مهمان ناخوانده در بازار
قاچاق چگونه بازار لوازم خانگی را متاثر کرده است؟
بهترین اتفاقی که اخیراً در حوزه صنایع خانگی کوچک افتاده این است که بیش از ۳۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش تولید داشته‌ایم و یکسری محصولات جدید به سبد کالای مصرف‌کننده اضافه شده است. اگر نوسان ارزی با محوریت بهای دلار تا ماه‌های آینده تغییرات بزرگ و چشمگیری نداشته باشد، تا انتهای سال جاری درباره لوازم خانگی کوچک افزایش قیمت نخواهیم داشت. بنابراین به مردم اطمینان می‌دهیم که به اندازه کافی کالا تولید شده و مهم‌تر اینکه با کنترل وضعیت تولید، از نوسان قیمت جلوگیری خواهیم کرد.
خدمات پس از فروش از قبل هم اجباری بود و موضوع تازه‌ای نیست و صنعت لوازم خانگی شامل این موضوع بود. این دستورالعمل جدیداً مورد بازبینی قرار گرفته و هنوز هم ابلاغ نشده است. نظر وزارت صمت این بوده که مدت زمان ضمانت را بیشتر کند و امتیازهای مناسب‌تری برای مصرف‌کننده در نظر بگیرد تا او با اطمینان بیشتری اقدام به خرید کالا کند. البته موسسه استاندارد موردهای تشویقی پس از فروش را قبلاً نیز داشته ولی سطح این استاندارد نسبت به مورد اجباری سازمان حمایت پایین‌تر بود. به همین دلیل تصمیم گرفته شد دستورالعمل قبلی بازبینی و به‌روزرسانی شود. از مسوولان وزارت صمت در دولت قبلی و فعلی تشکر می‌کنم که برای قدرتمند شدن تولید داخل حمایت‌های مناسبی را از صنعت انجام دادند. یکی از تصمیم‌های خوب ممنوعیت واردات کالاهایی بود که در کشور تولید می‌شود. در همین راستا تعرفه گمرکی کالاهای وارداتی که امکان تولید در ایران دارند نیز بالاتر در نظر گرفته شده تا تولیدکنندگان داخلی شرایط و انگیزه بهتری برای ارائه محصولات خود به بازار داشته باشند. یکی از مشکلاتی که البته هم‌اکنون گریبان صنعت و به‌ویژه لوازم خانگی را گرفته موضوع قاچاق است. البته معاونت امور صنایع وزارتخانه صمت به صورت جدی پیگیر حل این مشکل است و نهایت تلاش می‌شود تا میزان ورود کالای قاچاق از مبادی مختلف مثل مرزها و بنادر کمتر شود. برای این منظور راه‌های مختلفی پیگیری می‌شود که شامل کدهای شناسایی و رهگیری و گارانتی و ضمانت کالا می‌شود. این باعث می‌شود که تمامی کالاهای موجود در بازار قابل پیگرد و شناسایی باشند تا قاچاق نبودن آنها احراز شود. اما متاسفانه با بررسی‌های میدانی مشاهده می‌کنیم که کماکان کالاهایی وجود دارند که این سه مشخصه را ندارند و عمدتاً از مناطق جنوبی یا حتی مناطق آزاد وارد بازار می‌شوند.
درباره خروج کالا از مناطق آزاد، قانون صراحت دارد که کالاها در همان مناطق مورد استفاده قرار گیرند اما برخی برای کسب سود بیشتر اقدام به دور زدن قانون می‌کنند. آخرین عددی که درباره میزان قاچاق لوازم خانگی در کشور مطرح شده است ۶/ ۱ میلیارد دلار است که البته این عدد قبلاً بیشتر بوده و خوشبختانه حالا کمتر شده است. لوازم خانگی کوچک وسایل زیادی را شامل می‌شود که بیشترین حجم قاچاق در این حوزه به جاروبرقی و قهوه‌ساز مربوط می‌شود. به نظر من صداوسیما و سایر رسانه‌ها باید برنامه‌های بیشتری درباره آگاه کردن مردم و مصرف‌کننده داشته باشند تا در زمان خرید به آنها کمک کند کالای شناسنامه‌دار بخرند و از این طریق به بهبود فضای تولید داخل نیز کمک کنند.
راهکار خروج از رکود بازار
در تمام دنیا عمده مصرف کالاها از سوی طبقه متوسطه جامعه انجام می‌شود. در کشور ما به دلیل وجود مشکلات تورمی در اقتصاد و پایین بودن ارزش پول ملی، طبقه متوسط در کشور با آسیب‌های متعدد مالی روبه‌رو شده است. در نتیجه اولویت اول زندگی آنها تامین مواد خوراکی برای خانواده خواهد بود. البته تامین همین مواد خوراکی نیز بسیار سخت شده چرا که بخش زیادی از تورم شامل همین دسته از کالاها شده است. بنابراین بیشتر خانواده‌ها به دلیل کاهش قدرت و توان خرید، بسیار کمتر به سمت تهیه کالاهای دیگر مثل لوازم خانگی می‌روند. این در شرایطی است که تقاضا در این بازار وجود دارد اما همان‌طور که اشاره شد به دلیل پایین آمدن قدرت خرید، مردم تهیه این لوازم را به آینده موکول می‌کنند. به همین دلیل رکود در بازار به وجود می‌آید. راهکار خروج از این وضعیت نیز این است که دولت فکر موثری برای بهبود وضعیت معیشت مردم بکند. البته در این مورد قطعاً اقتصاددان‌ها راهکارهای بهتری ارائه می‌کنند که باید به توصیه آنها نیز توجه شود.
کاهش حاشیه سود برای مردم
در این بخش قیمت‌ها به ما از سوی ستاد تنظیم بازار دیکته نمی‌شود، اما قیمت‌های نهایی بررسی می‌شود. به این ترتیب به نظر می‌رسد الگویی نیمه‌دستوری وجود دارد. در این مورد سازمان حمایت یک دستورالعمل تعیین قیمت دارد که باید بر اساس آن قیمت نهایی مشخص شود. قیمت فروش ما مانند بسیاری دیگر از کالاها بر اساس قانون سازمان حمایت از مصرف‌کننده است که شامل هزینه‌های مواد اولیه و سایر هزینه‌های تولید همراه با ۱۷ درصد سود می‌شود و این‌گونه در پایان قیمت نهایی کالا مشخص می‌شود. این در حالی است که ما در بیشتر کارخانه‌ها سود کمتری از ۱۷ درصد را لحاظ می‌کنیم به این دلیل که می‌دانیم بازار کشش قیمت بالا را ندارد و مردم نیز از خرید امتناع می‌کنند. به همین دلیل کارخانه‌ها حاشیه سود خود را پایین‌تر آورده‌اند. متاسفانه صادرات قابل توجهی در این خصوص نداریم، اما وسایلی مانند اتو، پلوپز، انواع پنکه‌ها، چرخ گوشت و... به کشورهای همسایه مانند افغانستان، عراق و برخی کشورهای آسیای میانه صادر می‌شوند. این در حالی است که میزان صادرات انبوه نیست و بیشتر در حجم کم انجام می‌شود. البته به‌طور سنتی کولر آبی بیشترین صادرات را دارد و در حال حاضر نیز بیشتر صادرات لوازم خانگی مربوط به یخچال و کولر آبی است. تاکید می‌کنم که رقم مشخصی هم از میزان صادرات وجود ندارد، چرا که لوازم خانگی کوچک بیشتر به شکل مسافری صادر می‌شود. برای مثال صادرات سالانه اتو حدود ۲۰ هزار دلار است که بیشتر هم به کشورهای همسایه صادر می‌شود. پیش‌بینی می‌شود کل صادرات لوازم خانگی در سال ۱۴۰۱ حدود ۳۵۰ میلیون دلار باشد.
مشکل تحریم
خوشبختانه به‌طور متوسط در سطح لوازم خانگی کوچک حدود ۷۰ درصد قطعات و مواد اولیه در کشور تولید می‌شود. به همین دلیل امیدوارم در آینده نزدیک بخش زیادی از صادرات ما شامل قطعات لوازم خانگی باشد چرا که پتانسیل بالایی در این مورد داریم که حتی کشورهای اروپایی نیز می‌توانند بازارهای هدف ما باشند. البته در حال حاضر نیز اگر مشکلات تحریم وجود نداشت بدون شک حجم صادرات ما بسیار بالاتر بود، چرا که بسیاری از تولیدات ما به دلیل حضور و کمک شرکت‌های دانش‌بنیان در شرایط خوبی قرار دارند. در نظر داشته باشید ۳۰ درصد قطعات و لوازمی که از خارج کشور نیز وارد می‌شوند، به دلیل پایین بودن تعداد مورد نیاز تولید آنها در ایران صرفه اقتصادی ندارد اما قادر به تولید آنها هم هستیم. در حوزه تولید لوازم خانگی کوچک که عمدتاً از سوی بخش خصوصی انجام می‌شود برخلاف لوازم خانگی بزرگ مانند یخچال و فریزر و ماشین ظرفشویی و... تنوع زیادی وجود دارد. تنوع طرح‌ها و الگوهای قابل استفاده نیز در سطح بسیار خوبی قرار دارد و باعث می‌شود مردم خرید راحت‌تری داشته باشند.
