محصول دانش و ایمان
پرویز بیوک از پیشرفت صنعت شکلات می‌گوید
اجازه بدهید این گفت‌وگو را با چند سوال مشخص و ساده اما پرپیچ‌وخم آغاز کنیم. سوالاتی از این دست که چه شد که به صنعت شکلات علاقه‌مند شدید؟ از کجا شروع کردید؟ آیا تجربه یا سرمایه اولیه خاصی داشتید؟ با چه چالش‌ها و سختی‌هایی در شروع کارتان روبه‌رو بودید؟
فعالیت در عرصه شکلات شغلی خانوادگی است؛ در واقع ما خانوادگی در این صنعت بزرگ شده‌ایم. پدرم در سال ۱۳۲۳ کار را شروع کرد و من نسل دوم هستم که بعد از اتمام تحصیلات در آمریکا در سال ۱۳۵۴ به ایران برگشتم و مدیریت کارخانه پدرم را به دست گرفتم. الان هم نسل سوم یعنی فرزندان من شرکت و کارخانه را مدیریت می‌کنند. من عقیده دارم پدرم آدم با‌تدبیر و کاردانی بود و ما را در مدیریت کارخانه راهنمایی می‌کرد، بنابراین هیچ‌گونه مشکل خاصی در پیشبرد اهداف کسب‌وکارمان نداشتیم.
کمی درباره مسیر کارآفرینی که طی کردید صحبت کنیم. چه عواملی به موفقیت شما کمک کرد؟
اینکه چه عواملی به موفقیتم کمک کرد را در یک جمله خلاصه می‌کنم؛ «دانش و ایمان به کیفیت محصول تولیدشده». خیلی‌ها فکر می‌کنند تنها اصل در کارآفرینی سرمایه است. نمی‌گویم لازم نیست؛ اما آنچه پیش‌شرط است دانش است. شما باید ایمان داشته باشی که می‌توانی کاری را انجام دهی که از آن آگاهی داری. هیچ صنعتی، هیچ شغلی و هیچ حرفه‌ای بدون علم و عمل توامان، موفق نخواهد شد.
آیا جز پدر بزرگوارتان الگوی خاصی داشتید که از او الهام گرفتید؟
وقتی می‌گویم یک کسبوکار خانوادگی است، یعنی تک‌تک اعضای خانواده در پیشبرد اهداف کمک‌کننده هستند. هر کدام از ما با استقامت در تلاش و تولید برای دیگری الهام‌بخش بوده و هستیم.
قطعاً برای خیلی از جوانان مهم است که بدانند شما و کسانی مانند شما در مواجهه با مشکلات، از چه استراتژی‌هایی استفاده می‌کنید؟
در مواجهه با مشکلات از نصیحت سعدی که می‌فرماید: «مرد آنست که در کشاکش دهر / سنگ زیرین آسیا باشد» استفاده کرده‌ام. مگر می‌شود راهی به سمت پیشرفت باشد و سختی در مسیر نباشد؟ صبر و اندیشه چاره کار در زمان مشکلات است. سختی می‌گذرد به شرط آنکه تحمل گذر از آن و زیرکی لازم را داشته باشید.
مهم‌ترین مشکلی که امروز کسبوکار خانوادگی شما با آن مواجه است چیست؟ آیا می‌توان تحریم را بزرگ‌ترین سنگ برای گسترش صنعت شما دانست؟
بحمدالله در حال حاضر مشکل چندانی نداریم و آینده روشنی پیش روی صنعت ما وجود دارد. اما این بدان معنا نیست که کار را رها کنیم و بگوییم حالا که شرایط خوب نیست دیگر تلاش نکنیم. مسلماً فرصت را باید ایجاد کرد و با تحریم و رکود هم باید مبارزه کرد. به‌طور حتم هر واحدی اگر توسعه ندهد، از بین می‌رود، بنابراین پروژه‌هایی در حال اجرا داریم و پروژه‌های جدیدی هم داریم که به‌تدریج اجرا خواهیم کرد.
نمی‌شود از صنعت روز صحبت کرد اما درباره نوآوری و تکنولوژی چیزی نگفت. آیا شما از فناوری‌های جدید در تولید شکلات استفاده می‌کنید؟
صد درصد از فناوری‌های جدید استفاده می‌کنیم و در آینده نیز باز استفاده خواهیم کرد. یکی از موضوعاتی که نسبت به آن حساسیت داریم استفاده روزافزون از فناوری‌هاست. درست است که تحریم‌ها دست‌ها را بسته، اما همه راه‌ها به روی ما بسته نشده است. ما با کارشناسان خبره‌ای در ارتباط هستیم که این عزیزان ما را به تکنولوژی روز جهان متصل می‌کنند. یکی از دلایل حضور هر صنعت در عرصه بین‌المللی نوآوری‌ها و تکنولوژی است، پس ما هم از اهمیت آن غفلت نمی‌کنیم.
چطور به بهبود کیفیت محصولاتتان فکر و آن را اجرا می‌کنید؟
دائماً به بهبود کیفیت محصولاتمان فکر می‌کنیم، ایده ایجاد می‌کنیم و در بازار تست می‌کنیم. این کار را از طریق پایلوت و R&D صورت می‌دهیم و نیروهای زبده‌ای این امر را پیگیری می‌کنند.
توصیه کارآفرینان به جوانان ازجمله هدیه‌های بزرگ‌ترها به نسل آتی است. شما به عنوان شخصی که صنعت‌زاده هستید و در این حوزه مو سفید کرده‌اید چه توصیه‌هایی برای کسانی که می‌خواهند وارد این صنعت شوند دارید؟ به عبارتی دیگر بزرگ‌ترین درس‌هایی که در مسیر کارآفرینی گرفتید چه بوده است؟
جوانان باید فکر یک‌شبه میلیونر شدن را از سرشان بیرون کنند؛ چراکه پول محصول جانبی خدمت است و خودش محصول نیست. هر کاری که می‌کنند باید یک قطره از خون قلب‌شان را در آن کار بریزند؛ یعنی از صمیم قلب کار را انجام دهند و «بهر کار دلشان را با خدا یکی کنند». شکست و تلاش در مسیر پیشرفت قرار دارند. فراموش نکنیم هیچ پیشرفتی پایان نیست و همیشه باید ادامه داد. بزرگ‌ترین درس من از زندگی ادامه دادن و شکست نخوردن است. من می‌خواهم تجربه‌های تجاری را به جوانان در چند بیتی که در عمرم یاد گرفتم و به آنها عمل کردم بگویم. برای همین در جلساتی با حضور جوانان از گذشته‌ام گفتم. گذشته و تجربه‌ای که واقعاً با آنها زندگی کردم.
اگر امکان دارد کمی از خاطرات و تجربه زیسته خودتان برای ما بگویید.
سال ۱۳۵۴ که از آمریکا برگشتم، کارخانه شکلات‌سازی را که عمو و پدرم داشتند به من و برادرم دادند. از ۳۷ نفر با ساختن دو برند آیدین و شونیز، امروز به هفت هزار نفر رسیده‌ایم. من در این مسیر از فرهنگ خودمان خیلی استفاده کردم و شعرهایی یاد گرفتم که از آن به عنوان مانترا استفاده کردم. یکی از آنان به ماجرای نصیحت نظامی گنجوی به فرزندش بازمی‌گردد. وقتی که پسر نظامی گنجوی ۱۴ساله شد، پدر به او یک نصیحت‌نامه نوشت که با این بیت شروع می‌شود که «ای چارده ساله قره‌العین...». بعد می‌آید تعریف می‌کند که کودکی «غافل منشین نه وقت بازیست/ وقت هنر است و سرفرازیست». من از آنجا دریافتم که در همه سن و سالی باید هنر زندگی کردن را آموخت و پی گرفت. بیت دیگری است که می‌گوید «می‌کوش به هر ورق که خوانی / کان دانش را تمام دانی». انگلیسی این بیت همان مثل معروف است که «half knowledge is dangerous: نصف دانش خطرناک است». پس ما هر چیزی را که یاد می‌گیریم باید واقعاً یاد بگیریم.
بعد نظامی در تعریف شغل‌ها به پسرش می‌گوید اگر دکتر، مهندس، معمار و... بودی چنین باش و چنان باش. آخرش به بیتی می‌رسد که برای من مانترا است و روی آن کار کردم و تمام موفقیت من هم بستگی به این بیت دارد، آن هم این است که: «پالان‌گری‌یی به غایت خود». یک نفر پالان بدوزد ولی بهترین پالان را بدوزد، «بهتر ز کلاه‌دوزی بد».
از آنجا که این اشاره بسیار شیرین و شیوا بود؛ آیا می‌توانم درخواست کنم که شعری دیگر را هم که سرمشق شما بوده برایمان تعریف کنید؟
ما نباید به کارهایی که بلد نیستیم وارد شویم؛ یعنی نباید به کارها و تجارت‌هایی که بلد نیستیم، وارد شویم. در این‌باره سعدی یک بیت دارد که باز هم آن برای من مانترا بوده است. می‌گوید «اسب تازی دو تگ رود به شتاب / و اشتر آهسته می‌رود شب و روز». ما نباید عجله کنیم که سریع پولدار شویم. این روزها همه باعجله همه می‌خواهند در عرض یک شب پولدار شوند، دنبال این کار نروید برای اینکه پول یک محصول نیست. تعریف محصول را خیلی ساده بگویم. شیر یک محصول است ولی ماست ذاتاً یک محصول نیست، بلکه محصول جانبی شیر است. کره هم همین‌طور است. پول یک محصول نیست؛ بلکه پول محصول جانبی سرویس است. شما اگر کاری را که بلد هستید خوب انجام دهید، مسلماً پول زیادی دستتان می‌آید. پس عجله نکنید. بحث من با دانشجویان عزیز است که نباید عجله کنیم. «شتر آهسته می‌رود شب و روز». بیتی هم برایتان می‌خوانم که از سعدی است. می‌گوید: «به هر کار دل با خدا راست دار». شما باید هر کاری کردید، دلتان را با خدا راست کنید، «که از راستکاری شوی رستگار». شما صد درصد رستگار می‌شوید. رستگاری چیست؟ همخوانی دل با mind (ذهن) است. اگر آن استعدادی را که دارید با دلتان هماهنگ کنید، صد درصد موفق می‌شوید و در این رابطه یعنی ذهن و دل کتاب‌های زیادی هم هست که می‌توانید بخوانید. آن کتاب‌ها خیلی راحت می‌تواند به شما مسیر را نشان دهد.
به نظر می‌رسد شما علم روز و حکمت‌های قدیم را کنار هم قرار می‌دهید.
این دو بسیار به هم نزدیک هستند. درباره آن شعر از نظامی که برایتان خواندم مبنی بر «do what you do the best»؛ کتابی الان هست که در سال ۲۰۰۱ آقای جیمز سی. کالینز (James C. Collins) که استاد دانشگاه کلرادو است نوشته؛ من در محضر ایشان، در سمینارش بودم، کتابی از ایشان بعد از هفت سال تحقیق درآمده به نام «good to great: از خوب به عالی». ایشان بعد از هفت سال تحقیق رسیده به بیتی که نظامی در آن موقع به پسرش گفته «پالان‌گری‌یی به غایت خود/ بهتر ز کلاه‌دوزی بد».
اشارات چنین حکیمانه از شما بسیار لذت‌بخش بود. می‌خواهم به نمایشگاه بیسکویت، شکلات و شیرینی هم اشاره‌ای داشته باشیم. نقش صنعت نمایشگاهی و به‌خصوص نمایشگاه بین‌المللی شیرینی و شکلات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مسلماً نمایشگاه شیرینی و شکلات در توسعه این صنعت (تولید و صادرات) با جمع کردن اکثر تولیدکنندگان در زیر یک سقف و عرضه محصولات متنوع شیرینی و شکلات نقشی اساسی ایفا می‌کند و با توجه به جایگاه جغرافیایی ویژه کشورمان در منطقه امکان چند برابر شدن صادرات را نیز داریم که ان‌شاءالله با تلاشی که نمایشگاه در تسهیل و روان‌سازی امور دارد به اهداف تعیین‌شده در آینده نزدیک برسیم.
توان صادراتی این صنعت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ درست است که آذربایجان شرقی پیشتاز در صادرات این صنعت است؟
صنعت شیرینی و شکلات بخش قابل توجهی از صادرات غیرنفتی کشور به‌ویژه آذربایجان شرقی را به خود اختصاص می‌دهد. آذربایجان شرقی بیشتر مدال افتخار صادراتی را در کشور گرفته است و بیشتر آن هم در صنعت شیرینی و شکلات و غذایی بوده است. از این‌رو ظرفیت‌های این صنعت برای توسعه صادرات و رشد شاخص‌های توسعه‌ای آذربایجان شرقی مشخص است.
با سر کار آمدن دولت جدید، بسیاری از صنعتگران امید بهبود شرایط را دارند. نقش نهادهایی مثل مجلس و بخش خصوصی در کنار فعالیت‌های دولتی را چگونه می‌بینید؟
برای رونق فضای تولید و توسعه صادرات غیرنفتی، همه نهادها باید با هم فعالیت کنند. فکر می‌کنم دولت حداکثر تلاش خود را برای بهبود فضای کسبوکار و ارتقای وضعیت تولید به کار می‌گیرد، اما یکسری قوانین دست‌وپاگیر هستند که جلوی پیشبرد اهداف تولید را می‌گیرند و امیدوارم با همکاری دولت، مجلس و بخش خصوصی این مشکلات رفع شوند. ما پیشاپیش از حسن نیت دولت ممنونیم و باید دولت در رفع این مشکلات تشکل‌های بخش خصوصی از جمله اتاق بازرگانی، خانه صنعت، انجمن مدیران صنایع و دیگر انجمن‌های تخصصی بخش خصوصی را در کنار خود ببیند و از تجارب و نظرات کارشناسی آنها در تصمیم‌گیری‌ها استفاده کند. خوشبختانه مجلس شورای اسلامی و نمایندگان محترم هم در راه ارتقای فضای کسبوکار و رونق تولید در کنار ما هستند و ما از آنها هم به خاطر حسن نیت‌شان تشکر می‌کنیم و حتی اخیراً مشکلی از بابت تامین مواد اولیه و مسائل گمرگی به وجود آمده بود که تمامی نمایندگان مجلس و به‌خصوص آقای دکتر منادی به‌طور جدی این مشکل را پیگیری کرده و با رایزنی با دولت مشکل را حل کردند و من از همه نمایندگان مجلس که سنگی از پیش پای تولید برمی‌دارند تشکر می‌کنم.
