چند شبهه درباره نصب فیلتر دوده

به گزارش «دنیای اقتصاد»، مطالعات سال‌های گذشته در زمینه شناسایی منابع آلاینده هوای کلان‌شهرها نشان داد که ذرات معلق و ریز آلاینده ناشی از احتراق خودروهای دیزلی‌ سهم بالایی در آلودگی هوا دارند. این ذرات ریز به‌دلیل قطر کم به‌راحتی می‌توانند به ریه و جریان خون وارد شوند. با توجه به خطرات این ذرات برای سلامت شهروندان، هیات دولت در سال ۹۳ مصوبه «نصب فیلتر دوده روی خودروهای دیزلی» را گذراند. به دنبال این مصوبه شهرداری تهران نیز بنا را بر نصب فیلتر جذب دوده بر اتوبوس‌های دیزلی گذاشت و یک برنامه زمان‌بندی برای این موضوع تدوین کرد اما تا پایان سال گذشته تعداد اتوبوس‌هایی که فیلتر روی آنها نصب شده بود‌ حتی به ۵۰ دستگاه نرسید.

از سوی دیگر خودروسازان نیز در برابر اجرای مصوبه دولت به‌شدت مقاومت کردند و با وجود اینکه سازمان حفاظت محیط زیست و شرکت کنترل کیفیت هوا این موضوع را با جدیت دنبال می‌کردند، در نهایت وزارت صنعت، معدن و تجارت سال گذشته ناچار شد به فشار تولیدکنندگان خودروهای دیزلی تن دهد و از الزام نصب فیلتر دوده بگذرد و استاندارد سهل‌تری را در کنار آن مطرح کند. وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران پیش از این از انجام مطالعات و اجرای پایلوت موفق پروژه نصب فیلتر دوده خبر داده و گفته بود: این اقدامات صورت گرفته و بعد از انتقال نمونه‌های فیلترهای مذکور، تحقیقات لازم در مورد تست آنها برای شرایط عملکردی ایران و روی خودروهای در حال حرکت تکمیل شده است. وی با بیان اینکه فیلترهای دوده سازگار با شرایط ایران روی تعدادی از اتوبوس‌های خطوط پرسرعت اتوبوسرانی تهران نصب و آزمون شده است، گفته بود: در حال حاضر نیز با توجه به نوع سوخت و کیفیت روغن موتور و چرخه رانندگی آزمون پایداری در حال انجام است.

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با تاکید بر اینکه پروژه نصب فیلتر دوده روی خودروهای دیزلی به لحاظ پایلوت موفق بوده است، تاکید کرده بود که فاز پایلوت پروژه نشان داده است که این فناوری قابلیت حذف دود سیاه، ذرات معلق بسیار ریز، اکسیدهای فلزی خطرناک ناشی از سایش موتور و هیدروکربن‌های معطر را از اگزوز دیزل دارد و با شرایط کارکرد و عملکردی در ایران سازگار است. اشکالات فنی موجود در روند کار شامل خرابی فیلترها یا ایجاد اشکال برای موتورهای اتوبوس‌ها نیز در حال بررسی است؛ اما تمام هزینه‌های اضافی و اشکالات فنی به وجودآمده در برابر فایده استفاده از این فناوری در سلامت و بهداشت جامعه و کیفیت هوا بسیار ناچیز است.

در عین حال محمدعلی احترام، عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مکانیک و انرژی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این رابطه اظهارکرد: با وجود گذشت یک‌سال از تصویب این قانون، نظارت منسجمی روی عملکرد سیستم‌های پس‌پالایش خودروها مثل فیلتر دوده خودروهای دیزلی در کشور وجود ندارد. وی تصریح کرد: اینکه عملکرد فیلتر دوده چگونه است و از چه نوع فناوری در آن استفاده شده و آیا فناوری‌های استفاده شده در فیلتر دوده با شرایط ایران تناسب دارد یا نه، موضوعاتی است که باید محور نظارت سازمان حفاظت محیط زیست در بحث فیلتر دوده قرار گیرد.

 

فقدان آزمایشگاه مورد اعتماد برای سنجش دیزل

احترام با تاکید بر اینکه فیلتر دوده انواع مختلفی دارد و بعضی از انواع آن مناسب شرایط ایران نیست، اظهار کرد: این وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست است که در آزمایشگاه مرجع موارد مربوط به فیلتر دوده را تست کند. راه دیگر نیز این است که خودروهای تولیدی را به‌طور رندوم (تصادفی) از خط تولید بردارد و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار دهد. این عضو هیات علمی دانشگاه بهشتی تاکید کرد: متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست هنوز آزمایشگاه مرجع برای خودروهای دیزلی که مورد اعتماد باشد؛ ندارد، برای همین اکثر خودروسازان از شرکت‌های خارجی تاییدیه تولید می‌گیرند ولی هیچ تضمینی برای اینکه بعدا در تولید انبوه، کلیه موارد را رعایت کنند، وجود ندارد. برای مثال ممکن است، خودروساز برای اخذ تاییدیه روی نمونه اولیه محصول، فیلتر دوده با فناوری مناسب نصب کند ولی بعد در تولید انبوه فیلتر دوده دیگری نصب کند یا اصلا هیچ فیلتر دوده‌ای نصب نکند.

احترام در ادامه با تاکید بر اینکه نظارت بر روند تولید خودروهای دیزلی هم نامنسجم است، گفت: استفاده از هسته‌های مطالعاتی با محوریت تجهیزات پس‌پالایش مانند فیلتر دوده راهکار برون‌رفت از این شرایط است. سازمان حفاظت محیط زیست باید تا آخر کار از هسته مطالعاتی که برای فیلتر دوده تشکیل شده بود، استفاده می‌کرد و در شرایط حاضر نیز لازم است این سازمان و سازمان استاندارد نهایت دقت را در زمینه نظارت بر نصب فیلتر دوده داشته باشند. وی با بیان اینکه نظارت ناقص محدود به خودروهای دیزلی نیست، اظهار کرد: نبود نظارت دقیق در صنعت خودرو موضوع فراگیری است؛ به‌طوری که بر کیفیت تجهیزات پس‌‌پالایش مانند کاتالیست در سواری‌ها نیز نظارت کافی وجود ندارد.

بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست باید یک هسته پژوهشی برای نظارت بر تولید کلیه وسایل نقلیه با حضور محققان و متخصصانی که سال‌ها سابقه فعالیت در صنعت خودروی کشور را دارند، تشکیل دهد. این افراد از حقه‌ها و تقلب‌های احتمالی در صنعت خودرو اطلاع دارند و راه‌های دررو را به‌خوبی می‌دانند. این عضو هیات علمی دانشکده انرژی و مکانیک دانشگاه بهشتی در پایان تاکید کرد: از آنجا که سرطان‌زا بودن دوده دیزل اثبات شده است، نظارت کافی بر کیفیت مناسب خودروهای دیزلی و نوع فناوری به کارگرفته شده برای کاهش آلاینده‌ها در خودروهای دیزلی، نقش حیاتی در سلامت شهروندان دارد. نباید فراموش کنیم که ذرات ریز آلاینده بیشترین آسیب را برای سرنشینان خودرو دارد. وی پیش از این نیز بر ضرورت «هماهنگی فیلتر دوده با شرایط کشور» تاکید کرده و گفته بود: فیلتر دوده باید با نوع سوخت، میزان گوگرد موجود در سوخت، استاندارد خودرو و حتی مسیر حرکت خودرو هماهنگی داشته باشد.