اهمیت بیمه زندگی در توسعه صنعت بیمه
در سال‌های اخیر شاهد یک جریان پرشور در تغییر روندهای پیشین، که عمدتاً معطوف به وجوه نظارتی در اندازه‌های حداکثری در صنعت بیمه بوده‌ایم که بدون شک ناشی از تغییر نگرش متولی امر (رئیس کل بیمه مرکزی) در این حوزه از یک دیدگاه تک بعدی به نگاه متکثر و چند وجهی به مقوله سیاست گذاری در صنعت بیمه می‌باشد. ویژگی ارزشمند این تغییر نگرش به طور مشهودی در توجه به سیاست گذاری‌های معطوف به گسترش معنی دار "بیمه" در سطح جامعه و سبد دارایی‌های خانواده متبلور شده و نتایج آن در تحلیل‌های کمی صنعت بیمه به خوبی قابل ارزیابی می‌باشد. نکته مهمتر اینکه سهم عمده این همت عالی به معنی دار کردن رشد و گسترش بیمه‌های زندگی به عنوان رکن اصلی و عمود خیمه صنعت بیمه می‌باشد که تفکر حاکم به خوبی این شاهرگ اصلی را تقویت و پشتیبانی می‌نماید. حمایت از تشکیل شرکت‌های بیمه تخصصی، توسعه فراگیر و تخصصی شبکه فروش موضوع آئین نامه ۵۴ و بهره مندی ازظرفیت‌های نهادهای قانونی برای حمایت همه جانبه از بیمه‌های زندگی، شواهد عملی از تغییر نگرش در بنیان‌های فکری و عملیاتی حاکمیت جدید است. بر این اساس می‌توان یک چشم انداز تحول گرا که ابعاد تحول آن به مراتب فراتر از مقیاس‌های کمی روندهای گذشته و حال باشد، را به طور معقول و منطقی انتظار داشت. در این نوشتار از منظری جدید؛ "بررسی تجربه بازارهای نوظهور، که موتور پیشران اقتصاد دنیا هستند" به نقش و جایگاه نهاد حاکمیت (بیمه مرکزی) برای نیل به یک نتیجه عملی در تحقق یک تحول معنی دار در توسعه بیمه‌های زندگی در کشور، پرداخته شده است.
تحلیل روندهای بیمه در جهان
نکته اول این گزارش در خصوص چشم انداز رشد بیمه در جهان است که عنوان می‌دارد: "تداوم رشد {اندک} صنعت بیمه در جهان به واسطه رشد قدرت مند بازارهای (کشورهای) نوظهور خواهد بود." همچنین در خصوص رشد بیمه‌های زندگی نیز به پشتیبانی بازارهای نوظهور در این حوزه تأکید می‌نماید.
رشد معنی دار بیمه‌های زندگی در بازارهای نوظهور در مقایسه با بازارهای پیشرفته و رشد جهانی را نشان می‌دهد. سرعت رشد در بازارهای نوظهور طی ۴ سال (۲۰۱۲-۲۰۱۶) قریب ۱۰ برابر شده درحالی که روند تغییرات در بیمه‌های غیر زندگی رویه عکسی را در پیش گرفته است. بی شک این امر مبین تغییرات معنادار در سیاست گذاری و توجه به این بخش اصلی (بیمه زندگی) در رشد صنعت بیمه در کشورهای نوظهور است. به عبارت بهتر مبتنی بر تجربه‌های موفق و پیشرو در کشورهای پیشرفته، توجه بنیادی و همه جانبه به رشد و توسعه بیمه‌های زندگی به عنوان مهمترین و بزرگترین بخش صنعت بیمه، در صدر سیاست گذاری‌های کلان اقتصادی کشورهای نوظهور قرار گرفته و هم افزایی قابل توجهی را نه تنها در رشد بخش بیمه در این کشورها بلکه به عنوان حمایت کننده اصلی رشد جهانی بیمه ایجاد کرده اند. روند پرشتاب رشد تا ۲۰۱۶ به حداکثر خود رسیده و از آن به بعد کاهش رشد در سال‌های آتی پیش بینی شده که البته روندی طبیعی و منطقی به نظر می‌رسد.
کشورهای نوظهور آسیایی
بخش ۴ گزارش فوق به بررسی کامل بازارهای نوظهور در مناطق مختلف به شرح زیر پرداخته است.
در خصوص کشورهای نوظهور آسیایی بر این نکته تأکید دارد که: "{آسیا}یک منطقه با رشد بالا که نیاز به پذیرش تغییرات در جهت حفظ و تداوم حرکت رو به رشد خود دارد."
تفاوت سهم بیمه‌های زندگی و غیر زندگی در کشورهای نوظهور آسیایی به بیش از ۳ برابر می‌رسد که نشان از اهمیت بنیانی بیمه‌های زندگی دارد. بیشترین سهم از آن هند با حدود ۷۲ درصد و به ترتیب پس از آن تایلند (۲۲ درصد) و اندونزی (۱۵ درصد) می‌باشد. ضریب نفوذ بیمه‌های زندگی طی سال‌های (۲۰۱۰- ۲۰۱۵) به نسبت بیمه‌های غیر زندگی کاهش بیشتری را نشان می‌دهد که می‌تواند به علت حجم گسترده و فراگیر بیمه‌های زندگی در سال‌های اولیه اعمال سیاست‌های رشد و توسعه آن در این کشورها باشد.
تفاوت سهم بیمه‌های زندگی و غیر زندگی در کشورهای خاورمیانه به بیش از ۹ برابر در ۲۰۱۰ و ۶ برابر در ۲۰۱۵ می‌رسد که گرچه این شکاف تا حد قابل توجهی ترمیم شده ولی با توجه به اینکه طی این سال‌ها بیمه‌های زندگی ۵/ ۲ برابر و بیمه‌های غیر زندگی ۷/ ۱ رشد یافته، به نظر می‌رسد سیاست‌های حمایتی نهاد حاکمیت برای توسعه فراگیر بیمه‌های زندگی، به عنوان اولویت رشد بیمه در این کشورها لازم است. عمده سهم بازار بیمه منطقه مذکور در اختیار ۳ کشور امارات و عربستان (۱۰ درصد) و ایران (۸ درصد) می‌باشد. در حالیکه ضریب نفوذ بیمه‌های زندگی طی سال‌های (۲۰۱۰- ۲۰۱۵) بدون تغییر بوده ولی در مقابل بیمه‌های غیر زندگی رشد مثبتی داشته اند. دلیل اصلی پائین بودن سهم بیمه‌های زندگی در این منطقه به نگرش‌های دینی به این نوع بیمه نیز برمی گردد. از آن طرف شاید بتوان سهم و ضریب نفوذ بالای بیمه‌های غیر زندگی را در کشورهای خاورمیانه عمدتاً به سهم بالای بیمه‌های نفت و گاز در این مناطق نسبت داد.
چشم انداز بازار بیمه
در عنوان گزارش آمده است که: " کشورهای نوظهور آسیا همچنان محور و رکن اصلی رشد حق بیمه جهانی محسوب می‌شوند."
بالاترین رشد حقیقی در حق بیمه‌های زندگی مربوط به کشورهای نوظهور آسیایی و پس از آن کشورهای منطقه منا، اروپای شرقی و آمریکای لاتین می‌باشند که بخشی از کشورهای آن‌ها در زمره نوظهورها قرار می‌گیرند. این مسئله بیانگر نکته مهمی است که توجه جدی در کشورهای نوظهور معطوف به رشد و گسترش کمی بیمه‌های زندگی در کل جامعه است.
در خصوص نرخ رشد حق بیمه‌ها نیز کشورهای نوظهور مناطق: آسیا، آمریکای لاتین، منا و اروپای شرقی پیشتازند و در بین کشورها نیز به استثنای امارات، کشورهای نوظهور تراز اول که دارای شاخص‌های اقتصادی و جمعیتی بالایی هستند قرار دارند. با این وجود کشورهای پیشرفته در سهم کلی از رشد حق بیمه تا ۲۰۱۵ دوشادوش کشورهای نوظهور رقابت می‌کنند.
بیمه جهان در سال ۲۰۱۶
عنوان گزارش عبارت است از: " موتور رشد اقتصادی چین باسرعت به پیش می‌رود "
ملاحظه می‌گردد که تم و محور اصلی تمامی گزارشات تحلیلی حوزه بیمه و از جمله مهمترین آن‌ها (سیگما)، حول رشد پیشران نوظهورها و در رأس آن چین می‌باشد.
- تفاوت معنی دار رشد حق بیمه زندگی در کشورهای نوظهور و پیشرفته در حالیکه حق بیمه در بازارهای پیشرفته با ۰.۵درصد کاهش مواجه شده، نوظهورها به رهبری چین به سرعت در حال رشد بودند. به خوبی ملاحظه می‌گردد که رشد حق بیمه جهان توسط نوظهورها پشتیبانی و تقویت می‌شود.
مطابق گزارش ۲۰۱۸ نیز، علی رغم کاهش رشد بیمه‌های زندگی در دنیا، میزان کاهش نسبی رشد بیمه‌های زندگی در کشورهای نوظهور نسبت به کشورهای پیشرفته کمتر است.
- انتظار می‌رود رشد حق بیمه زندگی در طول چند سال آینده، عمدتا به دلیل بازارهای نوظهور به رهبری چین صورت گیرد.
حق بیمه در بازارهای نوظهور در سال ۲۰۱۶، ۱۷ درصد رشد داشته که بیش از دو برابر میانگین بلندمدت می‌باشد. یک بار دیگر، کشورهای نوظهور آسیایی رشد قابل توجهی داشتند که بواسطه رشد سریع چین که در آن محصولات زندگی سنتی عامل اصلی بودند محقق گردید. منافع حاصل از رشد فروش بواسطه آزاد سازی بیشتر نرخ‌های بهره و تلاش‌های دولت برای تشویق رشد تولیدات حمایتی افزایش یافت. گرچه رشد در بازارهای نوظهور به غیر از چین، به طور قابل توجهی پایین‌تر بود، اما رشد ۷/ ۵درصد به دست آمده توسط هند، اندونزی و ویتنام نوید بخش بوده است.
- نرخ رشد حق بیمه‌های زندگی در بازارهای نوظهور با تأکید بر رشد قدرت مند چین، سرعت می‌یابد.
شکاف منطقه‌ای رشد حق بیمه زندگی، اهمیت چین را به عنوان موتور رشد جهانی متبلور می‌کند. در سال ۲۰۱۶، چین ۴/ ۲ درصد از رشد ۵/ ۲ درصدی جهان را به خود اختصاص داده است. به این معنی که سایر بازارهای دیگر با هم معادل با ۰.۱ PPT باقی مانده بودند. در حالی که کشورهای نوظهور آسیایی بدون چین ۰.۴، اروپای غربی تنها ۰.۰۵، آفریقا، خاورمیانه و آسیای مرکزی، هر کدام ۰.۰۲ PPT به رشد جهانی اضافه کردند، عملکرد ضعیف اقیانوسیه، آسیای پیشرفته و آمریکای شمالی، رشد جهانی را به ترتیب ۰.۲۴، ۰.۱۷ و ۰.۰۶ PPT کاهش دادند.
در جمع بندی مطالب فوق الذکر می‌توان به یکی از گزارشات معتبر بین‌المللی که مبنای سیاست گذاری در کشورهای مختلف به ویژه نوظهورها قرار گرفته اشاره کرد که:
- ایران به جمع بازارهای نوظهور بزرگ در حال اضافه شدن می‌باشد.
- در ۲۰۳۰ براساس شاخص تولید ناخالص داخلی بر مبنای برابری قدرت خرید، ایران رتبه ۱۶ را خواهد داشت که بالاتر از اسپانیا، کانادا، استرالیا و هلند قرار می‌گیرد. (table ۲, p.۲۳)
- ایران با ۵/ ۲ درصد رشد درآمد سرانه واقعی، ۶/ ۲ درصد رشد ناشی از نرخ‌های مبادله‌ای بازار و ۵/ ۵ درصد رشد تولید ناخالص داخلی، در جمع ۱۱ کشور اول دنیا که همگی کشورهای نوظهور هستند و بالاتر از کشورهای توسعه یافته قرار خواهد گرفت. (table B۲, p.۶۹)
ملاحظه می‌گردد ایران که در یک مسیر رشد بلندمدت قرار گرفته، وارد باشگاه نوظهورها شده و لاجرم باید الزامات و شرایط خاص حضور در این سطح را برای تداوم رشد بلندمدت ایجاد و نهادینه نماید. اما نکته مهمی که می‌توان در جمع بندی این بخش به آن اشاره کرد این است که اهمیت کشورهای نوظهور در تداوم و پشتیبانی از رشد بیمه در جهان به عنوان امری انکارناپذیر و قطعی پذیرفته شده است و عمده گزارش‌های مطروحه، بر مبنای تحلیل بازارهای نوظهور تهیه و تدوین می‌شود.
بنابراین نقش سیاست گذاری نهاد حاکمیت هم در کشورهای نوظهور و هم در کشورهایی که در حال پیوستن به باشگاه نوظهورها می‌باشند، به طور قابل توجهی افزایش یافته است. نکته مهم اینکه در مراحل رشد اولیه و ورود به این باشگاه، نقش حمایتی، هدایتی و حاکمیتی دولت‌ها بسیار پررنگ و تأثیر گذار می‌باشد به طوری که مباحث نظری مداخله دولت در بازار از مکانیسم‌های پارادایم اصلی عبور کرده و تقریب واقعی تری را با شرایط و روندهای تکاملی بازارهای نوظهور ایجاد نموده که یک نمونه آن بیمه‌های زندگی است.
نتیجه گیری و پیشنهادات
توافق نظری پارادایم‌های مختلف در توسعه بیمه‌های زندگی همراه با تجربه‌های پیشین کشورهای توسعه یافته و جریان قدرت مند و پیشرو باشگاه نوظهورها در دنیای امروز، اهمیت برنامه ریزی و سیاست گذاری خاص برای تحول در بیمه‌های زندگی که توسط نهاد دولت هدایت، حمایت و راهبری گردد، فراتر از نقش حال حاضر نهاد حاکمیت را می‌طلبد. پر واضح است که تحول چشمگیر در صنعت بیمه بواسطه رشد و گسترش معنا دار بیمه‌های زندگی رخ خواهد داد و این اصل بنیادی نگرش تحول گرا در صنعت می‌باشد که بدون آن، اساساً "تحول" یک دیدگاه انتزاعی خواهد بود. بررسی ظرفیت‌های علمی، دانش حرفه‌ای و تجربه فرآیندهای قانون گذاری، نظارت، تنظیم بازار و از همه مهمتر توان کارشناسی و ظرفیت بالای سرمایه انسانی موجود در صنعت (بیمه مرکزی، شرکت‌های بیمه، سندیکای بیمه گران و...)، نهادهای زیرساختی توسعه و تحول نظام بیمه کشور می‌باشند. سیاست گذاری‌های معطوف به تحول مذکور که از حمایت همه جانبه حاکمیت (دولت، مجلس و...) بهره مند می‌شود، نه تنها از ظرفیت موثرسرمایه انسانی صنعت که بنیان نرم افزاری تحول بزرگ می‌باشند، بهره برداری حداکثری می‌نماید، بلکه سرمایه عظیمی برای انتقال دانش به نسل جوان حال (در حال ورود) و آینده صنعت بیمه نیز خواهد بود.
یک جمع بندی کلی از مباحث مطروحه که پیشنهادات را نیز دربردارد به شرح زیر ارائه می‌گردد:
۱- نوظهورها آینده اقتصادی دنیا را در سیطره خود قرار خواهند داد و اساساً رشد آتی جهان وابستگی شدیدی به آن‌ها دارد. بر این اساس بازارهای نوظهور متضمن تداوم رشد بلندمدت بیمه نیز می‌باشند.
۲- توجه و حمایت جدی بازارهای نوظهور قدرت مند، که بخش عمده رشد بیمه را پشتیبانی می‌کنند، معطوف به توسعه بیمه‌های زندگی به عنوان رکن اصلی و موتور محرکه صنعت بیمه، در سطح داخل، بازارهای منطقه‌ای و جهانی می‌باشد.
۳- ایران که پا به عرصه بازارهای نوظهور گذاشته، ناگزیر به رشد و توسعه فراگیر بیمه‌های زندگی به عنوان یکی از الزامات حضور قدرت مند و پایدار در جریان اصلی اقتصاد آینده جهان که متعلق به نوظهورها می‌باشد، خواهد بود.
۴- نهادهای زیر ساختی توسعه‌ای برای ایجاد یک تغییر معنی دار در حوزه بیمه‌های زندگی وجود دارد.
۵- نهاد حاکمیت برای نیل به یک تحول بنیادی، نیاز به تغییر نگرش در نقش و جایگاه خود دارد.
۶- برنامه و سیاست‌های تحول گرا باید برمبنای نگرش توسعه‌ای و تجارب نوظهورها طراحی و عملیاتی گردد.
منابع:
Global insurance trends analysis 2016, An industry braving uncertain times May 2017, EY.Insurance Market Outlook, Munich Re Economic Research, May 2016.
The Long View, How will the global economic order change by 2050? PWC, February 2017.
Swiss Re, Sigma No 3/ 2017.
ارسال نظر