سناریوهای مختلف نابودی یا ایجاد مشاغل در عصر اتوماسیون و هوش مصنوعی (بخش نخست)
۲۰۳۰؛ سال تحول مشاغل و مهارت‌ها
در این صورت، در سال‌های آینده شاهد تحولاتی احتمالی در برخی مشاغل خواهیم بود که اثرات مهمی برای مهارت‌ها و دستمزد نیروی کار به دنبال دارد. یافته‌های کلیدی مک‌کینزی حاکی از آن است که طبق بیشتر سناریوهای موجود، تا سال ۲۰۳۰ کار به اندازه کافی وجود دارد تا اشتغال کامل حاصل شود، اما تحولات پیش‌رو شاید به اندازه یا بیشتر از تغییراتی که در صنایع کشاورزی و تولید در گذشته شاهد آن بودیم، چالش‌برانگیز خواهد بود.به‌طور کلی، این موضوع پنج حوزه را دربرمی‌گیرد که عبارتند از: ۱) اثر اتوماسیون بر کار ۲) سناریوهای محتمل برای رشد اشتغال ۳)وجود کار کافی در آینده ۴) معنای اتوماسیون برای مهارت‌ها و دستمزدها ۵) نحوه مدیریت تحولات پیش‌رو در نیروی کار. موارد ۱ و ۲ در این بخش و بقیه هفته آینده در بخش دوم مورد بحث قرار خواهند گرفت.
۱) اتوماسیون چه اثری بر کار خواهد داشت؟
قبلا دریافته بودیم که حدود نیمی از فعالیت‌هایی که افراد به خاطر آن در سراسر دنیا حقوق می‌گیرند، با تکنولوژی‌های امروز از نظر تئوریک می‌توانند اتوماتیک‌سازی شوند. تعداد بسیار بسیار کمی از مشاغل (کمتر از ۵ درصد) فعالیت‌هایی را در برمی‌گیرند که بتوانند به‌طور کامل اتوماتیک‌سازی شوند. به هر حال، در ۶۰ درصد مشاغل، حداقل یک سوم فعالیت‌های اصلی را می‌توان اتوماتیک‌سازی کرد که نشان‌دهنده تحولات اساسی در محیط کار و تغییراتی برای همه کارکنان است.با اینکه امکان‌سنجی فنی اتوماسیون مهم است، اما تنها فاکتوری نیست که بر سرعت و شدت استفاده از اتوماسیون اثر بگذارد. فاکتورهای دیگر، هزینه توسعه و اتخاذ راه‌حل‌های اتوماسیون برای کاربردهای خاص در محیط کار، دینامیک‌های بازار کار، مزیت‌های اتوماسیون و پذیرش اجتماعی و قانونی آن را شامل می‌شود. با در نظر گرفتن این فاکتورها، تحقیقات جدید تخمین می‌زند که بسته به سرعت اتخاذ اتوماسیون، تا سال ۲۰۳۰ تقریبا بین صفر تا ۳۰ درصد ساعات کار در سراسر دنیا را می‌توان اتوماتیک‌سازی کرد.
البته نتایجی که به‌دست می‌آید، کشور به کشور فرق می‌کند و نشان‌دهنده ترکیبی از فعالیت‌ها است که در حال‌حاضر توسط نیروی کار انجام می‌شود. اثر بالقوه اتوماسیون بر اشتغال، در هر شغل و بخشی هم متفاوت است. فعالیت‌هایی که بیشتر در معرض اتوماسیون هستند، عمدتا فعالیت‌های فیزیکی در محیط‌های قابل‌پیش‌بینی هستند؛ اموری مثل کار با دستگاه و آماده‌کردن فست‌فود. جمع‌آوری و پردازش داده‌ها؛ دو دسته‌بندی دیگر از فعالیت‌هایی است که به‌طور فزاینده‌ای می‌توانند با دستگاه‌ها و روبات‌ها بهتر و سریع‌تر انجام شوند. این مساله می‌تواند تعداد قابل‌توجهی از نیروی کار را مثلا در حسابداری، امور قانونی و پردازش امور اداری محو کند. به هر حال، باید اشاره کرد که حتی وقتی برخی وظایف اتوماتیک‌سازی شده‌اند، اشتغال در آن حوزه‌ها کم نمی‌شود، بلکه ممکن است افراد وظایف جدیدی داشته باشند. اتوماسیون بر مشاغلی که باید دیگران را مدیریت کرد، از تخصص استفاده کرد و تعاملات اجتماعی را به‌کار برد، اثر کمتری دارد. در این نوع مشاغل، ماشین‌ها نمی‌توانند با عملکرد انسانی سازگار شوند. در محیط‌های غیرقابل پیش‌بینی که مشاغلی مثل باغبانی، لوله‌کشی یا مراقبت از کودکان و افراد سالخورده را دربرمی‌گیرد نیز اتوماسیون تا سال ۲۰۳۰ اثر چندانی نخواهد داشت، چون اتوماتیک‌سازی این‌گونه مشاغل از نظر فنی دشوار است.
۲) سناریوهای محتمل برای رشد اشتغال کدامند؟
شغل‌هایی که به واسطه اتوماسیون از بین می‌روند، به راحتی قابل شناسایی هستند، در حالی که شغل‌هایی که به‌طور غیرمستقیم با تکنولوژی ایجاد میشوند، قابل تشخیص نیستند و در بخش‌ها و مناطق جغرافیایی مختلف پراکنده میشوند. در اینجا برخی منابع بالقوه که تا سال ۲۰۳۰ حتی بدون اتوماسیون باعث اشتغالزایی میشوند را مدل‌سازی می‌کنیم. برای سه رویداد اول، تنها یک سناریوی خط روند (Trend Lines) بر اساس هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های فعلی کشورها، مدل‌سازی می‌کنیم.
افزایش درآمد و مصرف، به‌ویژه در اقتصادهای نوظهور: قبلا ارزیابی شده بود که مصرف جهانی بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۳۰ حدود ۲۳ تریلیون دلار رشد خواهد کرد و بیشتر آن مربوط به افراد طبقه متوسط در اقتصادهای نوظهور است. تاثیرات این مصرف‌کنندگان جدید، نه فقط در کشورهایی که درآمد ایجاد می‌شود، بلکه در اقتصادهایی که به این کشورها صادرات دارند نیز حس می‌شود. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که در سطح جهان ۲۵۰ تا ۲۸۹ میلیون شغل جدید تنها به واسطه اثر افزایش درآمد بر کالاهای مصرفی ایجاد خواهد شد.پیر شدن جمعیت: تعداد افرادی که ۶۵ سال به بالا سن دارند، تا سال ۲۰۳۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۴ حداقل ۳۰۰ میلیون نفر بیشتر خواهد بود. بالا رفتن سن جمعیت باعث می‌شود الگوهای مصرفی آنها تغییر کند و افزایش قابل توجهی در هزینه‌های درمان و دیگر خدمات شخصی ایجاد شود. این موضوع تقاضای جدید برای برخی مشاغل مثل پزشکی، پرستاری، تکنسین‌های بهداشت و نیز پرستاری در خانه را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ مشاغل بهداشت و درمان و مشاغل مرتبط با بالا رفتن سن بین ۵۰ تا ۸۵ میلیون نفر افزایش خواهد یافت.
توسعه و استقرار تکنولوژی: مشاغل مرتبط با توسعه و استقرار تکنولوژی‌های جدید نیز رشد می‌کنند. هزینه‌های کلی استفاده از تکنولوژی بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۳۰ بیش از ۵۰ درصد رشد خواهد کرد. حدود نیمی از این مشاغل به خدمات اطلاعات-تکنولوژی مرتبط هستند. تعداد افرادی که در این مشاغل کار می‌کنند، در مقایسه با افرادی که در حوزه‌های بهداشت و سلامت یا ساخت و ساز هستند کم است، اما درآمد بیشتری دارند. ارزیابی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این روند بتواند در سطح جهان ۲۰ تا ۵۰ میلیون شغل جدید ایجاد کند.برای سه رویداد بعدی هم یک سناریوی خط روند و هم یک سناریوی افزایشی را مدل‌سازی می‌کنیم که فرض می‌کند بر اساس انتخاب‌های عینی دولت‌ها، رهبران کسب‌وکار و افراد برای ایجاد مشاغل جدید، سرمایه‌گذاری‌های بیشتری صورت می‌گیرد.سرمایهگذاری در زیرساخت‌ها و ساختمان‌ها: زیرساخت‌ها و ساختمان‌ها دو حوزه‌ای هستند که از قدیم کمتر از میزان برنامه‌ریزی شده برای آن هزینه می‌شود و اگر اقداماتی برای پر کردن شکاف‌های زیرساختی و غلبه بر کمبود مسکن صورت بگیرد، باعث افزایش قابل توجهی در تقاضای نیروی کار می‌شود. مشاغلی که بر اثر این تقاضاها ایجاد میشوند عبارتند از: معمار، مهندس، برق‌کار، نجار و دیگر مشاغل فنی و کارگران ساختمانی.
سرمایهگذاری در انرژی تجدیدپذیر و سازگاری آب‌وهوایی: سرمایهگذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مثل انرژی بادی و خورشیدی؛ تکنولوژی‌های بالا بردن راندمان انرژی و کاهش تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند در مجموعه‌ای از مشاغل مثل تولید صنعتی، ساخت‌وساز و نصب تقاضای جدید ایجاد کند.بازاری کردن مشاغل بدون دستمزد: آخرین رویدادی که مورد توجه ما است، پتانسیل پرداخت مزایا برای خدماتی است که جایگزین مشاغلی میشوند که در حال حاضر به آنها مزایا تعلق نمی‌گیرد. این به اصطلاح بازاری کردن مشاغل در اقتصادهای پیشرفته رایج است و افزایش مشارکت زنان در محیط کار می‌تواند این روند را تسریع کند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این اقدام می‌تواند در سراسر دنیا ۵۰ تا ۹۰ میلیون شغل ایجاد کند؛ به‌خصوص در مشاغلی مثل مراقبت از کودک، آموزش کودکان، نظافت، آشپزی و باغبانی.
وقتی نرخ خالص تغییرات در رشد مشاغل در کشورهای مختلف را بررسی می‌کنیم، دسته‌بندی‌هایی که بیشترین درصد رشد خالص اتوماسیون را دارند عبارتند از:
• ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی
• مهندسان، دانشمندان، حسابداران و تحلیلگران
• متخصص‌های IT و دیگر متخصصان عرصه تکنولوژی
• مدیرانی که کارشان به راحتی قابل جایگزینی با دستگاه نیست.
• مربیان، به‌ویژه در اقتصادهای نوظهوری که جمعیت جوان دارند .
• طبقه رو به رشدی از هنرمندان، اجراکنندگان و مشاغل خلاقانه در حوزه سرگرمی (با افزایش درآمد، تقاضای بیشتری برای تفریح و سرگرمی ایجاد می‌شود)
• معماران و مشاغل مرتبط به آن
• مشاغل دستی در محیط‌های غیر قابل پیش‌بینی مثل خدمات بهداشت و درمان خانگی
تحولات گسترده آینده نیروی کار
تغییرات در کاهش یا افزایش مشاغل، نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی از افراد باید دسته‌بندی‌های شغلی را عوض کنند و در سال‌های پیش رو، مهارت‌های جدید یاد بگیرند. این تغییر در مقیاسی صورت می‌گیرد که از زمان تحولات نیروی کار صنعت کشاورزی در اوایل دهه ۱۹۰۰ در آمریکا و اروپا و اخیرا در چین، مشابه آن دیده نشده است.
تخمین موسسه مک‌کینزی می‌گوید تا سال ۲۰۳۰ اتوماسیون بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلیون شغل را در سراسر دنیا از بین می‌برد و باید مشاغل جدیدی یافت شوند.
به هر حال، افراد باید روش خود را برای یافتن مشاغل جدید پیدا کنند. از میان کل مشاغلی که از بین می‌روند، ۷۵ تا ۳۷۵ میلیون نفر باید دسته‌بندی‌های شغلی خود را تغییر دهند و مهارت‌های جدید یاد بگیرند (شکل زیر).
در شرایط مشخص، چین بیشترین تعداد نیروی کار را دارد که باید مشاغل خود را تغییر دهند. اگر اتوماسیون در این کشور به سرعت به کار گرفته شود، بیش از ۱۰۰ میلیون یا ۱۲ درصد نیروی کار در سال ۲۰۳۰ مشمول این تغییر میشوند.
با اینکه این رقم به تنهایی بسیار زیاد به نظر می‌رسد، اما در مقایسه با ده‌ها میلیون چینی که ظرف ۲۵ سال گذشته شغل خود را در صنعت کشاورزی تغییر داده‌اند، بسیار اندک محسوب می‌شود.
برای اقتصادهای پیشرفته، درصد نیروی کاری که باید مهارت‌های جدید یاد بگیرد و شغل جدید پیدا کند، بالاتر است؛ یعنی یک‌سوم نیروی کار سال ۲۰۳۰ در آمریکا و آلمان و نزدیک به نیمی از جمعیت در ژاپن.
ارسال نظر