ویژه نامه سراسری پتروشیمی و صنایع وابسته

• نقش مهم پتروشیمی

  

  حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تاکید بر ضرورت مشخص شدن و ترسیم نقشه راه با بیان پیشنهادهای اساسی برای اقدام و عمل در زمینه اقتصاد مقاومتی، به بهره‌برداری از بخش‌هایی مانند پتروشیمی و ساخت نیروگاه و مشروط شدن همه معاملات خارجی به انتقال فناوری به داخل ایران که قبلاً در آنها سرمایه‌گذاری کلانی صورت گرفته اشاره کردند و افزودند: استعداد ایرانی که می‌تواند یک موشک را از فاصله دو هزارکیلومتری با خطای چندمتری به هدف بزند حتماً می‌تواند در صنایع مهم دیگر هم از جمله نفت و گاز و تولید موتور خودرو و هواپیما و قطار، نوآوری و خلاقیت کند که دولت باید زمینه این کار را فراهم کند.

• پادزهر تحریم‌ها

  در طول تمامی سال‌های پرفشار تحریم‌ها، صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین منابع تامین ارز مورد نیاز کشور به‌شمار می‌رود. در این سال‌ها، شرکت‌های فعال در صنعت پتروشیمی توانستند زمینه را برای تاب‌آوری تحریم‌ها تا حد زیادی فراهم آورند و پادزهری برای تحریم‌ها باشند. همین موضوع به یکی از شواهدی تبدیل شد که نشان داد اتکا بر توسعه اقتصاد کشور بر اساس مزیت‌های نسبی موجود می‌تواند تا چه حد در شرایط سخت سیاسی و اقتصادی به کمک کشور بیاید. مواد پتروشیمی در سالی که گذشت، بزرگ‌ترین سهامدار در سبد صادراتی کشور بود. کالایی استراتژیک برای اقتصاد ایران که مجموعاً نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار درآمد عاید دولت به عنوان مالک بخش اعظم واحدهای پتروشیمی خواهد کرد. این صنعت سال ۲۰۲۰ را در حالی به پایان برد که سهم پنج‌درصدی خود را از بازار جهانی پتروشیمی جهان کماکان حفظ کرده است. عبور ظرفیت تولید سالانه کشور از مرز ۹۰ میلیون تن، برنامه‌ریزی برای رساندن این ظرفیت به سطح ۱۴۰ میلیون تن در افق ۱۴۰۴ و تزریق ۱۰ میلیارد دلار سرمایه به این بخش طی سالیان آتی از اهمیت بالای بخش پتروشیمی برای اقتصاد ایران حکایت دارد.

• حکایت خیزش

  

  تولد و رشد صنایع پالایشی و پتروشیمی در ایران تفاوت‌های آشکاری با هم دارند و صنعت پتروشیمی در آغاز به سرعت پالایشگاه‌ها بالنده نشد. این حقیقت منشأ شبهاتی درباره نحوه عملکرد مسوولان وقت نفت و پتروشیمی بوده و بارها در رسانه‌های مختلف نیز منعکس شده است. اما صاحب‌نظران حوزه پتروشیمی مثل محمدحسن پیوندی، مدیرعامل سابق شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو)، و علی‌محمد بساق‌زاده، عضو هیات‌مدیره شرکت ملی صنایع پتروشیمی، فرضیه اهمال در توسعه پتروشیمی در دوران پیش از انقلاب اسلامی را رد می‌کنند و معتقدند این صنعت متناسب با پیشرفت در سایر نقاط جهان در ایران نیز رشد کرد و حتی ایران در همه زمینه‌های پتروشیمی در خاورمیانه نخستین بوده است. بعد از انقلاب، جنگ تحمیلی تولید برخی از مجتمع‌های مهم پتروشیمی را متوقف کرد، اما خود جنگ محرکی شد تا این صنعت در نواحی مرکزی ایران و دور از خلیج‌فارس گسترش یابد. پس از جنگ سرمایه‌گذاری روی این صنعت شدت گرفت و شاهد دو جهش عمده در انواع، حجم تولید و درآمدهای حاصل از محصولات پتروشیمی بوده‌ایم. نقشه راه به ما می‌گوید جهش سوم و چهارم نیز در دهه پیش‌رو در راه هستند.

• قلب تپنده

  

  آیا یک صنعت می‌تواند شاخص‌ها و داده‌های اقتصادی یک کشور را متحول کند؟ سوالی که در دنیای امروز شاید نتوان به آن پاسخ مثبت قاطع داد اما تجربه نشان داده چنین رخدادی بارها در اقصی نقاط دنیا تکرار شده و هنوز هم در حال تکرار است. صنعت نفت در عربستان، نفت و گاز در روسیه، معادن در برزیل و استرالیا، صنعت فولاد در چین و صنعت مس در شیلی همگی مواردی هستند که موجب شده تا یک صنعت خاص، وزن یک اقتصاد را تغییر دهد و جایگاه آن را برجسته‌تر سازد. وقتی داده‌های واقعی صنعت پتروشیمی در کشور را با نگاهی توام با اقتصاد سیاسی موشکافی می‌کنیم متوجه خواهیم شد که صنعت پتروشیمی از این پتانسیل برخوردار است و هیچ بعید نیست که آینده اقتصاد ایران با این صنعت به صورت مستقیم گره بخورد.

• کشتی نجات ایام تحریم

  آن‌گونه که وزارت نفت گزارش داده است، در سال ۱۳۹۹ ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی در ایران به ۸۰ میلیون تن رسیده است. البته طبق پیش‌بینی بیژن زنگنه، وزیر نفت، تولید محصولات پتروشیمی در ایران سال ۱۴۰۰ به ۱۰۰ میلیون تن و در سال ۱۴۰۴ به ۱۳۳ میلیون تن خواهد رسید. اگرچه در سال‌های اخیر شدیدترین تحریم‌ها علیه اقتصاد ایران جریان داشته اما به گفته وزیر نفت، سال ۱۳۹۹ سال طلایی پتروشیمی برای ایران بوده است. برآوردها نشان می‌دهد باوجود اعمال شدیدترین تحریم‌ها، در سال جاری ۱۷ طرح در حوزه صنعت پتروشیمی برنامه‌ریزی شده است. از این میزان تاکنون ۱۱ طرح به بهره‌برداری رسیده و سایر طرح‌ها نیز تا انتهای اسفند امسال بهره‌برداری خواهد شد. همچنین ۹ طرح نیز در سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری می‌رسد.

• شکست انحصار

  

  بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی بر این موضوع تاکید دارند که رشد صنعت پتروشیمی در جهان چند برابر نفت خام تخمین زده می‌شود، به‌گونه‌ای که رشد صنعت نفت خام در دنیا یک درصد و صنعت پتروشیمی حداقل معادل ۹ درصد است. در این رابطه باید گفت میزان مبادلات محصولات پتروشیمی در سال ۲۰۲۰ در جهان از مرز ۳۸۰۰ میلیارد دلار در سال عبور خواهد کرد که با توجه به ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل در صنایع پتروشیمی ایران و نیز داشتن اولین ذخایر گاز و چهارمین ذخایر نفت در جهان، می‌تواند سهم خود را از تجارت جهانی محصولات پتروشیمی افزایش دهد.

• رشد ۱۰تا ۱۲ درصدی تولید الفین نسبت به سال گذشته

  

  با وجود مشکلاتی که شرکتهای پتروشیمی ‏با آن مواجه هستند مانند تحریم‏ها ، مشکلات نقل و انتقال ارز،‏ چالش‏های تامین قطعات یدکی و ... شرکت پتروشیمی‏ جم امسال توانسته به رکوردهای جدیدی در تولید محصولات خود دست پیدا کند. برای نمونه این شرکت توانسته تقریبا در همه واحدها بین ۱۰ تا ۱۵ درصد تولید را افزایش دهد و رکورد سال قبل را بشکند. در واحد پلیمری بالای ۲۵ درصد و در واحد الفین ۱۰ تا ۱۲ درصد نسبت به سال قبل افزایش تولید داشته است. نادر کاظمیان ، مدیر مجتمع پتروشیمی‏ جم می‏گوید: شرایط تحریمی‏ کشور تامین و فروش محصولات را دچار مشکل میکند. بخش عمده ای از پلنت پتروشیمی‏ جم به ویژه واحد الفین آن مشخصات و تجهیزات منحصر به فردی در دنیا دارد. با توجه به اینکه سازندگان آن اکثرا کشورهای اروپایی هستند برای خرید قطعات یدکی با چالش‏ هایی مواجه هستیم. وی می‏افزاید: تحریم‏ها باعث افزایش هزینه‏های ما شده و فروش محصولات ما را محدود می‏کند. در بخش انتقال محصول برای صادرات دچار چالش‏هایی هستیم که طبیعتا هم هزینه و هم زمان ماندگاری محصولات را در انبارها بالا می‏برد. برای آشنایی با موانع مشکلات پیش رو و دستاوردهای این شرکت در سال جاری با وی گفت و گو کرده‏ایم که در ادامه می‏خوانید.

• همچنان در مسیر رشد

  

  تصدی‌گری دولت، هیمنه تحریم و کاهش تقاضا ناشی از ظهور پاندمی سال ۲۰۲۰ را به سالی سخت برای صنایع پتروشیمی ایران بدل ساخت. سالی که البته با یک پایان خوش همراه بود و رشد تولید قابل توجهی از آن حاصل شد. به‌رغم اینکه بازار پتروشیمی ایران از دو سمت عرضه و تقاضا به دلایل متعددی غیرپویا اداره می‌شود، چشم‌انداز سود این بخش برای بازیگران خرد چندان پررنگ نیست. با این حال تزریق سرمایه‌گذاری و تمایل بازیگران خارجی قدرتمند برای خرید محصول از ایران انگیزه افزایش ظرفیت و حجم تولید را در این بخش بالا برده است. پتروشیمی که به گواه برنامه‌های اعلام‌شده از سوی وزارت نفت تا پایان دولت دوازدهم ظرفیت خود را به مرز ۱۰۰ میلیون تن می‌رساند، با عبور از مشکلات و چالش‌های موجود خواهد توانست هم فاصله بین ظرفیت اسمی و سطح رسمی تولید را کاهش دهد و هم نقش پررنگ‌تری در ارزآوری برای کشور در سالیان آتی ایفا کند.

• فرار از حباب

  

  یکی از صنایع فعال در بازار سرمایه که در طول سال‌های گذشته توانست بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاران نهادی و حقیقی را به سمت خود جلب کند، صنعت پتروشیمی است. این صنعت که در طول مدت حضور خود در بازار سرمایه همواره یکی از مهم‌ترین صنایع تاثیرگذار بر شاخص کل بورس تهران بوده است، در طول فعالیت خود، فراز‌و‌نشیب‌های بسیاری را شاهد بوده و توانسته به مدد طرح‌های توسعه داخلی به‌طور پیوسته بر درآمدزایی خود بیفزاید.

• سلاح پاندمی

  

  صنایع تکمیلی پتروشیمی به عنوان آخرین حلقه زنجیره تولید نقش بسزایی در اشتغال‌زایی و تولید ملزومات مورد نیاز مردم در زمان‌های مختلف بر عهده دارد. پوشش‌های پلاستیکی یکی از ابزارهای مهم مبارزه با کرونا در ماه‌های اخیر بوده و حتی ماسک، دستکش و ملزومات بیمارستانی مستقیماً در صنعت پلاستیک تولید شده است. این موارد اهمیت صنعت پلاستیک را به عنوان مهم‌ترین بخش از صنایع تکمیلی محصولات پتروشیمی نشان می‌دهد که از اشتغال‌زایی برجسته‌ای در اقصی نقاط ایران برخوردار است.

• موتور اشتغال

  تولید محصول نهایی یا آخرین بخش از زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی به صنایع تکمیلی بازمی‌گردد که با ارزش افزوده بالا و اشتغال‌زایی جذابی همراه بوده که بخشی از صنعتی شدن یک کشور و تکمیل سودآوری اقتصادی از صنعت پتروشیمی را دربر دارد. تبدیل مواد اولیه و خوراک صنایع پتروشیمی به محصول نهایی اگر به عنوان یک فرآیند مستمر در نظر گرفته شود مهم‌ترین رکن آن صنایع تکمیلی خواهد بود که می‌تواند بیشترین ارزش افزوده و اثرگذاری بر جوامع را به همراه داشته باشد.

• تولد دوباره

• شوک ویروسی

  در سال ۲۰۱۹ با افزایش چشمگیر ظرفیت صنعت پتروشیمی به همراه رشد کُند تقاضا برای محصولات این صنعت، پتروشیمی دچار افول شد. این بحران در سال ۲۰۲۰ با شیوع کووید ۱۹ در سراسر جهان شدت بیشتری گرفت و کشتی صنعت پتروشیمی را مستقیماً به گل نشاند.

• ضربه کرونا

  

  وقوع بحران کووید ۱۹ در سال ۲۰۲۰ تاثیرات بسیار بزرگی برای صنعت پتروشیمی جهان به دنبال داشته است. شیوع کرونا یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های اقتصادی و انسانی در زمانه ماست، بحرانی که تقریباً ۲۰۰ کشور با آن درگیر هستند. از ابتدای ماه مارس سال ۲۰۲۰ زمانی که مشخص شد همه‌گیری کرونا یک چالش جهانی است شاهد به‌روزرسانی مکرر تولید ناخالص داخلی پیش‌بینی‌شده از سوی نهادهای برجسته بین‌المللی و موسسات مالی بودیم که چشم‌انداز منفی را برای اقتصاد جهانی پیش‌بینی می‌کردند؛ در این میان صندوق بین‌المللی پول و اوپک تولید ناخالص را به ترتیب منفی ۳ و منفی ۴/ ۳ پیش‌بینی کرده بودند.

• تسخیر بازارها

  

  سال ۲۰۲۰ در تاریخ با شیوع همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ به یاد آورده خواهد شد. بیماری عالم‌گیری که با گسترش خود جان انسان‌های زیادی را گرفت و اثرات اقتصادی مخربی از خود برجای گذاشت. صنعت و بازار پتروشیمی و مواد شیمیایی نیز از این قاعده مستثنی نبود. به نظر می‌رسد با توجه به واقعیات بازار جهانی مدیران صنعت پتروشیمی باید دست به بازنگری اساسی در برخی از استراتژی‌های خود بزنند. در واقع شیوع بیماری کرونا از یک‌سو در بخش‌های صنایعی چون خودرو، نیمه‌هادی‌ها، ساخت‌وساز و تعطیلی صنایع تولیدی که در روند تولید خود از محصولات شیمیایی با کاربرد صنعتی استفاده می‌کنند، اثرگذار بوده و بخش بزرگی از بازار جهانی این صنعت را در معرض خطر قرار داده است. اما از سوی دیگر همین بیماری کرونا به صورت همزمان به افزایش چشمگیر تقاضا در بخش‌هایی چون پوشاک، مواد غذایی، تولید وسایل محافظت بهداشت شخصی و استفاده از محصولات شیمیایی در صنعت بسته‌بندی منجر شد؛ بخشی که اعمال محدودیت‌های کرونایی را می‌توان دلیل اصلی رونق صدچندان آن دانست.

• سال بد مالی

  کووید ۱۹ در حالی اقتصاد جهانی را فلج کرد که صنایع بزرگ بین‌المللی با مشکلات بسیاری دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند. احیای این صنایع و حرکت به سوی احیای اقتصاد نیازمند آموختن درس‌های بسیاری از آن چیزی است که در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ بر آنان گذشت. کووید ۱۹ سبب شد بسیاری از صاحبان صنایع در جهان به ویژه صنعت پتروشیمی فکری اساسی برای آینده خود کنند چراکه این ویروس، مهر تاییدی بر آسیب‌پذیری این صنعت از بحران بود. پیش از این همه‌گیری، صنعت پتروشیمی با چالش‌های جدی همچون کاهش تقاضا و افزایش بیش از حد عرضه دست‌وپنجه نرم می‌کرد. کووید ۱۹ در سال ۲۰۲۰ بر بحران این صنایع افزود. به همه این مسائل باید اختلال‌های ساختاری و گذر از انرژی‌های فسیلی به سوی انرژی‌های پاک برای رسیدن به توسعه پایدار را نیز افزود.

• در مسیر خیزش

  صنایع پتروشیمی بزرگ‌ترین محرک تقاضای جهانی نفت است. ایالات متحده، چین و خاورمیانه مهم‌ترین مناطق رشد و توسعه صنایع پتروشیمی در جهان کنونی هستند. با این حال، همه‌گیری کووید ۱۹ ضربه بی‌سابقه‌ای به اقتصاد جهان وارد کرد و باعث انقباض اقتصادی قابل توجه بسیاری از کشورها در سال ۲۰۲۰ شد. این افت اقتصادی ناشی از اقدامات مرتبط با همه‌گیری، تعطیلی‌های سراسری و سقوط بی‌سابقه قیمت نفت خام بود که برای اولین‌بار در آوریل ۲۰۲۰ رخ داد. همه‌گیری کرونا در واقع همزمان شد با وضعیت نه‌چندان جالب صنعت پتروشیمی که قبل‌تر از آن، وارد یک سراشیبی شده بود.

• صنعت پتروشیمی و راهبردهای ارتباطی مواجهه با ذی‌نفعان

  

  امروزه تغییر و تحولات سریع در بازارهای جهانی، سازمان‌ها را با چالش‌های مختلفی روبه‌رو کرده است. با ایجاد کسب‌و‌کارهای موازی و افزایش بازیگران جدید، باقی ماندن در بازارهای داخلی مستلزم رقابت با رقبای قدرتمند است که با توجه به گسترش و پیچیدگی اهداف، فرآیندها و ساختار سازمانی در صحنه رقابت، سازمان‌هایی می‌توانند به بقای خود ادامه دهند که نسبت به خواسته‌ها و انتظارات مشتریان، سهامداران و سایر ذی‌نفعان پاسخگو باشند.

• رشد سود ۳۸۵ درصدی شرکت طی سال جاری

  

  شرکت پتروشیمی غدیر در زمینی به مساحت ۱۵ هکتار در سایت ۳ منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر در سال ۱۳۸۱ تأسیس‌شده و در دی‌ماه سال ۱۳۸۸ به بهره‌برداری رسیده است. نام محصول تولیدی آن وینیل کلراید مونومر (VCM) با ظرفیت تولید سالانه ۱۵۰ هزار تن و پلی ونیل کلراید (PVC) با ظرفیت تولید سالانه ۱۲۰ هزار تن در سال است که در ساخت انواع لوله‌ها، شیلنگ‌ها، عایق‌های الکتریکی، چارچوب درب و پنجره، کابینت و صنایع خودروسازی و … کاربرد دارد.

• همراه با سودآوری در کاهش مصرف انرژی موفق عمل کرده‏ایم

  

  پتروشیمی فن‌آوران، سومین طرح تولید متانول ایران است که در سال ۱۳۷۷ تأسیس شد و واحد تولید متانول یک‌میلیون تنی آن، تحت لیسانس شرکت «هالدر تاپسو» در سال ۱۳۸۳ به بهره‌برداری رسید. به دنبال آن، واحدهای اسید استیک و منو کسید کربن نیز در سال ۱۳۸۵ در مدار تولید قرار گرفتند و در حال حاضر، پتروشیمی فن‌آوران در حوزه تولید اسید استیک، تنها تأمین‌کننده نیاز کشور به این محصول، به شمار می‌رود. بخش عمده از محصولات این شرکت، برای تأمین نیاز بازارهای صادراتی است و بخشی از آن، نیز، بر اساس الزامات ابلاغی در راستای تأمین نیازهای داخلی و از طریق بورس کالا عرضه می‌شود.

• حال خوب صنعت پتروشیمی در سال جاری

  

  صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از مهمترین بخشهای توسعه دهنده و ارزش افزا، در ادامه زنجیره صنایع نفت و گاز قرار دارد که نقش مهمی در واردات ارز به کشور دارد. در حال حاضر بیش از ۵۰ شرکت پتروشیمی در کشور فعال هستند و بیش از ۵۰ میلیون تن محصول پتروشیمی تولید می‌کنند. این محصولات در پنج گروه عمده محصولات شیمیایی پایه، کودها، آروماتیک‌ها، پلیمرها و سوخت تقسیم‌بندی می‌شوند. در این میان پتروشیمی جم جزو ۴ تا ۵ تولید کننده بزرگ الفین در جهان قرار دارد. محمد رضا سعیدی، مدیر عامل شرکت پتروشیمی جم می‌گوید: امسال صنعت پتروشیمی با وجود تمامی مشکلات سال خوبی را پشت سر گذاشت. برای آشنایی با استراتژی‌ها و برنامه‌های این شرکت و موانع و مشکلات صنعت پتروشیمی با وی گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

• قرارگیری پتروشیمی جم در جمع ۱۰ شرکت برتر بورسی

  

  در شرایط تشدید تحریم‌ها و همچنین سال جاری اکثر شرکت‌های پتروشیمی خوب کار کردند. با توجه به اینکه بازار سرمایه این روزها حال خوبی ندارد ولی شرکت‌های پتروشیمی توانسته اند ارزش نسبی خودشان را در این بازار حفظ کنند. با توجه به افزایش تولید و فروش محصولات، سهام پتروشیمی جم می‌تواند حاشیه سود خوبی را برای سهامداران به صورت پایدار داشته باشد.

• دستاورد شرکت پتروشیمی اروند در حوزه رونق و جهش تولید

  

  پتروشیمی اروند در راستای آرمان خود کفایی و توسعه صنعتی با هدف تامین مواد اولیه صنایع پایین‏دستی مورد نیاز بازارهای داخلی و خارجی در سایت ۳ منطقه ویژه اقتصادی بندر امام (ره) و در زمینی به مساحت ۱۰۸ هکتار احداث شده است. این مجتمع مجری واحدهای الفین و EOG.MEG بود که به دلیل انتقال واحد الفین به گچساران و همچنین عقد قرارداد واحدهای کلر آلکالی، اتیلن دی کلراید، وینیل کلراید مونومر و پی‏وی‏سی توسط شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی در سال ۱۳۸۱ با شرکت اوده از آلمان و سازه از ایران، ساخت و اجرای این مجموعه عظیم به شرکت تاسیس شده اروند محول شد. مجموعه زنجیره واحد‏های کلر آلکالی(CA)، اتیلن دی‏کلراید و وینیل کلراید مونومر (EDC/ VCM) و پلی‏وینیل کلراید (PVC) و نیز واحدهای جانبی همچون اسیدسولفوریک، واحد اکسیژن (ASU)، واحد (CF)، برج‏های خنک‏کننده، Air plant، کارخانه شست‏وشوی نمک و خطوط انتقال آب نمک است. از جمله محصولات با ارزش این مجتمع می‏توان به کاستیک (NAOH۵۰%)، گاز کلر، آب ژاول، S-PVC.E-PVC.EDC اشاره کرد. قرارداد اجرای طرح مذکور به صورت E.P پس از برگزاری مناقصه و انتخاب شرکت Uhde آلمان و سازه ایران به عنوان پیمانکاران فازهای مهندسی و تامین تجهیزات پروژه در تاریخ ۱۶ آبان ماه ۱۳۸۲ منعقد شد.

• جهش تولید کم سابقه در صنعت پتروشیمی

  

  با توجه به نامگذاری سال جاری از سوی مقام معظم رهبری به نام «جهش تولید»، این شرکت اهداف و برنامه های خود را منطبق با شعار سال تدوین و به منظور تحقق این شعار اقدامات موثر و حائز اهمیتی را در راستای رفع موانع تولید اجرایی کرد تا تولید حداکثری صورت بگیرد.