ویژه نامه سراسری صنعت برق

• تولید، مصرف و تجارت برق

• یارانه علیه برق

  

  تولید برق در ایران بر اساس چند دسته نیروگاه به این شرح انجام می‌شود: ظرفیت کل تاسیسات تولیدکننده برق که در ایران نصب شده ۸۵ هزار و ۳۱۳ مگابایت است. از این میزان ۱۲ هزار و ۱۹۳ مگابایت معادل ۲/ ۱۴ درصد ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی است. این دست از نیروگاه‌ها با آب سدها برق تولید می‌کنند. این میزان البته ظرفیت اسمی است و در عمل ۱۰ هزار مگابایت برق از این نیروگاه‌ها تولید می‌شود.

• ناترازی تولید و مصرف

  

  دلیل اصلی قطعی برق به نوعی بر هم خوردن تراز تولید و مصرف برق است که باید آن را بسیار حائز اهمیت دانست. خشکسالی و غیرممکن شدن استفاده از برخی نیروگاه‌های برق‌آبی، افزایش دما و بالا رفتن مصرف برق و البته دلایل دیگری همچون ورود زودهنگام چاه‌های کشاورزی به بازار تقاضای برق به دلیل گرمای هوا و نیاز به آب بیشتر در مزارع همچنین پدیده استخراج رمز‌ارزها دلایلی است که باعث افزایش شدید مصرف برق و بر هم خوردن تراز تولید و مصرف برق شده است. این موارد را باید دلایلی از رشد تقاضا در برابر عدم افزایش محسوس عرضه‌ها به شمار آورد که خروجی آن قطعی برق و حواشی جانبی آن برای صنعت برق بوده و هست و به نظر می‌رسد این شرایط حداقل در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت ادامه خواهد یافت.

• رفتار سلیقه‌ای

  

  در خصوص نیاز شبکه برق کشور در تابستان امسال ما غافلگیر نشدیم بلکه به آمار و آنچه خود تهیه کردیم بی‌توجه بودیم. برداشت‌مان این بود که مانند سال‌های ۹۸ و ۹۹ با مدیریت مصرف از این پیک گذر می‌کنیم و برای سال بعد خدا بزرگ است. نیاز شبکه بر اساس آمار و نیاز امروز تقریباً یکی است و غافلگیری گرمای هوای زودرس و رمز‌ارز و دیگر موارد همه بهانه‌ای است برای مصاحبه کردن. وزارت نیرو به آمار تهیه‌شده خودش هم توجهی نکرده؛ این علت اصلی خاموشی‌های امسال و سال‌های آینده است.

• گریز سرمایه

  

  شاخص «شدت انرژی» امکان مقایسه کشورها با هم در مصرف بهینه انرژی را فراهم می‌کند. شدت انرژی به معنای آن است که به ازای خلق هر یک واحد GDP (تولید ناخالص داخلی) چقدر انرژی مصرف می‌شود. از این‌رو، هر چه شدت انرژی در کشوری کمتر باشد، آن کشور انرژی را بهینه‌تر مصرف می‌کند. متاسفانه ایران جزو کشورهایی است که شدت انرژی بالایی دارند و در حوزه برق به ۵/ ۲ تا ۳ برابر متوسط جهانی نیز می‌رسد. این رقم بالای شدت انرژی در ایران دلایل مختلفی دارد که از جمله می‌توان به مصرف‌گرا بودن اشاره کرد. ریشه مصرف‌گرایی نیز عمدتاً به پایین بودن قیمت حامل‌های انرژی برمی‌گردد. بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی انرژی، ایران در حوزه انرژی بیشترین یارانه را در دنیا پرداخت می‌کند که حدود ۸۶ میلیارد دلار در سال برای کل حامل‌های انرژی برآورد شده است. طبیعتاً سهم قابل توجهی از این یارانه به حوزه برق مربوط می‌شود.

• ساز ناکوک

  

  صنعت برق به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی و زیرساختی برای توسعه متوازن در شاخه‌های مختلف اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای در برنامه‌ریزی‌های خرد و کلان کشور دارد.

• راه پرپیچ‌وخم

  

  کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه با سرعتی غیرقابل باور به سمت حذف سوخت‌های فسیلی و جایگزینی آنها با انرژی‌های پاک حرکت می‌کند. تغییر پارادایم‌های اقتصادی و صنعتی، رخدادی است که به زودی باید منتظر آن بود و حتی برای مواجهه با تاثیرات گسترده و ناگزیرش مهیا شویم. تحولات جدی و پرشتاب کشورها به ویژه کشورهای منطقه به سمت بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه در تولید برق، به درستی نشان می‌دهد که تغییرات جدی در سبد انرژی کشورها در راه است و برق پاک یکی از مهم‌ترین بخش‌های این تحول گسترده است.

• زنگ هشدار

  

  در روزهای اخیر و با گسترش میزان خاموشی‌ها، دلایل بسیاری برای قطع برق و ناپایداری شبکه مطرح شد که مهم‌ترین آنها گرمای زودرس و استخراج غیرقانونی رمزارزها بود. هر چند باید این واقعیت را پذیرفت که کاهش سرمایه‌گذاری عمده‌ترین دلیل این رخداد پرهزینه است.

• اقتصاد خاموش

  

  روشنایی و تامین برق پایدار به دلیل کمبود منابع و قهر سرمایه‌گذاری‌ها تهدید می‌شود. غیرواقعی بودن قیمت فروش برق و دستوری بودن مکانیسم‌های آن، عدم پرداخت مطالبات، فشار تحریم‌ها و عدم دسترسی به منابع مالی خارجی، نوسانات نرخ ارز و آسیب به مفاد قراردادها و شیوع ویروس کرونا، از لحاظ اقتصادی پروژه‌ها و فعالیت در این صنعت را غیربهینه و زیانده کرده و همین امر به کاهش انگیزه بخش خصوصی برای مشارکت در سرمایه‌گذاری صنعت برق منجر شده است. تاخیر در تامین و جذب سرمایه مورد نیاز برای احداث یا تکمیل طرح‌ها در کنار ناترازی اقتصاد برق ایران، خاموشی‌های گسترده‌ای را در سال ۱۴۰۰ رقم زد. حال این پرسش مطرح است که صنعت برق برای اینکه از لبه تاریکی فاصله بگیرد باید چه مسیرهایی را طی کند؟ طبق ارزیابی‌ها انباشت مشکلات صنعت برق در یک دهه اخیر، به خاموشی چراغ مشترکان خانگی، تجاری و صنعتی منجر شده و یافتن راهی برای حل ضربتی این بحران هم بسیار سخت به‌نظر می‌رسد. چکیده نظرات مطرح‌شده در میزگرد با صاحب‌نظران و فعالان بخش خصوصی صنعت برق هم چشم‌انداز اجرای برخی راهکارهای ضربتی برای پایان خاموشی را نشان می‌دهد.

• قاب جهانی انرژی

• جریان برق جهانی

  قطعی‌های مکرر و طولانی برق این روزها، مشکلات بزرگی را برای مردم شهرهای مختلف به‌وجود آورده است. از خاموش شدن کولر منازل و تحمل گرما و نرسیدن به کارهای روزمره گرفته تا قطع شدن و از کار افتادن دستگاه‌های اکسیژن در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی. در برخی از استان‌ها مانند سیستان و بلوچستان به‌دلیل شیوع موج جدید کرونا، بیمارستان‌ها تخت خالی ندارند و خانه‌ها هم برق. افرادی که به کرونا مبتلا شده‌اند و تختی در بیمارستان پیدا نمی‌کنند، مجبور می‌شوند در خانه‌هایشان بمانند و این قطعی برق شرایط را برای این بیماران بیش از پیش سخت کرده است.

• پیش به سوی تجدیدپذیرها

  برق یکی از سه مولفه مهم کل تولید انرژی در کنار حمل‌و‌نقل و گرمایش است. تولید این پایگاه انرژی اما در طول تاریخ دستخوش تغییرات بسیاری بوده و راه‌های متفاوتی نیز در طی سال‌ها برای تامین آن از جمله زغال‌سنگ، نفت، گاز طبیعی، انرژی هسته، آب و باد به کار گرفته شده است. در سطح جهانی زغال‌سنگ و به دنبال آن، گاز طبیعی مهم‌ترین و بزرگ‌ترین منبع تولید برق هستند و از منابع تجدید‌پذیر چون انرژی آبی و هسته‌ای بهره کمتری گرفته می‌شود گرچه این روند در حال تغییر و دگرگونی است. با بررسی روندهای جاری در جهان در‌می‌یابیم که هند و چین به عنوان اقتصادهای نوظهور و همچنین به عنوان کشورهایی که نقشی اساسی در تولید و انتشار کربن دارند، بار اصلی تغییر بار انرژی از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پاک را تقبل کرده‌اند. در حالی‌که تقاضا برای انرژی در سراسر آسیا و اقیانوسیه در حال رشد است، تعدادی از کشورهای منطقه مصرف سوخت‌های فسیلی خود را افزایش داده‌اند که این امر نشان از ادامه روند استفاده از سوخت‌های فسیلی حداقل در آینده نزدیک می‌دهد. با وجود تلاش جهانی برای کاهش سوخت‌های فسیلی اما موسسه مطالعاتی مکنزی برآورد کرده است که تقاضا برای سوخت در آسیا و اقیانوسیه تا سال ۲۰۴۰ بالغ بر ۲۵ درصد نسبت به ۲۰۱۹ رشد خواهد داشت. بر اساس آخرین گزارش آماری بریتیش پترولیوم از روندهای انرژی در سال ۲۰۲۰، این منطقه ۴۷ درصد از برق تولید‌شده در جهان را مصرف می‌کند و دومین منطقه بزرگ تولید برق در جهان است.

• اقتصاد جهانی برق

  

  تقاضای پایین‌تر برق در سال ۲۰۲۰ به‌دلیل بحران کووید ۱۹، به کاهش ۶/ ۰‌درصدی در تولید برق منجر شد. سطح تولید برق، پیش‌تر در سال ۲۰۱۹ به‌خاطر شرایط آب‌وهوایی و همچنین رشد اقتصادی پایین‌تر، کاهش پیدا کرده بود. این روند در مقایسه با میانگین سه‌درصدی افزایش در هر سال بین سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۰۰ جالب توجه است. تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی (که ۳۵ درصد از برق تولیدی در جهان در سال ۲۰۲۰ را شامل می‌شود) به ۵/ ۴ درصد و تولید برق هسته‌ای نیز به ۵/ ۳ درصد کاهش یافته است. قسمتی از این کاهش به‌واسطه افزایش در تولید انرژی بادی (۱۲+ درصد)، انرژی خورشیدی (۲۰+ درصد) و انرژی آبی (۲+ درصد) جبران شد.

• خاموشی‌ها فاجعه بارتر از گذشته

  

  خاموشی‌ها هر روز ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند. اما راه‌حل چیست و چرا امروز صنعت برق با چنین چالش‌های عمیقی روبه‌رو شده است؟ امسال صدای خاموشی‌ها زودتر از همیشه به گوش رسید به طوری که از ابتدای خرداد و با افزایش دمای هوا، در همه نقاط کشور شاهد خاموشی‌های گسترده بودیم. در روزگاری که فعالیت همه صنایع، اداره ها، بیمارستان‌ها و سایر امور شهروندان به برق وابسته است، هر ثانیه خاموشی باعث ایجاد اختلال در روند فعالیت‌ها خواهد شد.

• ضرورت‏های چهارگانه سرمایه گذاری در صنعت برق

  

  افول سرمایه گذاری‌ها در صنعت برق، مساله‌ای است که این روزها درباره آن بسیار گفته شده و دلایل متعددی هم برای آن عنوان شده است. اما بدون تردید نقطه اشتراک همه این اظهارنظرها اقتصاد بیمار و ناکارآمد این صنعت است که توازن بین هزینه‌ها و درآمدهای آن را از بین برده و عملا فاصله‌ای عمیق بین منابع و مصارف صنعت برق کشور ایجاد کرده است.

• نگاه وزارت نیرو به بخش تولید برق

  

  از اواسط دهه شصت خورشیدی، گرایش به عدم تمرکز در تصدی و سپس کاهش وظایف در صنعت برق آغاز و در گام اول بعضی از تاسیسات و بسیاری از وظایفی که قبلا به صورت متمرکز در توانیر انجام می‌گرفت به شرکت‌های برق منطقه‌ای و در گام بعدی بسیاری از وظایف تصدی مانند بهره‌برداری از نیروگاه‌ها به شرکت‌های غیر دولتی واگذار شد و این موضوع آغازی بود بر دوره گرایش به عدم تمرکز و اصلاح ساختار تشکیلاتی در صنعت برق کشور ایران. این روند ادامه داشت تا با آغاز برنامه سوم توسعه در سال ۱۳۷۹، زیرساخت‌های قانونی برای آغاز فرآیند خصوصی‌سازی در صنعت برق در کشور ایران فراهم شد.

• پیش نیازهای ضروری برای جلوگیری از خاموشی

  

  صنعت برق ایران روزهایی پردغدغه و دشواری را می گذراند و تقریبا همه بخش های این صنعت در تلاش هستند تا برق پایدار را برای کشور تامین کرده و از بروز خاموشی جلوگیری کنند. نکته اینجاست که خاموشی های امروز حاصل سیاست ها، مشکلات و بحران های چند ساله‌ای است که بارها نسبت به عوارض و پیامدهای آن هشدار داده شده بود. در این میان بدون تردید قیمت گذاری دستوری نرخ انرژی و آمادگی که به نوعی مخرب اقتصاد صنعت برق است را می‌توان یکی از اصلی‌ترین و مهمترین چالش‌های این صنعت بر شمرد که عملا نیروگاه های خصوصی را به مرز ورشکستگی نزدیک کرده است. فراموش نکنیم که در حال حاضر بیش ۶۰ درصد ظرفیت نیروگاهی کشور متعلق به بخش خصوصی و غیردولتی است.

• تایپ تست موفق دیگر در پژوهشگاه نیرو

  

  روابط عمومی گروه صنعتی پارس ساختار: اجرای عملیات موفقیت ‌آمیز تایپ تستی دیگر، از برج‌های تک پایه خود ایستای بتنی شرکت پارس ساختار این بار در آزمایشگاه مرجع سازه‌های برق پژوهشگاه نیرو واقع در شهر اراک، مهر تایید دیگری برای استحکام و پایداری این سازه‌ها در خطوط انتقال و فوق توزیع و برگی تازه از افتخارات شرکت پارس ساختار در عرصه صنعت برق شد.

• کمبود منابع مالی مانع اصلی توسعه صنعت برق

  

  سازوکار تدوین شده برای مشارکت بخش خصوصی و عمومی توسط وزارت نیرو در حوزه تولید برق یکی از ذخایر و دارایی‌های معنوی بسیار با ارزش وزارت نیرو به شمار می‌رود که متاسفانه به علت مشکلات ناشی از کمبود منابع مالی در صنعت برق، زمین‌گیر شده و یکی از فرصت های توسعه اقتصادی، اشتغال و تولید ثروت در کشور به همین دلیل معطل مانده است.

• سیاست‌گذاری‌های ناعادلانه چالش اصلی مقیاس‌کوچک‌ها

  نیروگاه‌های مقیاس کوچک یا CHPها یکی از سریع ترین روشها برای جبران کمبود برق کشور هستند. این نوع از نیروگاه‌ها در دنیا از محبوبیت ویژه‌ای برخوردارند و این محبوبیت بیش از هر چیز ناشی از نیاز آنها به سرمایه‌گذاری کمتر است، چرا که ساخت نیروگاه های بزرگ مستلزم سرمایه گذاری چند هزار میلیارد تومانی در شبکه برق نیز هست. اما یک نیروگاه مقیاس کوچک را می‌توان با سرمایه بسیار کمتری راه‌اندازی و برق آن را به سهولت به مصرف کننده رسانید. اما واقعیت این است که در کشور، ساز و کار خرید برق از نیروگاه‌های تولید پراکنده نیازمند یک بازنگری جدی است تا سیاست گذاری ها در این حوزه از صنعت برق نیز عادلانه شود. از این رو در ادامه دغدغه ها و مشکلات مهم نیروگاه داران مقیاس کوچک را با هم می خوانیم.

• راه‏اندازی اتوبوس برقی شتاب

  

  جهان با سرعتی باورنکردنی در مسیر تحولات تکنولوژیک قرار گرفته و به تدریج از عصر نفت به عصر فناوری‌های تلفیقی وارد می‌شود. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که دوران سلطنت نفت بر عرصه انرژی با سرعتی غیرقابل پیش‌بینی در حال پایان یافتن است و همه کشورهای دنیا به ویژه گروهی که نفت و گاز، نبض اقتصاد آنها است، در کوتاه‌ترین زمان ممکن باید به حال منابع باقی‌مانده زیرزمینی و تبدیل آنها به پول یا نوع دیگری از انرژی فکری کنند. در این میان برق نه تنها جایگاه خود را در صنعت انرژی دنیا حفظ خواهد کرد بلکه با ورود ماشین‌های برقی و فراگیر شدن آنها، سهم برق در سبد انرژی مردم افزایش یافته و اهمیت فعلی آن به شکلی گسترده افزایش خواهد یافت. تلاش شرکت‌های دنیا برای کاهش آلاینده‌های زیست محیطی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی با جایگزین کردن برق به عنوان انرژی پیشران خودروها، از مهم‌ترین گام‌ها برای حفظ زمین و هوا از آلودگی‌های گسترده ناشی از انرژی‌های فسیلی است.

• نیروگاه اصفهان پیشرو در صنعت نیروگاهی

  

  هر ساله صنعت برق تلاش دارد تا خود را برای عبور از روزهای دشوار و پر مصرف آماده کند. در همین راستا تلاش شده با افزایش مصرف، میزان تولید نیروگاه‌های موجود نیز به حداکثر برسد. شرکت مدیریت تولید برق اصفهان نیز همانند سایر بازیگران صنعت برق، خود را آماده مواجهه با پیک برق ۱۴۰۰ کرده است. این شرکت دارای ۵ واحد بخار و ۲ واحدگازی است که به ترتیب واحدهای ۱ و۲ بخار با ظرفیت هریک ۵/ ۳۷ مگاوات، واحد ۳ بخار با ظرفیت ۱۲۰ مگاوات، واحدهای ۴ و ۵ بخار هریک با ظرفیت ۳۲۰ مگاوات و واحدهای گازی نیروگاه هسا هر یک با ظرفیت ۲۹ مگاوات ، که کلیه واحدها در حال حاضر آماده بهره برداری و جهت گذر از پیک تابستان آماده تولید است. لازم به ذکر است که در سال ۱۳۹۹ به واسطه آمادگی واحدهای فوق جهت پیک تابستان ۱۴۰۰، تعمیرات سنگین، نیمه سنگین و تعمیرات دوره ای بر روی واحدهای فوق انجام شده است که خلاصه ای از فعالیتهای انجام شده به شرح زیر است: