رییس خانه معدن ایران:
صنعت سنگ را دریابیم
ارزیابی جنابعالی از وضعیت صنعت سنگ کشور چیست؟
صنعت سنگ، یکی از صنایع دارای مزیت نسبی کشور با سرمایه‌گذاری بالغ بر ۱۶۰ هزار میلیارد ریالی، تنها توسط بخش خصوصی است در که برای حدود ۳۸۰هزار نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، ظرفیت استخراج و فرآوری بیش از ۲۰ میلیون تن سنگ تزئینی در کشور را محقق کرده است. رشد حبابی بازار مسکن طی سال‌های ۸۶ تا ۹۲ سبب رونق بازار داخل در آن زمان شد. انواع مختلف سنگ‌های تزئینی به استثنا انواع سنگ گرانیت داخلی و آثار به‌جا مانده و در حال اجرا از نمونه‌های مصرف شده از معادن سنگ تزئینی ایران در ساختمان‌های احداث شده که توسط معماران داخلی طراحی شده نشان بارز وجود این پتانسیل پر ارزش در کشورمان است. اما متأسفانه به سبب شروع رکود در صنعت ساختمان طی ۴ سال اخیر، این صنعت با کاهش تولید و مصرف ۵۰ درصدی محصولات و در نهایت با بحران عرضه تولیدات در بازار داخلی روبه رو شده که تنها راه برون رفت از این بحران، عرضه تولیدات به بازارهای خارجی است.
میزان صادرات سنگ‌های تزئینی طی ۱۵ سال گذشته بین ۷۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار درسال متغیر بوده که در مقایسه با کشوری مانند ترکیه که طی ۲۰ سال گذشته وارد بازار جهانی سنگ شده است، این ظرفیت صادرات می‌توانست در شرایط کنونی و با توجه به تنوع انواع سنگ‌های تزئینی به خصوص سنگ‌های نرم تا ۵/ ۲ میلیارد دلار افزایش یابد. ایجاد تحول در صنعت سنگ کشور نیازمند برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری است. رسیدن به سهم ۵/ ۲ میلیارد دلار صادرات تا پایان سال ۹۹ عدد معقول و مطلوبی به نظر می‌رسد که نیازمند اتخاذ سیاست‌گذاری‌های خاص این صنعت است.
باید توجه داشت که معادن و کارخانه‌های فرآوری سنگ در کشور، بیشتر شامل واحدهای کوچک و متوسط است که ضمنا دارای پراکندگی جغرافیایی زیادی نیز هستند، به‌همین دلیل در برنامه‌ریزی اقتصادی موثر برای توسعه صنعت سنگ باید به این مهم دقت کرد. در وضعیت فعلی معادن سنگ‌های ساختمانی کشور در مجموع بالغ بر ١٩٠٠ معدن بوده و حدود ۲۷ میلیون تن ظرفیت تولید دارند، بنابراین امروز این ظرفیت با توجه به کاهش سطح تقاضا در داخل به دلیل رکود در صنعت ساختمان به کمتر از نصف کاهش یافته است. اگرچه شرایط در سال گذشته (۹۶) کمی بهتر شد، اما با توجه به رونق نگرفتن صنعت ساخت و ساز، معدنکاری سنگ به استثناء معادنی که توان صدور به سایر کشورها را دارند همچنان در وضعیت نامطلوبی است.
پتانسیل ایران در صنعت سنگ به لحاظ تولید و صادرات به چه میزان است؟
کاربرد سنگ‌های تزئینی و نما از ذخایر معادن در ایران دارای قدمت نسبتا طولانی است. استفاده از این سنگ‌ها در تمدن سرزمین ایران، نیز به‌خوبی در آثار به جا مانده مشهود است. ساختار زمین شناسی کشورمان و وجود ذخایر بالای سنگ‌های تزئینی و تنوع آن و همچنین موقعیت جغرافیایی ایران از نظر به دست آوردن بازارهای مصرف به دلیل نبود این ذخایر با حجم بالا در کشورهای حاشیه خلیج فارس و محدودیت بسیار بالای مسایل زیست محیطی در شرایط کنونی در کشورهای اروپایی برای گسترش معدنکاری و صنایع سنگین از جمله صنعت سنگ و گرانی انرژی و نیروی کار در این کشورها، فرصتی است که ما بتوانیم سهم واقعی خود را برای تصاحب بازار این ماده معدنی ارزشمند در جهان داشته باشیم.
سرزمین ایران به دلیل تنوع رخدادهای زمین شناسی و پوشش‌های ناچیز جنگلی در بخش‌های بزرگی از کشور، از نظر طبیعی، دارای ظرفیت‌های بالایی از انواع سنگ‌های تزئینی و نما، به خصوص سنگ‌های نرم یا به‌عبارتی انواع سنگ‌های آهکی و تراورتن و مرمر است. در شرایط کنونی در ایران تمامی فعالیت‌های استخراج، فرآوری و تجارت سنگ ازسوی بخش خصوصی سرمایه‌گذاری شده است. بازار سنگ ایران در سه ده اخیر، بتدریج با توجه به افزایش ظرفیت‌های استخراج و تولید در بخش فرآوری و به روز کردن تکنولوژی در ابعاد داخلی و خارجی از رونق مناسبی برخوردار شده است. طی ۲۰ سال اخیر، تعدادی از کارخانه‌های فرآوری سنگ ایران با هدف افزایش کیفیت به تکنولوژی روز دنیا تجهیز شدند، اما به دلایل مختلف به‌رغم نوسازی در تجهیزات نتوانستیم سهم واقعی خود را در صادرات این صنعت در کشور داشته باشیم که مهم‌ترین آن عدم سرمایه‌گذاری صحیح برای ورود به بازارهای خارجی است.
کشور ما یکی از غنی‌ترین کشورها به لحاظ سنگ‌های تزیینی و نماست به طوری که مطابق آمار در میزان ذخایر و تنوع، در ردیف سه کشور اول جهان قرار داشته است. از این لحاظ می‌توان گفت کشور ایران می‌تواند به طور بالقوه تاثیرگذارترین کشور در تعیین قیمت و کیفیت سنگ‌های تزیینی به خصوص سنگ‌های نرم بوده و باید بیشترین سهم را در صادرات این ماده معدنی غیر نفتی داشته باشد. موقعیت جغرافیایی ایران نیز از نظر به دست آوردن بازارهای خارجی با توجه به پروژه‌های بالایی که در آن کشورها در حال اجرا است، بسیار مناسب است.
برای کسب بازارهای جهانی در این حوزه چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
براساس آمارهای موجود در گمرکات کشور میزان صادرات سنگ ایران طی ۲۰ سال گذشته به طور متوسط ۱۲۰ میلیون دلار بوده که تقریبا ۶۰-۷۰درصد آن به‌صورت سنگ خام و فقط ۳۰-۴۰ درصد سنگ به‌صورت فرآوری شده صادر شده و متاسفانه می‌توان اعلام کرد هیچ تناسب و همخوانی بین میزان سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در صنایع فرآوری و پتانسیل موجود بسیارخوب معادن کشور از نظر تنوع رنگ و کیفیت سنگ با رقم صادرات وجود ندارد. برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دید بازار مصرف خواهان چه نوع سنگ و با چه کیفیتی هست و چرا سهم ما ازبازار جهانی با وجود این همه ذخیره معدنی، نازل است.
نبود استراتژی شفاف و خاص در میان مدت و کوتاه مدت برای این صنعت، حمایت‌های گمرکی ضعیف، حمایت‌های ارزی خیلی ضعیف، مشاوره، آموزش و اطلاع‌رسانی ضعیف، نبود سیاست‌های تشویقی برای یک دوره حداقل ۵ ساله برای صدور تولیدات، به خصوص سنگ‌های فرآوری شده، حمایت ضعیف از حمل و نقل صادراتی، حمایت ضعیف از بسته‌بندی صادراتی، عدم سرمایه‌گذاری و ایجاد مراکز تجاری خارج از کشور برای عرضه محصولات، توسعه و تقویت زیرساخت‌های صادراتی خیلی ضعیف، قیمت تمام شده بالا به دلیل سیستم اوستا کاری در استخراج سنگ و ماشین‌آلات قدیمی‌در فراوری و برش، عوامل بازدهی پایین تولید سنگ در کشور ما هستند. همچنین پایین بودن کیفیت تولید هم در بخش استخراج و هم در بخش فرآوری، عدم همکاری دولت در تجهیز معادن و همچنین نبود برنامه‌ریزی برای صادرات که منجر به معرفی نشدن سنگ ایرانی به عنوان کالای مناسب در قیاس با رقبا می‌شود از اهم مشکلات و عوامل عقب‌ماندگی در بازارهای جهانی است. براساس سند راهبردی و با تاکید بر ایجاد تشکل‌ها و کنسرسیوم‌های صادراتی و تشکیل صندوق پشتیبان مالی، این صنعت تلاش می‌کند سهم یک درصدی خود را در بازارهای جهانی تا سال ۱۳۹۹ به ۱۰ درصد معادل ۵/ ۲ میلیارد دلار برساند.
آیا خام‌فروشی محصولات سنگی عامل عدم توسعه صنعت سنگ است؟
بازار ما به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم‌بندی می‌شود. در مورد بخش داخلی، خام فروشی در شرایط کنونی و با توجه به میزان تولید و مصرف در داخل کشور برای صنعت کشور معنایی ندارد و اما در مورد بخش خارجی، در صورتی که تکنولوژی نوین فرآوری و توانایی تولید با ایجاد ارزش افزوده بالا براساس سلایق بازارهای هدف موجود باشد، خام‌فروشی به معنای فروش کوپ و اسلب، تا سر حد توان تولید با ارزش افزوده، عاقلانه و اقتصادی نخواهد بود و قطعا به واحدهای فرآوری زیان وارد خواهد کرد، اما با توجه به اینکه در حال حاضر به‌دلایل مختلف امکان عرضه تولیدات فرآوری شده با ایجاد ارزش افزوده بالا به صورت کامل وجود نداشته شاید تنها راه حفظ بازارهای هدف و تا زمان به دست آوردن دانش تولید و تکنولوژی روز، صادرات باید به صورت کوپ و مستقیم از معادن باشد، ضمن اینکه از محل ارزآوری این نوع صادرات باید برای مصرف در بخش واردات تکنولوژی روز، با نگاه به استراتژی بخش، برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرد.
ارسال نظر