در گفت‌وگو با دبیر انجمن روغن‌کشی ایران اعلام شد
آغاز خوداتکایی در صنعت روغن
در حال حاضر بیشتر کارخانه‌ها فعال هستند و حتی سیاست‌های مناسبی در این سال‌ها برای این صنعت در نظر گرفته شده که از آن جمله می‌توان به افزایش تعرفه واردات کنجاله و روغن خام نسبت به دانه اشاره کرد که این تصمیم باعث شد واردات مواد اولیه افزایش یابد. همچنین بحث تولید دانه‌های روغنی در داخل، امروزه مورد توجه دولت و بسیاری از فعالان قرار گرفته؛ هرچند میزان تولید همچنان پایین است، اما قدم‌های خوبی برای افزایش تولید برداشته شده، به‌ویژه آنکه توسعه کشت قراردادی در سال‌های اخیر باعث شده دانه تولیدی کشاورزان خریداری و چرخه تامین ۷۰ درصدی روغن مورد نیاز کشور از طریق دانه تولیدی به سمت تکامل حرکت کند. موضوع دیگر آنکه شرکت پشتیبانی امور دام تصمیم گرفته به جای واردات کنجاله، نیاز خود را از طریق دانه تامین کند و به این ترتیب اقدام به واردات دانه کرده است. فعالان این صنعت معتقدند هر چند بهتر بود این اقدام زودتر انجام می‌شد، چرا که در برخی ماه‌ها موجودی دانه کارخانه‌های تولیدی به‌شدت پایین بود (دی ماه پارسال تا فروردین سال جاری) و این اقدام در آن زمان می‌توانست بازدهی بیشتری به دنبال داشته باشد، با این حال اجرای آن در شرایط کنونی و در آینده نیز می‌تواند به افزایش اشتغال و ارزش افزوده در صنعت منتهی شود.
خوداتکایی در تامین روغن دور از دسترس نیست
در همین راستا محمد جعفری، دبیر انجمن روغن‌کشی ایران، با بیان اینکه خوداتکایی در تامین روغن به‌ویژه در تولید دانه‌هایی مانند کلزا و آفتابگردان در کشور دور از دسترس نیست، گفت: به‌ویژه آنکه کلزا میزان مصرف آب کمی دارد و در تناوب گندم تولید می‌شود و دارای میزان روغن در حدود 40 درصد است که این موضوعات باعث خوداتکایی بیشتر در صنعت می‌شود. البته باید همه موارد را در نظر بگیریم و جوانب را بسنجیم زیرا زمانی که 2 میلیون تن کلزا تولید کنیم باید به فکر مصرف کنجاله آن در صنعت دام و طیور هم باشیم تا در آن زمان با مشکل روبه‌رو نباشیم، چراکه کنجاله کلزا را نمی‌توان به آسانی در غذای دام و طیور استفاده کرد و نیازمند تکنولوژی و دانش خاصی است. وی گفت: البته افزایش تولید کلزا تنها برای تامین روغن خام نیست، زیرا کلزا گیاهی است که اگر در تناوب گندم کاشت شود در کشت بعدی گندم باعث افزایش 17 تا 20 درصدی تولید می‌شود و علاوه بر آن موجب پایداری خاک شده و با آفات و بیماری‌های آن مبارزه می‌کند.این محاسن این گیاه را با وجود مشکلات بسیاری که در کشت داخلی داریم، در جایگاه مهمی قرار داده است.
چند اقدام برای تولید بیشتر
جعفری با بیان اینکه در حال حاضر میزان تولید دانه‌های روغنی رقم چشمگیری نیست گفت: اکنون به عنوان مثال تولید کلزا 250هزار تن یا سویا 80هزار تن است و این میزان برای آفتابگردان 15 هزار تن بیشتر نیست و همچنان بسیار به واردات دانه‌های روغنی وابستگی داریم، اما اگر قرار است سیاست کشور به سمت کاهش وابستگی به واردات حرکت کند، باید پکیج کاملی برای این منظور فراهم شود که بخشی از آن به سیاست تعرفه‌ای مناسب برمی‌گردد و باید برای واردات محصول تولیدی کارخانه‌ها (روغن خام و کنجاله) مواد اولیه کنجاله و دانه با نرخ‌های مناسب اقدام شود.
به گفته او اقدام دوم افزایش بهرهوری است؛ ابزار خرید تضمینی که سال‌ها از آن برای این حوزه استفاده کرده‌ایم، در حال حاضر بخش زیادی از کارآیی خود را از دست داده و در ارتقای بهرهوری در صنعت کشاورزی کارآمد نیست و باید این موضوع مورد بازنگری قرار بگیرد. بخش دیگر مشکل بهرهوری تولید دانه‌های روغنی پایین بودن میزان تولید در واحد سطح است. دلایل این امر نیز معلوم است؛ کشاورزی در ایران کشاورزی معیشتی است و خرده‌مالکی در کشور باعث عدم توجه به بهرهوری اقتصادی شده است. کشاورزی بهرهوری نیازمند مکانیزم‌های اقتصادی است که کشت قراردادی تا حد زیادی می‌تواند باعث ارتقای بهرهوری در این حوزه شود.
وی با بیان اینکه با کشت قراردادی در سال گذشته میزان تولید متوسط از 7/ 1 تن در هر هکتار به حدود 2 تن رسیده اظهار کرد: تبیین درست این فرآیند در سال‌های آینده باعث موفقیت بیشتر آن می‌شود که البته نیازمند حمایت‌های دولت در این زمینه نیز هستیم. وی در توضیح این موضوع با بیان اینکه دولت در یک سال چند بار قیمت تضمینی را تغییر می‌دهد و این‌گونه اقدامات موفقیت کشت قراردادی را تضعیف می‌کند، ادامه داد: سیاست کشت قراردادی باید از ابتدای آن تا زمان فروش، برای بازیگران کل زنجیره از تولیدکننده تا کارخانه‌ها و مصرف‌کننده اقتصادی باشد وگرنه به هدفی که بر آن مترتب است دست نمی‌یابد.
لزوم اقدامات عاجل دولت در بخش حمایت از تولید
به گفته جعفری دولت باید چند اقدام مهم انجام دهد؛ نخست آنکه قیمت تضمینی که اعلام می‌کند متناسب با قیمت محصولات وارداتی باشد. زمان اعلام قیمت نیز باید در ابتدای کشت و زمانی باشد که قرار است با کشاورز قرارداد بسته شود؛ چراکه باید دورنمای درستی از هزینه‌های اجرای طرح برای کارخانه‌دار وجود داشته باشد.موضوع دیگر سرمایه در گردش لازم برای اجرای این طرح است که باید به میزان مناسب در اختیار کارخانه‌ها قرار بگیرد. به گفته او کسی که کشت قراردادی را انجام می‌دهد فعالیت او باید اقتصادی باشد و اگر محصول تولیدی آن یعنی روغن خام و کنجاله، اقتصادی نباشد و واردات این محصولات مقرون به صرفه‌تر باشد، طبعا این فعالیت غیراقتصادی است؛ البته نباید مصرف‌کننده نهایی را در کل زنجیره فراموش کرد، اما هر فردی که قرار است یک فعالیت اقتصادی انجام دهد، باید همه حلقه‌های زنجیره را در نظر بگیرد، اما در صورتی که فعالیت در این حوزه اقتصادی باشد، همه مجموعه‌های دخیل در صنعت به سمت این مدل کشت حرکت خواهند کرد و طبیعی است عدم استقبال کنونی به دلیل اقتصادی نبودن فعالیت در شرایط کنونی است که لازم است از طرف دولت حمایت‌های لازم صورت بگیرد و امتیازاتی برای کارخانه‌هایی که به کشت قراردادی روی می‌آورند در نظر گرفته شود، چراکه این شرکت‌ها از ابتدای فعالیت خود کشاورزان را حمایت کرده و با تامین کود و بذر و آموزش‌های لازم در کنار کشاورز حضور دارند و حتی سرمایه در گردش و امکانات رفاهی به کشاورزان می‌دهند، بنابراین حمایت از این افراد ضروری است.
دبیر انجمن صنعت روغن‌کشی ایران در ادامه از دولت خواست در سه حوزه قیمت تضمینی صحیح، تامین نقدینگی بانکی و متناسب‌سازی تعرفه‌ها اقدامات مناسب انجام دهد. به گفته او تعرفه امسال کنجاله مناسب بود (7 درصد در برابر یک درصد تعرفه دانه)، اما تعرفه واردات روغن هم یک درصد بود که با دانه برابر است و در اصل نباید این‌طور باشد؛ بلکه باید بین تعرفه این دو قسمت رقابتی باشد و مثلا تعرفه روغن به اندازه تعرفه کنجاله افزایش یابد، چراکه با این تعرفه شرکت بازرگانی دولتی می‌تواند روغن را با تعرفه پایین وارد و با شرکت‌های روغن‌کشی رقابت کند؛ کما اینکه شرکت بازرگانی دولتی از طرح جایگزینی واردات کنجاله و روغن خام که قرار است از طریق دانه انجام شود در حال حاضر حمایت نکرده است.
