سرمایه داری

استثناگرایی آمریکایی مهم‌ترین بنیان هویتی ایالات متحده آمریکاست؛ به‌گونه‌ای‌که درک سیاست خارجی، اقتصاد سرمایه‌داری و پویایی سیاست داخلی این کشور از فهم استثناگرایی آمریکایی می‌گذرد. استثناگرایی آمریکایی، اسطوره بنیادین (Myth) هویت و سیاست آمریکاست؛ اسطوره‌ای هویتی که تاریخ ندارد. آمریکا اما خود را «شهری درخشان بر فراز تپه» (Shining City on a Hill) می‌خواند.

موسی غنی نژاد: فون‌میزس حدوداً در سال ۱۹۲۰ یعنی سه سال بعد از انقلاب اکتبر تاکید داشت که این نظام اقتصادی امکان‌پذیر نیست و کار نمی‌کند. دولت در بازار کالاهای مصرفی نمی‌تواند سیاست سرکوب را اعمال کند. وقتی کالاها قیمت‌گذاری یا با کوپن سهمیه‌بندی می‌شود در کنار بازار دولتی، یک بازار آزاد موازی مخفیانه شکل می‌گیرد که مردم در آن کالاهایشان را مبادله می‌کنند.

دنیای اقتصاد-گروه اقتصاد بین‏‏‏‏‏‏‏‌الملل: به نظر می‌رسد کاپیتالیسم از اصول اولیه خود دور شده و دستاوردهای حاصل از آن به خطر افتاده است. تمایل سیاستمداران غربی به مداخله در اقتصاد، وضع مقررات و هزینه‌کرد بیشتر برای راضی کردن همه ذی‌نفعان، منجر به جان گرفتن پدیده «دولت بزرگ» شده است. این روند با باور بنیادی کاپیتالیسم یعنی کاهش حضور دولت برای فراهم کردن فضا برای آزادی و خلاقیت فردی، در تضاد بوده و پایه‌های این نظام فکری را لرزان کرده است. بزرگ شدن دولت با ناکارآمد کردن کاپیتالیسم مدرن، نه تنها ناامیدی مردم را التیام نمی‌بخشد، بلکه آن را…

دویست‌وپنج سال پیش در تریر پروس به دنیا آمد و در تمامی سال‌ها اندیشه‌ها و تفکراتش محل مناقشات و مجادلات بسیاری بوده است. کمتر کسی وجود دارد که نام او را هرگز نشنیده باشد. اگر بخواهیم زندگی کارل مارکس را خلاصه کنیم، چیزی نیست جز مصیبت و اندوه بی‌پایان. او را از شغل آکادمیک محروم کردند، روزنامه‌ای که در آن کار می‌کرد توقیف شد و شغلش را از دست داد، از پروس، فرانسه و حتی بلژیک به دلیل بیان نظرات رادیکال اخراج شد، با خانواده توانست به بریتانیا برود، اما پس از آن فقر و گرسنگی و بیماری فرزندان او را…

اگرچه امروزه بسیاری از اقتصاددانان معاصر، نظریات اقتصادی کارل مارکس را منسوخ یا نادرست می‌‌‌دانند، نگاهی ژرف‌‌‌تر به آثار این متفکر برجسته، از بینش‌های ارزشمندی حکایت دارد که بسیاری از مفاهیم کلیدی اقتصاد خرد امروزی را پیش‌بینی کرده است. کارل مارکس، فیلسوف و اقتصاددان آلمانی، در قرن نوزدهم با انتشار کتاب سرمایه، تلاش کرد تا شالوده‌‌‌ای نظری برای تبیین روابط قدرت نهفته در سرمایه‌‌‌داری ارائه دهد. نظریه‌‌ ارزش کار او، از دید اغلب اقتصاددانان امروزی ناقص و متناقض به نظر می‌‌‌رسد؛ اما ایده‌‌‌های…

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، برای برنده شدن در دور دوم ریاست‌جمهوری باید همچنان رای‌دهندگان طبقه کارگر را جذب کند؛ هم آنانی که به اولین پیروزی او در سال۲۰۱۶ کمک کردند و تقریبا دومین پیروزی را در سال۲۰۲۰ به او دادند. افراد این دسته اکثریت رای‌دهندگان واجد شرایط را در سراسر کشور تشکیل می‌دهند و حتی درصد بیشتری از رای‌دهندگان را در ایالت‌های مردد اما مهمِ میشیگان، پنسیلوانیا و ویسکانسین تشکیل می‌دهند. دور شدن آمریکایی‌های کمتر تحصیل‌کرده و کمتر مرفه از حزب دموکرات با ترامپ آغاز…

مهدی برزین: زمانی می گفتند، صنار بده آش، به همین خیال و مابقی ماجرا! صنار همان سکه مسی معادل دو شاهی بوده که لابد حداقل می‌شد درازایش کاسه‌ای آش خرید که می‌توان آن را هم‌نشینی آش و صنار خواند، اما همان آش حالا قدر و قیمتی پیداکرده، به‌جای دو شاهی، سلطنتی در بازار خوراکی‌ها به هم زده، نخود هر کیلو زیر ۶۰ هزار تومان پیدا نمی‌کنید، لوبیا قرمز که همین حدودها هست و لوبیا چشم‌بلبلی، با صد هزار تومان حکم طاووس بازار را پیداکرده، عدس، ماش، لوبیای کشاورزی، لوبیا عروس ، لپه و باقلا خشک که جای خود…

دنیای اقتصاد: یک خواربارفروشی مدرن که قفسه‌های آن مملو از همه چیز از ماکارونی گرفته تا شراب است، نقطه‌ای در مرکز هاوانا را پر می‌کند که زمانی توسط یک گل‌فروشی دولتی منفعل اشغال شده بود. اما اکنون سقف و دیوارهای آن تعمیر و رنگ‌آمیزی شده است. یک شرکت دولتی شیشه در حومه هاوانا اکنون نمایشگاهی برای یک تجارت خصوصی دارد که مبلمان ساخت کوبا را می‌فروشد. در بندر پایتخت کوبا، لیفتراک‌ها با احتیاط تخم‌مرغ‌های آمریکایی را از یک کانتینر یخچالی تخلیه می‌کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها بخشی از انفجار هزاران کسب‌وکار خصوصی است…

کتاب «عصر سرمایه‌داری نظارتی: مبارزه برای آینده انسان در مرز جدید قدرت» (The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power) نوشته شوشانا زوبوف (Shoshana Zuboff) توسط انتشارات پابلیک افیرز (Public Affairs) در سال ۲۰۱۹ و در ۷۰۰ صفحه منتشرشده است.

در دنیای امروز، نظام تامین‌اجتماعی مقوم دموکراسی سیاسی و رقابت‌پذیری اقتصادی به شمار می‌رود. از قرن نوزدهم به این سو، یعنی از زمان سرعقل آمدن سرمایه‌‌‌داری (به تعبیر دکتر علی شریعتی) تامین‌اجتماعی عامل مهم تفاهم نوشته یا نانوشته کارفرمایان، صاحبان سرمایه و کارگران بنگاه‌های تولیدی در ماشین عظیم تولید مدرن‌‌‌ هستند. این نظام، ستون اصلی سیاست‌های امنیت انسانی و توسعه اجتماعی بعد از جنگ دوم تلقی می‌شود و تجارب نیم‌قرن اخیر، به‌ویژه اجرای سیاست‌های آزادسازی و اصلاحات اقتصادی (موسوم به تعدیل…

در ۱۸۷۱ دولت میجی که به تازگی تاسیس شده بود در پی الغای املاک خاصه در ژاپن و جایگزینی آنها با استان‌های تابع مرکز کوشید تا مانع از فروپاشی خوفناک دولت نوپای خود شود. پیش‌تر حدود ۲۷۰قلمرو (املاک خاصه) هر یک نیروهای نظامی و اراده سیاسی خاص خود را در یک ساختار قدرت نامتمرکز داشتند. محو ناگهانی چنین ساختاری نوعی کودتا بود. رهبران انقلاب میجی به این نتیجه رسیده بودند که دولت آنان باید تنها قدرت سیاسی موجود در ژاپن باشد تا بتواند به وظیفه خود در ایجاد یک دولت مدرن جامه عمل بپوشاند.

نظام سرمایه‌داری بر دو ستون بنا شده است: سود و بازارها. این نظام برای اینکه بتواند دو ستون خود را حفظ کند، باید از مصالح ناب استفاده کند. ترکیب دو ستون با مصالح مناسب، همان چیزی است که جان کنث گالبرایت، آن را در کتاب اوضاع جدید صنعتی (new industrial state)، «ساختار فنی» (techno-structure) می‌‌‌نامد. گالبرایت در توضیح ساختار فنی می‌‌‌نویسد؛ اگرچه فرد در فرهنگ غربی جایگاهی دیرپاتر از گروه دارد، تمام تصمیمات مهم براساس اطلاعاتی گرفته می‌شود که در اختیار بیش از یک‌‌‌نفر است.

در سال ۱۴۰۲، هزینه ساخت سردخانه‌های کوچک و متوسط به طور میانگین بین ۲۰۰ میلیون تا ۲ میلیارد تومان است. هزینه ساخت سردخانه‌های بزرگ‌تر نیز ممکن است تا چندین میلیارد تومان برسد.

چرخه بعدی «کندراتیف۱» که در حال نزدیک شدن است دارای برخی ویژگی‌‌‌هایی است که هنوز ناشناخته است. اما همان‌طور که جولیو ساپلی در کتاب «فراتر از سرمایه‌‌‌داری» تاکید کرده، این کار مستلزم توسعه فراگیر تکنولوژی‌‌‌های هوش مصنوعی خواهد بود. هنگام استفاده از عبارت هوش مصنوعی، به مجموعه‌‌‌ای از تکنولوژی‌‌‌های پیشرفته اشاره می‌‌‌کنیم که می‌توانند از داده‌‌‌ها بیاموزند و فرآیندهای شناختی انسانی را تکرار کنند، در حالی که الگوریتم‌‌‌های یادگیری ماشینی و یادگیری عمیق، پیچیدگی آنها را بیشتر می‌‌‌کنند.

سرمایه‌دار نرمال ایرانی: چقدر حقوق می‌گیری؟ مخاطب: با پاداش و اضافه‌کاری و اینا نهایتا ۸ تومن! دوباره همان سرمایه‌دار نرمال ایرانی: نه مگه می شه، خودمونیم با این خرج و مخارج که نمی تونی، حتما یه جای دیگه هم کار می‌کنی، نکنه عصرها پیک موتوری کار می‌کنی؟ آنچه خواندید بخشی از گفت‌وگوی صاحب سگ گلدن رتویور با آرایشگرِ حیوانات شاغل در یکی از دامپزشکی‌های شهر خودمان است، سرمایه‌دار نرمال ایرانی که برای پیرایش حیوان خانگی‌اش، ۴۰۰ هزار تومان می‌پردازد و البته همان‌جا چرتکه می‌اندازد که این آرایشگر عزیز…

از میان آثار فرنان برودل «تمدن و سرمایه‌داری» را اساسی‌تر و برای ایرانیان مناسب‌تر دانسته‌ام. در سال۱۹۷۴ جامعه‌شناس شهیر آمریکایی، دنیل بل، کتاب مهمی با نام «برآمدن جامعه‌ فراصنعتی» منتشر کرد. من که تازه در آمریکا دانشجو شده بودم، در سفری به ایران از حمید عنایت برای برگردان این کتاب به فارسی مشورت خواستم.

دنیای‌اقتصاد - محمد آزاد: یادداشت پیشین در پایان یک عصر از تاریخ ایران مطلب ختم شد؛ اما شاید وقفه‌‌‌‌‌‌ای کوتاه در اینجا بد نباشد. با وقوع انقلاب اسلامی سال‌۱۳۵۷، شیوه حکومت پادشاهی به کلی زائل شد و انقلابیون پایه‌‌‌‌‌‌ریزی جدیدی در شکل حکمرانی را پی‌گرفتند. سیر وقایع، حدفاصل این سال‌تا اوایل دهه‌۶۰ چنان توفانی است و چنان بحث‌های پرحرارتی میان گروه‌های مختلف جریان دارد که نظر به ماهیت این بحث‌ها که درباره مسائلی است که عمدتا به جدل میان متکلمان و فیلسوفان پهلو می‌زند - نظیر رابطه کار و سرمایه، نظام تولید سرمایه‌داری و…

سلطه‌طلبی بین‌المللی که اصطلاحا به آن امپریالیسم گفته می‌شود برخلاف مدعیات نظریه‌های مارکسیستی و نیز تئوری‌های گوناگون وابستگی، پدیده‌ای است که ریشه در دنیای پیشامدرن دارد و مرتبط دانستن آن با جامعه مدرن مبتنی بر بازار آزاد نادرست است. نظام اقتصادی مبتنی بر بازار آزاد یا به اصطلاح سرمایه‌داری برخاسته از تجارت آزاد است و با گرایش‌های استعماری و امپریالیستی که بنیادشان بر سیاست‌های تجاری انحصاری نهاده شده در تضاد است.

مطالعات جدید تاریخ اقتصاد با استفاده از آمار و داده‌ها نشان می‌دهد که نظریه مارکس درباره اینکه انباشت سرمایه به نابرابری و نابرابری به سوسیالیسم منتهی می‌شود، نادرست بود. مارکس با نادیده گرفتن اصلاحات و انعطاف‌پذیری نظام سرمایه‌داری و جامعه باز در حل چالش‌های خود مرتکب خطایی جدی شده است.

دنیای اقتصاد: کتاب «اخلاق و اقتصاد» نوشته یوهان خرافلانت با ترجمه وحید موسوی‌داور منتشر شد. نویسنده این کتاب که استاد اقتصاد، تجارت و اخلاق در دانشگاه تیلبورخ هلند است «اخلاق و اقتصاد» را در سال ۲۰۲۲ منتشر کرده است. این کتاب به موضوع اقتصاد و رابطه‌اش با اخلاق و در چهارچوب این دو مبحث کلی به موضوعات دیگری مانند اقتصاد بازار آزاد، سرمایه‌داری برابری و نابرابری، شادکامی، به‌زیستی، شکوفایی و فضیلت‌ها و رذیلت‌های اخلاقی می‌پردازد. نویسنده کتاب این موضوعات را در قالب دیدگاه هایی مانند فایده‌گرایی نئولیبرالیسم…

بندیکت کهلر در کتاب صدر اسلام و زایش سرمایه‌داری بیان می‌کند که هنوز هیچ اجماعی بر سر مکان و زمان آغاز سرمایه‌داری وجود ندارد. مطابق این گزاره، او به دنبال یافتن مکان و زمان آغاز سرمایه‌داری، بررسی‌های تاریخی خود را تا آنجا به عقب می‌برد که در نهایت به حضرت محمد(ص) و ظهور دین اسلام می‌رسد. در نتیجه، کهلر روایت جدیدی از سرآغاز سرمایه‌داری ارائه می‌دهد و در نهایت کار خود را با یک نتیجه‌گیری قابل‌تامل تمام می‌کند. اینکه «اگر آدام اسمیت، که ادعا می‌کرد دست نامرئی بازارها را هدایت می‌کند، پدر…

دنیای‌اقتصاد - گروه اقتصاد بین‌الملل: جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، نهم اوت از جدیدترین سلاح خود در جنگ اقتصادی با چین رونمایی کرد؛ قوانین جدید، سرمایه‌گذاری‌‌‌های بخش خصوصی در خارج از کشور را کنترل می‌کند و سرمایه‌گذاری‌‌‌های مربوط به فناوری‌‌‌های مهم در چین ممنوع خواهد شد. نشریه اکونومیست این هفته در سرمقاله‌‌‌ دوم خود به سیاست‌‌‌های جدید تجاری اتخاذشده آمریکا در مقابله با چین پرداخته است. به اعتقاد این نشریه، این سیاست‌‌‌ها بیش از هر چیزی به چاقویی تبدیل شده است که دسته خود را می‌‌‌برد. تعریف و اجرای چنین محدودیت‌هایی از سوی…

اخیرا دو کتاب اقتصاد سیاسی در غرب منتشر شده که توجه اقتصاددانان و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. «بحران سرمایه‌داری دموکراتیک» نوشته مارتین ولف، اقتصاددان بریتانیایی و ستون‌نویس روزنامه فایننشال‌تایمز و «دنیایی از ناامنی» نوشته پراناب باردان، اقتصاددان هندی و استاد دانشگاه برکلی آمریکا. اهمیت این دو کتاب - جدا از نویسندگان فرهیخته آن - و تاثیر احتمالی آن بر سیاستگذاری‌های دنیای سرمایه‌داری را می‌توان از آنجا متوجه شد که که دارون عجم‌اوغلو، استاد اقتصاد دانشگاه «‌ام‌آی‌تی» آمریکا که…

هرگز تمدن اروپایی تحت سلطه یک دولت واحد قرار نگرفته ‌‌است. حتی در اوایل دوره مدرن، زمانی که برخی از حاکمان موفق به تشکیل دولت‌های مطلقه شدند، بسیاری از مناطق اروپا در نوسان و به‌شدت غیرمتمرکز باقی ماندند. طبقات بازرگان، بانکدار و متوسط شهری بدون نقش‌آفرینی دولت‌های بزرگ در اروپا رشد کردند. از نظر این یادداشت، این علت اصلی ظهور و بروز سرمایه‌داری در اروپا محسوب می‌شود.

سه سال پس ‌‌‌از آنکه میزگرد کسب و کار آمریکا (Business Roundtable‌: انجمنی متشکل از مدیران عامل ۲۰۰ شرکت برجسته‌‌ آمریکا) شرکت‌ها را برانگیخت تا تمرکز صرف بر افزایش حداکثری ارزش سهامداران را رها کنند و در عوض، در راستای تولید ارزش برای تمامی ذی‌نفعان بکوشند، بسیاری از رهبران شرکت‌ها همچنان رغبتی به انجام این کار ندارند. این بی‌‌‌میلی دلایل گوناگونی دارد؛ ازجمله ترس از مورد هجمه قرار گرفتن توسط افراط‌‌‌گرایانی که سرمایه‌‌‌داری ذی‌نفع را همان نوع‌‌‌دوستی بیدار۱ (woke altruism) تلقی می‌کنند؛ و…

خانه ملت: عسگری تاکید کرد: آقای علی آبادی باید مشخص کند که وزارت صمت به سمت مردم خواهد بود یا به سمت اقتصاد سرمایه داری و ۱.۵ درصدی که روز به روز فربه تر می شود.

برای اینکه بتوان به سرمایه‌داری رفاقتی که منشأ تبعیض، فساد و ناکارآیی گسترده است، پایان داد ابتدا باید تفاوت میان پشتیبانی واقع‌بینانه از بازار آزاد با حمایت جانبدارانه از کسب‌وکارها و بنگاه‌های خاص را درک کرد.

امروزه در جهان و در کشورهای مختلف، سه گروه نظام اقتصادی قابل مشاهده است: نظام اقتصادی سرمایه‌داری، نظام اقتصادی سوسیالیستی و نظام اقتصادی مختلط. هر سه نظام، پاسخ‌های متفاوتی به سه سوال اصلی اقتصاد می‌دهند: «چه کالایی تولید کنیم؟» «چگونه تولید کنیم؟» و «کالاها و خدمات تولیدی را چگونه بین عوامل تولید تقسیم کنیم؟» نظام سرمایه‌داری و نظام سوسیالیستی در واقع در منتهی‌الیه دو قطب متضاد به لحاظ مدیریت اقتصادی کشورها هستند و نظام مختلط همان‌گونه که از عنوان آن مشخص است، ترکیبی از دو نظام را به کار…

بحران مالی سال ۲۰۰۸، با دخالت دولت آمریکا به‌عنوان سردمدار اقتصاد آزاد و مهد سرمایه‌داری دنیا پس از حدود سه‌سال کنترل شد و با وجود همه انتقاداتی که در آن زمان به مداخله دولت آمریکا در اقتصاد بازار می‌شد، بار دیگر قطار اقتصاد آزاد به ریل اصلی خود بازگردانده شد و مانع به انحراف کشیده‌شدن اقتصاد آزادی شد که بیش از ۳۰۰سال تمرین شده بود و هنوز نسخه کامل‌تر و کارآتری نسبت به آن ارائه نشده است. در آن زمان طرفداران نظام اقتصاد آزاد به مداخله دولت در قالب بسته‌های سیاستی تحریک تقاضا، تعیین نرخ دستوری…