«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
تغییر موازنه زغال‌سنگ در آینده انرژی
نگاهی به کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نشان می‌دهد این کشورها به دنبال اصلاحاتی در چالش‌های زیست محیطی و همچنین با استفاده از ابزارهایی همچون کاهش قیمت گاز طبیعی و انرژی‌های تجدید‌پذیر دیگر و همچنین تأمین منابع از محل شیل اویل‌ها و شیل گس‌ها تلاش می‌کنند تا سوخت‌های ارزان و در عین حال پاک‌تری را استفاده کنند و به این ترتیب از سوخت‌هایی همچون زغال‌سنگ دوری کنند. در عوض در آسیا هنوز کشورهایی مانند چین به دنبال استفاده از این ماده هستند که البته مورد انتقاد قرار دارد. کشورهای چین و هند به‌طور خاص از پرمصرف‌ترین کشورها در این محصول هستند که از ذخایر بالای زغال‌سنگ در مقایسه با سایر سوخت‌ها برخوردارند.
بریتیش پترولیوم در این زمینه در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که میزان مصرف انرژی تا سال ۲۰۳۵ در منطقه آسیا-اقیانوسیه ۷/ ۷۶ درصد از مصرف جهانی زغال‌سنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد و به خصوص در آفریقا و خاورمیانه استفاده از این نوع سوخت تقویت خواهد شد. البته این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف زغال‌سنگ از سوی آمریکا نیز در همین دوره بیش از ۱۲ درصد رشد خواهد کرد. میزان ذخایر این کشور حدود ۳۰۰ سال است که وابستگی بیشتری را به این سوخت ایجاد می‌کند؛ به‌خصوص در شرایطی که خرید زغال‌سنگ توسط سایر کشورها نیز کاهش یافته است. نکته دیگری که وجود دارد استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های جدید هیدرولیکی است که باعث شده ذخایر طبیعی گاز این کشور افزایش یافته و سوخت تمیز جایگزین منابع آلوده‌ای همچون زغال‌سنگ شود.
به این دلایل طبق تصمیماتی که در دوره ۲۰۱۸-۲۰۱۷ برای حوزه انرژی در ایالات متحده گرفته شده این کشور باید سالانه ۳۰ میلیون تن مصرف زغال‌سنگ را کاهش دهد. با این حال هنوز هند و چین دو ابرقدرت در مصرف زغال‌سنگ در جهان محسوب می‌شوند که سیاست‌های لازم برای آنکه این کشورها به سمت توقف مصرف و تولید حرکت کنند این محصول هنوز از ضمانت اجرایی بالایی برخوردار نیست. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد که رشد مصرف زغال‌سنگ از سوی چین به نصف کاهش یابد و این در حالی است که در سال ۲۰۱۳ مصرف زغال‌سنگ به بالاترین میزان خود رسیده بود. در سال ۲۰۱۵ اما میزان مصرف چین ۷/ ۳ درصد کاهش یافت اما پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارند که احتمالا مصرف تا ۲۰۳۰ باز هم افزایش یابد.
به هر حال آنطور که کارشناسان می‌گویند در زمینه ترکیب مصرف انرژی در چین در آینده و چشم‌انداز انتشار کربن و مسائل زیست محیطی شرایط متفاوتی وجود دارد. تقاضای چین برای زغال‌سنگ احتمالا پس از آنکه اقتصاد این کشور به سمت بهبود حرکت کند با افزایش روبه‌رو خواهد شد که دلیل آن افزایش تقاضا برای منابع انرژی است. بررسی‌ها نشان می‌دهند به جای استفاده از یک درصد زغال‌سنگ باید ۱۰ درصد میزان مصرف انرژی‌های پاک افزایش یابد تا بتواند همان میزان راندمان برای اقتصاد ایجاد کند و این کار بسیار سختی برای جایگزینی از سوی کشورهای ابرقدرت اقتصادی دنیا است. علاوه بر چین، هند نیز روی زغال‌سنگ به‌عنوان یکی از منابع اصلی سوخت به‌عنوان بخشی از برنامه نوسازی صنعتی حساب ویژ‌ه‌ای باز کرده و پیش‌بینی می‌شود مصرف خود را از این منبع افزایش دهد.
پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که میزان مصرف این کشور تا سال ۲۰۲۰ به یک میلیارد تن برسد با این حال این کشور در تلاش است تا میزان استفاده از سایر منابع را نیز افزایش داده و عملیات جایگزینی منابع پاک با زغال‌سنگ را استارت بزند. به‌عنوان نمونه دولت هند سال گذشته طرحی را پی‌ریزی کرد که بر اساس آن میزان استفاده از منابع پاک انرژی تا سال ۲۰۲۷ باید از رشد ۴۳ درصدی برخوردار باشد. این مسأله نیازمند تغییر در سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه انرژی، افزایش سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و... است که از سال گذشته استارت آن زده شده است. این در شرایطی است که امکان جایگزینی انرژی‌های پاک به جای زغال‌سنگ در بسیاری از مناطق هند وجود ندارد و زیرساخت‌های لازم برای این کار ایجاد نشده است.
در این باره بلومبرگ برآورد کرده که هزینه لازم برای راه‌اندازی واحدهای انرژی خورشیدی بالاتر از سرمایه اولیه مورد نیاز برای منابع فسیلی مانند زغال‌سنگ است اما قیمت انرژی خورشیدی پایین‌تر است بنابراین از بعد تحلیل هزینه فایده نیز باید این مسائل مورد بررسی قرار گیرد. در این بین اما زغال‌سنگ به‌عنوان یک سوخت بسیار مناسب در صنایع فولادسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد که رقمی حدود ۱۲ درصد کل مصرف این محصول را شامل می‌شود. سیمان نیز وضعیت مشابهی دارد به‌طوری‌که برای تولید یک تن سیمان حدود ۲۰۰ کیلوگرم زغال‌سنگ استفاده می‌شود. پالایشگاه‌ها، تولیدکنندگان مواد اولیه در صنایع شیمیایی، تولید برخی انواع روغن‌ها، نفتالین، فنل و بنزن و... زغال‌سنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاز آمونیاک، صابون، آسپرین، حلال ها، رنگ، پلاستیک، نایلون، فیبر کربن که در صنایع هواپیمایی و اتومبیل‌سازی استفاده می‌شود، سیلیکون‌ها، مواد روان‌کننده و... از زغال‌سنگ استفاده می‌کنند اما مصرف اصلی این محصول همچنان در تولید انرژی است.
در این بین خاورمیانه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع زغال‌سنگی در دنیا مطرح است. کارشناسان معتقدند در آینده کشورهای قدرتمند اقتصادی آسیایی در اتحاد و پیوند با منطقه خاورمیانه قرار گرفته و استفاده از منابع زغال‌سنگ را در دستور کار خود قرار خواهند داد. به‌عنوان مثال پیش‌بینی می‌شود شرکت‌های چینی با سرمایه‌گذاری در منابع زغال‌سنگ خاورمیانه سهم خود را از این منبع انرژی به گونه‌ای افزایش می‌دهند که کشور خود را با مسائل زیست‌محیطی درگیر نخواهد کرد. به‌عنوان مثال اکنون چین در حال سرمایه‌گذاری در ایران، مصر و دبی است که می‌تواند تهدیدهای مهمی را برای آمریکا در خاورمیانه ایجاد کند با این حال به نظر می‌رسد آمریکا در تلاش است تا اتکای خود را به خاورمیانه در حوزه نفت نیز کاهش دهد. با این حال ارتباطات اقتصادی گسترده برخی کشورهای خاورمیانه با چین از جمله ایران می‌تواند آینده خاورمیانه را در حوزه انرژی نیز تغییر دهد که احتمالا یکی از مهم‌ترین زیربخش‌های این حوزه محور زغال‌سنگ باشد.
ارسال نظر