ایرانی ها شش برابر کمتر از مردم دنیا کافئین مصرف می کنند

در این میان هر از چند گاهی کسانی هم از مضرات کافئین می گویند. اما این ماده چیست و چه نقشی در بدن ایفا می کند و دنیای پر رمز و راز آن چقدر می تواند روی روح و جسم ما اثر بگذارد؟ برای یافتن این پاسخ ها یکی از شیمی دان های مطرح کشور و از فعالان به نام صنایع غذایی معروف به "خالقِ طعم" نکاتی جالبی را مطرح می کند.

مهندس همتی می گوید:«کافئین یک پودر سفید رنگی است که مزه تلخی دارد و شاید رایج ترین و مطمئن ترین ماده ای است که برای هوشیاری و آگاهی در میان ۹۷ درصد مردم دنیا استفاده می شود. کافئین در ۶۰ نوع گیاه وجود دارد. این ماده در دانه های چای و قهوه هم وجود دارد که ما روزانه آنها را به بدن می رسانیم.

کافئین را در نوشیدنی های سرد و گرم استفاده می کنند و در سال بیش از ۱۲۰ هزار تن کافئین در دنیا تولید می شود و این آمار علاوه بر آن چیزی است که به صورت طبیعی وجود دارد.علت این حجم از میزان تولید هم تقاضای بالا برای کافئین است. در واقع این ماده را سنتز می کنند و با خالص سازی خیلی بالا مثل یک دارو با آن رفتار می کنند که عارضه ای برای مصرف کننده نداشته باشد.»

چای و قهوه چقدر کافئین دارند؟

این شیمی دان در پاسخ به این سوال که کافئین چه میزان در نوشیدنی هایی که ما استفاده می کنیم وجود دارد؟ می گوید: «کافئین تا ۳ میلی گرم در نوشیدنی های روزانه ما وجود دارد. بالاترین کافئینی که مصرف می کنیم خانواده قهوه ها هستند که می توانند تا ۹۰ میلی گرم کافئین داشته باشند، اما در دنیا مصرف کافئین خیلی متفاوت است.

در ایران چون نوشیدنی قالب ما چای هست و چای کافئین خیلی پایینی دارد، مصرف کافئین ما ایرانی ها چیزی حدود ۵۰ میلی گرم در روز است اما مثلا در فنلاند که یک کشور اروپایی است، مردم این کشور تا ۳۰۰ میلی گرم کافئین مصرف می کنند، یعنی ۶ برابر ما ایرانی ها. به عبارت دیگر ایرانی ها شش برابر کمتر از مردم دنیا کافئین مصرف می کنند. طبیعتا کشورهایی که قهوه بیشتری مصرف می کنند کافئین بیشتری هم مصرف می کنند.»

مهندس همتی در خصوص علت گستره ی مخاطبان کافئین می گوید: «نکته دیگر اینکه مردم دنیا ۷۰ درصد کافئین را از انواع قهوه می گیرند، چای ۲۱ درصد و نوشابه ها ۹ درصد و از دارو ۲ دهم درصد کافئین جذب می کنند. در واقع بالاترین سهم مصرف کافئین را قهوه دارد. اما چرا کافئین اینقدر هوادار دارد؟ یکی از دلایل اصلی آن اینست که دسترسی صد در صد بیولوژیکی دارد. یعنی رفع خستگی، افزایش هوشیاری، افزایش انرژی و رفع خواب آلودگی از جمله مزایای مصرف کافئین است، علت آن هم جذب سریع بدن است.

مکانیزم کافئین هم به این ترتیب است که وقتی ما خسته می شویم در بدن مقدار زیادی آدنوزین ترشح می شود، یعنی آدنوزین در حفره هایی از مغز می نشیند و بعد از آن احساس خستگی می کنیم.کافئین از نظر ساختار مولوکولی شبیه به آدنوزین است و می آید در این حفره ها می نشیند و آدنوزین دیگر نمی تواند فعالیت کند و در عمل خواب آلودگی از میان می رود.»

سربازهای آمریکایی؛ اولین مخاطبان آدامس های بیداری

علی اکبر همتی که او را خالق طعم های ماندگار می خوانند با اشاره به آدامس های کافئین دار و مکانیسم آنها هم توضیحات جالبی ارائه می دهد: «کافئین سرعت جذب بالا دارد. ما همه می دانیم که برای رفع خواب آلودگی یا نخوابیدن قهوه می خوریم. اما چرا کافئین در آدامس ها استفاده شده است. قهوه و چای از طریق گوارش اثر می کند و بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت اثر خودش را نشان می دهد اما آدامس این ویژگی را دارد که خیلی زود و از طریق بزاق دهان اثر خود را می گذارد.

اولین بار در آمریکا برای سربازهای آمریکایی که در جنگ جهانی شرکت داشتند و نیاز به هوشیاری بیشتر داشتند و اینکه در شب هنگام و زمان عملیات نباید می خوابیدند، آدامس با کافئین بسیار بالا تولید کردند. به عبارت دیگر اولین مخاطبان جدی آدامس های بیداری، سربازهای آمریکایی درگیر در جنگ بودند. در آن زمان سرباز می توانست تا ساعت ها بیدار بماند. اما روند جذب کافئین از طریق بزاق دهان بسیار جالب است. ما می دانیم که امروز زمانی از قرص زیر زبانی استفاده می کنیم که می خواهیم به سرعت جذب بدن شود، پس اگر از جذب دهانی بخواهیم استفاده کنیم، آدامس کافئین دار محصول مناسبی است.»

خالق طعم های ماندگار در صنایع غذایی معتقد است که آدامس های طعم دار پر طرفدار ترین خوردنی های دنیا هستند. او می گوید: «آدامس های طعم دار در تمام دنیا مشتری های همیشگی دارند، اما علت آن چیست؟ میانگین مصرف نرمال کافئین حدود ۵۰ میلی گرم در روز است و در آدامس های دارای کافئین از طعم های شوک دهنده استفاده شده است، در واقع کاری که هنگام خواب آلودگی، آب سرد به صورت زدن انجام می دهد، طعم های شوک دهنده آدامس هم انجام می دهند.

وقتی کسی خوابش می آید اگر اندکی فلفل بخورد خواب از سر او می پرد، علت آن هم این است که تمام ذهن درگیر می شود تا بدن آرامش بگیرد. در برخی آدامس ها طعم فلفل یا طعم لیمو استفاده شده است که در واقع شوک دهنده هستند و مخاطب خاص دارند. مخاطبی که نمی خواهد بخوابد یا نیاز به تمرکز بیشتری دارد.

در برخی از آدامس های اکشن هم از اکالیپتوس استفاده شده است که تمام مجاری را باز می کند و کسانی که دچار گرفتگی های تنفسی در بینی هستند تا سینوس فعال دارند از مخاطبان جدی آدامس اکالیپتوس هستند. یا مثلا طعم سیب ترش و لیمو. حتی فکر کردن به چیزهای ترش هم باعث ترشح بزاق دهان می شود چه برسد به خوردنش. نعنا هم یکی دیگر از طعم های جذاب تمام آدامس های دنیاست و در آدامس اکشن هم استفاده شده است.»

مهندس همتی در خصوص آمار و ارقام عملکرد آدامس های کافئین دار در بدن اینگونه توضیح می دهد: «جالب است بدانید که ما چقدر فرصت داریم تا از خواب آلودگی رها شویم. ما فقط حدود ۵ دقیقه برای رفع خواب آلودگی زمان داریم. برای این کار به آدامس های کافئین دار ۲۵ میلی گرم کافئین اضافه شده است و به محض جویدن آن، آدامس شروع به رها کردن کافئین می کند و بزاق دهان اقدام به جذب می کند. شاید سوال پیش آید که این فرآیند چقدر علمی است.

برای اثبات آن این آدامس ها را در آزمایشگاه هایی فوق مجهز که به کروماتوگراف مایع HPLC و دستگاه گازگراماتوگراف جرمی یا همان جی سی مَس مجهز بود، این آدامس ها را در بوته ی آزمایش قرار دادند. اطلاعات خیلی جالبی از این تحقیقات به دست آمده است. بین ۳ تا ۵ دقیقه ۹۰درصد کافئین داخل آدامس استخراج شده است، یعنی در این مدت کافئین از طریق رگ های خونی مستقیم به بدن می رسد و بدون نیاز به سیستم گوارش فعالیت خود را در بدن آغاز می کند. در واقع با خوردن آدامس های کافئین دار زیر ۵ دقیقه می توان نتایج آن را در بدن مشاهده کرد.»

این پژوهشگر حوزه طعم ها در صنایع غذایی با رد قاطعانه ی برخی ادعاها در خصوص مضر بودن مصرف کافئین می گوید: «هر فنجان قهوه حدود ۲۰ میلی گرم کافئین دارد. در واقع دو فنجان قهوه به طور متوسط برای یک آدم عادی مناسب است. نکته مهم دیگر اینست که کافئین از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا FDA که معتبر ترین سازمان غذایی در جهان است، به عنوان ماده ی سبز معرفی شده است.

ماده ی سبز یعنی طبیعی و سلامت، موادی که به هیچ عنوان خطرندارند و کاملا برای سلامتی مناسب هستند. چون گاها دیده می شود که برخی می گویند کافئین برای مردم مضر است، باید گفت که کافئین به هیچ عنوان ضرر و خطر ندارد و مصرف آن تا ۳۰۰ میلی گرم عادی و مجاز است، اما شاید مصرف بیش از حد آن باعث سر درد شود. حرف هایی که درباره آثار زیان بار کافئین گفته می شود، بیشتر جنبه ی تبلیغاتی دارد و علمی و اثبات شده نیست.»

اخبار مرتبط