فروآلیاژها، مغفول در توسعه صنعتی ایران
بازار فروآلیاژهای مورد نیاز صنایع فولاد در ایران
در حال حاضر ایران بخشی از نیاز خود به فروآلیاژها را از تولیدات داخلی و بخشی را از واردات تامین می‌کند. ایران دارای ذخایر معدنی خوب سیلیس و کروم است که پاسخگوی تامین نیاز فروسیلیس و فرو کروم داخل کشور هستند. در سه ماه اول سال ۱۴۰۱ طبق آمار، به صادراتی حدود ۱۴ هزار و ۵۰۰ تن فروسیلیس و ۵۸ هزار تن در زنجیره کروم دست یافته‌‌ایم. اما در زمینه فرو آلیاژ منگنز با توجه به ذخایر کشف شده به لحاظ کم بودن عیار سنگ منگنز و محدودیت حجم معادن، نیاز به واردات کالا در دو بخش سنگ منگنز برای تولید فروآلیاژ آن در کارخانه‌های داخلی و محصول فروآلیاژ منگنز وجود دارد. معدن ونارچ قم همچنان بزرگ‌ترین معدن منگنز کشور است، ذخایر موجود امکان تولید فروآلیاژهای با خلوص بالا را نمی‌دهد اما برای بخش عمده‌‌ای از فولاد کربنی ساختمانی در ترکیب با سنگ‌‌های وارداتی می‌تواند مفید باشد. در حوزه اکتشاف معادن منگنز تلاش‌‌های خوبی در حال انجام است و امیدواریم در آینده نیاز کشور به این کانی ارزشمند از داخل کشور صورت گیرد.
در این راستا می‌توان نیاز کارخانه‌های تولیدی فروآلیاژ به انرژی برق بالا و محدودیت مصرف انرژی برق را عاملی با اثر چشمگیر دانست. حسینی با تاکید بر این نکته که بازارهای بسیار خوبی برای صادرات فرو سیلیس وجود دارد، تولید و صادرات این محصول را در مقابل واردات فرومنگنز به جای سنگ منگنز با در نظر گرفتن عوامل بازدارنده تولید این فروآلیاژ، دلیل ایجاد تعادل تراز واردات و صادرات فروآلیاژها دانست. وی تاکید کرد در سال‌های اخیر نیز دولت به بازار فروآلیاژها ورود پیدا کرده است و حجم واردات در سه ماه اول سال ۱۴۰۱ به تفکیک سیلیکو منگنز حدود ۱۴ هزار تن و فرو منگنز ۳۷ هزار تن اعلام شده و برای حمایت از تولیدکنندگان سیلیکو منگنز داخلی، اقدام به اعطای مجوز واردات سیلیکو منگنز اختصاصا به تولیدکنندگان این محصول کرده و اگر یک بازرگان قصد واردات سیلیکو منگنز را داشته باشد، ملزم به ارائه اعلام نیاز و قراردادش با یک شرکت تولیدکننده فولاد داخلی است. این نیاز تولید را دولت سهمیه‌بندی کرده و حتی سعی بر این دارد که مصرف‌کنندگان سیلیکو منگنز را مکلف به خرید از تولیدکنندگان داخلی کند. لذا می‌توان گفت دولت از واردات بی‌رویه جلوگیری کرده است که این محدودیت درباره واردات فرو منگنز وجود ندارد.
نگاهی به بازارهای جهانی فروآلیاژها
در بازار جهانی در سال ۲۰۲۱ روسیه سهمی معادل ۰/۸۶میلیون تن صادرات فروآلیاژ را داشته که عمدتا به مقصد کشورهای اروپایی بوده است. اوکراین هم در همین سال حدود ۰/۵۸میلیون تن حجم صادرات داشته است اما در حال حاضر این دو کشور از بازار صادرات فروآلیاژها به اروپا خارج شده‌‌اند. نوسانات قیمتی با حمله روسیه به اوکراین آغاز و به شکل بی‌رویه‌‌ای افزایش پیدا کرد و با کاهش تنش‌‌ها بین این دو کشور قیمت نیز کاهش یافت.
در اروپا تولیدکنندگان صنعت فولاد به دلیل افزایش بهای انرژی وادار به محدودسازی تولید به دلیل نبود بهای رقابتی شده‌‌اند. این موضوع برای کشورهایی مانند هند فرصت خوبی ایجاد کرده است.
وی اصلی‌‌ترین دلیل کاهش قیمت فروآلیاژها در سه ماه اول سال ۱۴۰۱ را وابسته به بازار کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فروآلیاژ دنیا دانست، این مساله ناشی از تعطیلی کارخانه‌های صنعت فولاد به دلیل همه‌‌گیری بیماری کروناست که تاکنون موجب کاهش ۱۰ درصدی تولید فولاد این کشور بوده. همچنین تغییر سیاست دولت چین درباره مسکن (ایجاد محدودیت در وام مسکن) منجر به کاهش مصرف فولاد و متعاقبا قیمت مواد اولیه شده است. به دنبال این اتفاق قیمت فولاد و به سبب آن مصرف فروآلیاژها که تابعی از مصرف فولاد است کاهش یافته است.
پیشبینی قیمت فروآلیاژها
ایران سالانه به ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تن فروآلیاژ منگنز نیاز دارد و بر اساس آمار منتشر شده ظرفیت‌‌های تولید کشور نشان از توان تولید نیمی از نیاز داخلی را دارد. نحوه قیمت‌گذاری بازار داخل درباره آلیاژ سیلیس به نحوی است که دولت تعیین‌کننده یک قیمت مرجع اعلامی به کارخانه‌های تولید فرو سیلیس است، اما درآلیاژ منگنز که طی سال‌های اخیر عمدتا از کشور هندوستان تامین شده با توجه به بالا بودن سهم بازار واردات و وجود کارخانه‌های تولید محدود و دارای مالکیت افراد با تابعیت غیر ایرانی که وابسته به واردات سنگ منگنز با عیار بالا هستند، تبعیت از قیمتهای تمام شده وارداتی و نوسانات بازار جهانی وجود دارد.
پیشبینی قیمت فروآلیاژها کاملا وابسته به قیمتهای بازار فولاد است و در این صنعت قیمت از طرفی به دلیل سیاست اتخاذی روسیه در بازار که توانسته عرضه محصولات فولاد را با دامپینگ شدید قیمت افزایش دهد و از سوی دیگر محدودیت انرژی برق در فصل تابستان که منجر به کاهش تولید کارخانه‌ها شده، روند کاهشی را نشان می‌دهد.
رویدادهای جهانی موجب معیوب شدن چرخه تولید فولاد و کاهش سهم صادرات ایران شده و پیشبینی می‌شود این روند کاهشی تا نیمه شهریور و در حالت بدبینانه تا اواسط مهر ادامه یابد. مستندات موجود از روند سال‌های گذشته نشان می‌دهد بازارهای جهانی با اتخاذ سیاست‌های جدید تجاری در دولت چین بعد از تعطیلات فستیوال یک هفته‌‌ای ماه اکتبر در این کشور، موجب ایجاد روند مثبت بوده‌‌اند. در نتیجه می‌توان امید داشت که در مهرماه شاهد شروع فضای رو به رشد در این صنعت باشیم.
بیشتر شدن این زمان رکود در صنعت فولاد و فروآلیاژهای تابعه، وابسته به بررسی سه عامل رقابت جهانی، تعطیلات دوباره چین که ناشی از شیوع مجدد ویروس کروناست و همچنین نوسانات بهای انرژی در دنیا است.
آنچه می‌تواند در بازار منطقه هند که تامین‌کننده اصلی کشور ایران است تغییر ایجاد کند، افزایش تقاضای کالا جهت صادرات، توقف تولید در کارخانه‌های تولید فروآلیاژ ناشی از عدم صرفه اقتصادی و همچنین افزایش تقاضای بازار تولید در هند است.
