چارچوب نظام تعرفه‌گذاری جدید

محمودرضا حقی‌فام سخنگوی صنعت برق نظام تعرفه‌گذاری برق در دنیا دو کارکرد اصلی دارد؛ کارکرد نخست تامین منابع مالی برای صنعت برق است و دومین کارکرد این است که بتواند رفتار طبق الگوی مصرف را به مشترکان گوشزد کند؛ به عبارت دیگر سیگنالی است برای اینکه از مصرف بی‌رویه در بخش‌های مختلف مصرف جلوگیری کند. نظام تعرفه‌ای موجود در صنعت برق، تعرفه‌گذاری پله‌ای است که براساس مصارف مشترکان در پله‌های مصرف مختلف مبلغ صورتحساب تعیین و قبوض صادر می‌شوند. ایراد نظام تعرفه‌ای فعلی این است که اصولا برای پرمصرف‌ها، رقم قبض به حدی نیست که باعث اصلاح رفتار مصرفی آنها شود.

نتیجه این روند این شده که کمتر از ۲۰ درصد مشترکان بخش خانگی که در مجموعه پرمصرف‌ها قرار دارند، نزدیک به ۵۰ درصد مصرف برق در بخش خانگی را به خود اختصاص می‌دهند. این موضوع به این معناست که بهره‌مندی عده‌ای از پرمصرف‌ها از انرژی در مقابل سایر مشترکان برق بسیار زیادتر است. این موضوع زمانی اهمیت زیادی دارد که بدانیم به‌طور کلی تامین برق مشترکان خانگی به‌صورت یارانه‌ای است و طبعا پرمصرف‌ها بهره‌مندی زیادتری از یارانه خواهند داشت. بدیهی است این موضوع در چارچوب نظام عادلانه و منطقی توزیع یارانه انرژی به مشترکان نیست و از طرفی هیچ کمکی برای اصلاح رفتار مصرفی مشترکان پرمصرف نخواهد داشت.

برای رفع بخشی از این مشکلات، نظام تعرفه‌ای جدیدی از طرف وزارت نیرو پیشنهاد شده است که هدف آن اصلاح رفتار مشترکان پرمصرف است؛ به‌طوری که برای مناطق عادی ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه به‌عنوان پایه مصرف در چهار ماه گرم سال در نظر گرفته شده است. همین روند برای مناطق گرمسیری هم در نظر گرفته شده است. برای مناطق گرمسیر رقم دو هزار کیلووات ساعت در ماه تعیین شده و براساس این میزان مصرف، مشترکان خوش‌مصرف و بدمصرف طبقه‌بندی شده‌اند. اگر مشترکان زیر الگوی در نظر گرفته شده برق مصرف کنند، مشترک خوش مصرف و اگر بالای این الگو مصرف کنند، در زمره پرمصرفان قرار خواهند گرفت. در این میان مشترکان پرمصرف بسته به آنکه از خط الگو چقدر فاصله می‌گیرند، میزان مبلغ قبوض آنها افزایش پیدا خواهد کرد. مثلا اگر فردی ۱۰ درصد از الگو فاصله می‌گیرد، با یک افزایش مبلغ قبض تابستانی بالاتر روبه‌رو می‌شود و اگر فردی دوبرابر الگو مصرف داشت طبیعی است که باید با رقم‌های بالاتری مواجه شود. وزارت نیرو برای اینکه نشان دهد هدفش به هیچ‌وجه کسب منابع مالی نیست، این شیوه تعرفه‌گذاری را به چهارماه محدود کرده است. تعیین این بازه زمانی به این دلیل است که از اول خرداد تا انتهای شهریورماه، افزایش بار رخ می‌دهد و به همین دلیل برای جبران کسری، به سرمایه‌گذاری زیاد در بخش نیروگاهی نیاز است تا بتوان از این چهار ماه عبور کرد. به‌طور کلی، می‌توان گفت نظام پیشنهادی در واقع یک نظام عادلانه است تا بتواند با تشویق پرمصرف‌ها آنان را به مشترکان خوش‌مصرف تبدیل کند. نکته جالب توجه در این نظام تعرفه‌گذاری این است که ما برای اینکه نشان دهیم علاقه‌مند نیستیم مشترکان پرمصرف ما مشمول این افزایش تعرفه شوند، برای نخستین بار در صنعت برق می‌خواهیم پیش‌قبض صادر کنیم. به این معنا که با توجه به رفتار سال ۹۷ مشترکان در تابستان، می‌گوییم که اگر شما رفتارتان را عوض نکنید در خرداد سال ۹۸ با چه رقم‌هایی روبه‌رو خواهید شد. با این پیش‌آگهی امیدواریم کمک شایانی به اصلاح رفتار مشترکان پرمصرف شود.