با فرا رسیدن زمان دور چهارم مذاکرات طی هفته جاری، درخواست‌های تجاری ترامپ بیش از هر زمان مکزیک، کانادا، کسب و کارهای آمریکایی و تعداد زیادی از شهروندان آمریکا را دچار سردرگمی کرده است. در واقع ترامپ مسیر گفت‌وگوها را به سمتی برده که در حال حاضر بیش از هر زمان دیگر، منافع اصلی این موافقت‌نامه برای کشورهای عضو تهدید می‌شود. بررسی سابقه موضوع در دو کشور دیگر عضو نشان می‌دهد که در مکزیک، مخالفان این موافقت‌نامه برخی موارد صدای بلندتری پیدا کرده‌اند و با ذکر دلایلی مانند اینکه صرفا شرکت‌های بزرگ از «نفتا» بهره می‌برند و کسب و کارهای کوچک از آن منتفع نمی‌شوند یا اینکه این موافقت‌نامه وابستگی اقتصاد مکزیک به آمریکا را چندین برابر کرده است، به انتقاد از آن پرداخته‌اند. در کانادا اما صاحب‌نظران همواره موافق آن بوده‌اند و حتی طی یک نظرسنجی بالغ بر ۷۴ درصد شهروندان نیز آن را برای اقتصاد کانادا مفید ارزیابی کرده‌اند. جالب است که در مکزیک امروز در نتیجه سخنان ترامپ، دیگر هیچ صدای مخالفی شنیده نمی‌شود و ترامپ همه را متفق‌القول به حمایت از قراردادی واداشته که منجر به نوین‌سازی اقتصاد مکزیک و تبدیل آن به دومین بازار بزرگ صادرات محصولات آمریکایی شده است.

بررسی بیانیه‌های مشترک صادر شده در سه دور مذاکره طی دو ماه گذشته، نشان می‌دهد که آمریکا معنای متفاوتی را از نوسازی موافقت‌نامه مد نظر داشته است. کانادا و مکزیک در نوسازی به دنبال بهبود حقوق مالکیت، تجارت الکترونیکی، استفاده بیشتر از امکانات چاپگرهای سه‌بعدی و به‌روزرسانی حمایت‌های کارگری و محیط‌زیستی هستند اما پیشنهاد دستگاه اجرایی ترامپ، فعال‌سازی صنایع آلاینده‌ای است که امروز کمتر از هر زمان دیگری در اقتصاد آمریکا نقش ایفا می‌کنند. آنها تهدید به شروع جنگ تجاری روی قیمت فولاد و برپایی مجدد نظام یارانه انرژی در استفاده از زغال‌سنگ برای تولید برق کرده‌اند که بنا به گفته «آنتونیو اورتیز-منا» ریاست پیشین «سازمان امور اقتصادی آمریکا»، انسان را یاد دوران جنگ جهانی دوم می‌اندازد.

در نتیجه این نگاه متفاوت به بحث نوسازی «نفتا»، سه کشور پس از سه دور مذاکره بیش از همه درخصوص دو بند پیشنهادی از سوی آمریکا برای اصلاح «نفتا» با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌اند: ۱-بند غروب: آمریکا پیشنهاد داده که با درج این بند این موافقت‌نامه به‌طور خودکار ۵ سال دیگر ملغی شود مگر اینکه هر سه کشور موافق تمدید آن باشند. ۲-بند حداکثرسازی نسبت تولید داخل: در حال حاضر برای اینکه خودروسازان حوزه «نفتا» از حذف تعرفه‌های گمرکی برخوردار شوند، باید ۵/ ۶۲‌درصد هر خودرو سواری یا کامیون را در این سه کشور تولید کنند و تیم اجرایی ترامپ قصد دارد به منظور کاهش کسری تراز تجاری آمریکا، بازگشت اشتغال آمریکایی به داخل و جلوگیری از سیاست دستکاری نرخ ارز از سوی رقبا به ویژه در حوزه بازار خودرو، این نسبت را به حداکثر میزان ممکن افزایش دهد. به عقیده یکی از نمایندگان مکزیک در «نفتا»، اصلاحات پیشنهادی آمریکا تجارت جمع-صفر را برای سه کشور عضو موافقت‌نامه به همراه آورده و رقبای خارج از موافقت‌نامه را از آن بهره‌مند می‌سازد. همچنین به گفته «دبر استیگر» استاد دانشگاه اتاوا تا به اینجای مذاکرات، پیشنهاد طرف‌های کانادایی و مکزیکی در راستای نوسازی «نفتا» حرکت به سمت امنیت، پیش‌بینی‌پذیری و پیشرفت بیشتر بوده اما طرف آمریکایی خواهان بازگشت به سیاست‌های حمایتی تاریخ گذشته است.

جالب است که پیشنهادهای «رابرت لایتیزر» نماینده تجاری آمریکا در مذاکرات، کسب و کارهای آمریکایی را نیز نگران کرده است. «انجمن سیاست‌گذاری خودرو آمریکا» سه پیامد منفی برای بالا بردن نسبت مندرج در فصل تولید مبدا و نگاه حداکثری به آن ذکر می‌کند:

۱-تضعیف رشد صادرات: زمانی که خودروسازان آمریکایی ناچار به استخدام قطعه‌سازان با کارآیی پایین‌تر باشند، هزینه آن به مصرف‌کنندگان منتقل می‌شود در حالی که رقبای خارج از منطقه «نفتا» با افزایش هزینه مواجه نشده و این مهم مزیت رقابتی را در اختیار آنها قرار می‌دهد.

۲- چالش کسب استانداردها و مجوزها: دستیابی به استانداردها و مجوزهای تولید خودرو در کشورهای هدف که بازار آنها ساختار متفاوتی نسبت به کشورهای «نفتا» دارد، با توجه به مقیاس پایین صادرات به این کشورها، امری گران است و ضرورت دارد قطعه‌سازان این خودروها از خارج از منطقه «نفتا» استخدام شوند. به‌عنوان مثال موتورهای کوچک دیزلی و جعبه‌دنده‌های غیراتوماتیک از جمله این قطعات هستند. باید توجه داشت که مزیت رقابت‌پذیری خودروسازان آمریکایی در برآورده ساختن ترجیحات مختلف مصرف‌کنندگان ناشی از دست بالاتر آنها در استفاده از قطعه‌سازان خارج از منطقه «نفتا» است که صرفه هزینه‌ای دارند.

۳-افزایش واردات: اگر در نتیجه از دست دادن صرفه‌های هزینه‌ای در بخش قطعه‌سازی، هزینه خودروسازان در داخل «نفتا» بیش از سطح تعرفه حمایتی افزایش پیدا کند، آنگاه واردات خودرو مزیت نسبی پیدا می‌کند و آمریکایی‌ها خودرو وارداتی بیشتری خریداری می‌کنند.

از آنجا که هر کدام از این نتایج، سرمایه‌گذاری، اشتغال‌زایی، تولید و رقابت‌پذیری اقتصاد آمریکا را به خطر می‌اندازد، روز جمعه (۱۳ مهر) وزیر بازرگانی آمریکا پیشنهادهای طرف مقابل در مذاکرات نوسازی «نفتا» را «خطرناک» توصیف کرد. به هر روی، آنچه امروز صاحب‌نظران حوزه تجارت بین‌الملل را به تعجب واداشته، تمایل ترامپ به از بین بردن موافقت‌نامه‌ای است که به‌عنوان الگویی موفق و نمونه یک قرارداد تجاری با دستاوردهای متعدد به جهانیان معرفی شده بود. نگاه‌ها اکنون به روز چهارشنبه و شروع دور چهارم مذاکرات است.