حال و هوای تولید خودرو در شهرستان‌ها
طبق آمار انجمن خودروسازان ایران، دو خودروساز بزرگ کشور (ایران‌خودرو و گروه خودروسازی سایپا) در حال حاضر هفت سایت شهرستانی فعال دارند که البته سهم بیشتر متعلق به ایران‌خودرویی‌ها است. هرچند ساخت برخی از این سایت‌ها به لحاظ جغرافیایی و همچنین نیاز خودروسازان، قابل توجیه به نظر می‌رسد، با این حال هستند سایت‌هایی که با انگیزه‌های بعضا سیاسی و غیراقتصادی احداث شده و مانند باری اضافه بر دوش ایران‌خودرو و سایپا سنگینی می‌کنند. سایت‌های موردنظر بیشتر با اصرار نمایندگان مجلس شورای اسلامی احداث شدند، بی آنکه از توجیه اقتصادی فنی لازم برخوردار باشند.
نکته دیگر در مورد سایت‌های موردنظر، تولید محصولات ناقص در آنها است. خودروسازی کشور ماه‌هاست به دلیل مشکلات ناشی از تحریم به ویژه مختل شدن تامین قطعات، با پدیده محصولات ناقص دست و پنجه نرم می‌کند، محصولاتی که برخی قطعات آنها موجود نیست یا با تاخیر تامین می‌شود. در حال حاضر علاوه بر سایت‌های مرکزی ایران‌خودرو و سایپا، سایت‌های شهرستانی آنها نیز بخشی از محصولات خود را به‌صورت ناقص تولید می‌کنند و منتظر می‌مانند تا قطعات تکمیلی از راه برسد و خودروها تجاری شوند. هرچه هست، با وجود تردیدها درباره توجیه اقتصادی، سایت‌های شهرستانی با همه نیک و بدشان در حال حاضر بخشی از تیراژ سالانه خودروسازی کشور را بر عهده دارند و طبعا اشتغال نیز ایجاد کرده‌اند. با توجه به اینکه سایت‌های شهرستانی خودروسازان نیز دست‌شان برای تعدیل نیرو در شرایط فعلی تولید، چندان باز نیست، به نظر می‌رسد اشتغال ایجاد شده از ناحیه این سایت‌ها فعلا پایدار بوده و کمتر کسی در آنها شغل خود را از دست داده است.
اما نگاهی بیندازیم به وضع تولید در سایت‌های شهرستانی خودروسازان تا مشخص شود در این دوران تحریم چه شرایطی را تجربه می‌کنند. آمارها می‌گویند سایت‌های شهرستانی در هفت ماه امسال ۱۶۰ هزار و ۵۵۲ دستگاه انواع محصول را به تولید رسانده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهشی حدودا ۵/ ۲۴ درصدی را نشان می‌دهد. مطابق آمار، سایت کاشان سایپا در حال حاضر لقب پرتیراژترین سایت شهرستانی صنعت خودرو را یدک می‌کشد، چه آنکه تا پایان مهر امسال ۵۷ هزار و ۷۲۰ دستگاه محصول را به تولید رسانده و نسبت به هفت ماه سال گذشته ۵/ ۸ درصد کاهش را تجربه کرده است. سایپا کاشان به تولید پراید، تیبا و چانگان مشغول است و پیش‌تر نیز سیتروئن C۳ را مونتاژ می‌کرد که به دلیل تحریم‌ها متوقف شد. پس از سایپا کاشان، سایت خراسان ایران‌خودرو با تولیدی ۴۵ هزار و ۱۵۷ دستگاهی دارای بیشترین تیراژ در بین شهرستانی‌ها است. این سایت که پژو ۴۰۵ و هایما را مونتاژ می‌کند، در مقایسه با هفت ماه سال گذشته ۲۷ درصد کاهش تولید داشته است. خراسانی‌ها پیش‌تر سوزوکی گرندویتارا را نیز مونتاژ می‌کردند که به دلیل تحریم‌ها، با این شاسی‌بلند ژاپنی وداع کردند. بیشترین تیراژ در سایت خراسان ایران‌خودرو را پژو ۴۰۵ بنزینی تشکیل می‌دهد، خودرویی که قرار است در بهار ۹۹ از رده تولید حذف شود. البته مشخص نیست چه تعداد از ۴۰۵های تولیدی ایران‌خودرو خراسان را مدل GLX (مدلی که قرار است حذف شود) تشکیل می‌دهد.
از خراسان به تبریز برویم، جایی که سایت ایران‌خودرو در آن قرار دارد و تا پایان مهر امسال تیراژی ۲۲ هزار و ۶۸۱ دستگاهی را به ثبت رسانده است. این سایت تنها سمند تولید می‌کند و آمار هفت ماه امسال آن نشان از افت بیش از ۳۹ درصدی تیراژ نسبت به مدت مشابه سال گذشته دارد. دیگر سایت شهرستانی ایران‌خودرو یعنی مازندران نیز در هفت ماه امسال ۱۲ هزار و ۵۸۷ دستگاه تیراژ داشته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت حدودا ۳۴ درصدی را حاصل کرده است. ایران‌خودرویی‌ها در این سایت پژوپارس معمولی را تولید می‌کنند.
پارس میهمان سایت‌های فارس، سمنان و کرمانشاه ایران‌خودرو نیز هست و در این بین، سهم کرمانشاهی‌ها بیشتر است. تا پایان مهر امسال، ۱۰ هزار و ۳۰۰ دستگاه پارس در سایت کرمانشاه به تولید رسیده که نسبت به هفت ماه سال گذشته بیش از ۱۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد. در سایت فارس نیز که تنها پارس تولید می‌شود، تیراژی هفت هزار و ۳۹۹ دستگاهی به ثبت رسیده و این آمار نشان از کاهش حدودا ۵/ ۲۱ درصدی نسبت به هفت ماه سال گذشته دارد. در نهایت سایت سمنان نیز که ایران‌خودرویی‌ها به نوعی مستاجر آن به شمار می‌روند، تیراژی چهار هزار و ۷۰۸ دستگاهی داشته که نسبت به هفت ماه سال گذشته حدود ۴۸ درصد افت را نشان می‌دهد. این سایت نیز تنها پژوپارس را به تولید می‌رساند.
