است که تحلیل‌های جهانی نشان می‌دهند رشد درآمدهای پتروشیمی در سال‌های آتی، بیشتر به دلیل افزایش حجم تولید خواهد بود نه تغییرات قیمت نفت. هرچند عامل دیگری به نام فناوری می‌تواند با افزایش کارآیی و بازده، حتی قیمت‌های مواد پایه پتروشیمی را کاهش دهد.
ارسال نظر