چگونه شرکت‌های مادرتخصصی به رشد اقتصادی کمک می‌کنند؟
هلدینگ‌های بورسی از هفت زاویه
همایش ملی ارزش‌آفرینی هلدینگها در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با حضور سیاست‌گذاران بازار سرمایه و جمعی از اساتید دانشگاهی برگزار شد. در این همایش به نقش هر چه بیشتر هلدینگها در تامین مالی بنگاه‌ها به‌خصوص از کانال بازار سرمایه تاکید شد. ارزش‌آفرینی در شرکت‌های هلدینگ، نظارت دقیق بر شرکت‌های زیرمجموعه، تامین مالی‌های کلان، کاهش هزینه، چالش‌های مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی در شرکت‌های هلدینگ، نقش هلدینگها در شفافیت و رقابت‌پذیری اقتصاد و نقش هلدینگها در اقتصاد دانش‌بنیان از جمله مهمترین محورهای هفت زاویه بررسی شده در این همایش بود. در مجموع طبق صحبت‌های مطرح شده بهبود شفافیت، پاسخگویی، مسوولیت‌پذیری و حاکمیت شرکتی از جمله مزایای به‌کارگیری هلدینگها در تامین مالی بنگاه‌ها بود. البته در این همایش تاکید شد که اقتصاد ملی ایران به بهبود شاخص‌ها نیاز داشته و در تامین مالی کم‌هزینه بخش تولید، مشکلات زیادی وجود دارد که باید هر‌چه سریع‌تر برطرف شود.
اهمیت هلدینگها
علی صحرایی، مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران در همایش ارزش‌آفرینی هلدینگها در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، به بررسی اهمیت هلدینگها و نقش مهم آنها در توسعه و رشد اقتصادی کشورها پرداخت و گفت: در حال حاضر امکان تامین مالی در بورس تهران از طریق افزایش سرمایه، بهره‌گیری از ابزارهای تامین مالی همچون اوراق مشارکت، اجاره، استصناع و مرابحه، صندوق‌های زمین و ساختمان و صندوق پروژه وجود دارد. این ابزارها تسهیل‌کننده‌ای در زمینه رفع مشکل و تنگنای تامین مالی شرکت‌ها از کانال هلدینگها خواهد بود. وی در ادامه با اشاره به ضرورت تشکیل شرکت‌های هلدینگ در کشور گفت: برخی از کشـورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه با هدف اصلاح و بازسازی شرکت‌های دولتی اقدام به ایجاد شرکت‌های دولتی هلدینگ کردهاند. دولت‌ها با تاسیس شرکت‌های دولتی هلدینگ، مالکیت و وظایف مدیریتی خود را تفکیـک می‌کنند. به این ترتیب با فاصله انـداختن بـین شرکت‌ها و دولت‌ها، آزادی عمل بیشتری در اختیار آنها قرار می‌دهند. وی در ادامه افزود: نخستین انگیزه برای ایجاد یک شرکت هلدینگ، یافتن وسیلهای جهت کنترل و هدایت شرکت‌های دولتی است. زیرا برای دستگاه‌های دولتی، ارتباط مستقیم با شرکت‌های متعدد مشکل بوده و اثر بخشی لازم را در پی ندارد. به این ترتیب فراهم کردن زمینه انتقال شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی از دیگر اهداف تشکیل شرکت‌های هلدینگ است. به گفته صحرایی، اقدام به خصوصی‌سازی در جهت کوچک کردن شرکت‌های دولتی که سال‌های متمادی در مسیر بزرگ شدن حرکت کردهاند، کار بسیار سختی است اما این‌کار از طریق ایجاد شرکت‌های هلدینگ و سپس واگذاری آنها به بخش‌خصوصی امکان‌پذیر است. صحرایی در ادامه به صرفه‌جویی‌های اقتصادی به‌عنوان یکی دیگر از اهداف اصلی ایجاد هلدینگها اشاره کرد و گفت: صرفه‌جویی‌های اقتصادی از دیگر اهداف ایجاد هلدینگها توسط دولت است؛ تشکیل هلدینگ می‌تواند با هدف افزایش سهم بازار و سودآوری، کاهش هزینه‌ها و ریسک سرمایه‌گذاری‌ها و همچنین تملک شرکت‌های زیان‌ده و بازسازی مجدد آنها با هدف رشد و بهبود وضعیت مالی این شرکت‌ها انجام شود.
هلدینگها از دریچه آمار
مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران در ادامه به بررسی آماری هلدینگ‌های فعال در بازار سرمایه پرداخت و گفت: در حال حاضر ۳۴ شرکت در بورس و فرابورس در صنعت هلدینگ فعال بوده که از تعداد بالایی سهامدار برخوردار هستند.
صحرایی در ادامه، ارزش بازار صنعت هلدینگ در بورس تهران را تا پایان مهرماه سال جاری بالغ بر ۱۶۹هزار میلیارد تومان عنوان کرد و افزود: این رقم حدود ۲۴درصد از کل ارزش بازار بورس را تشکیل می‌دهد. همچنین ارزش کل معاملات صورت گرفته در صنعت هلدینگ در ۷ ماهه نخست سال جاری حدود ۱۰هزار میلیارد تومان بوده که ۱۵ درصد ارزش کل معاملات بورس را شامل می‌شود. به گفته صحرایی، میانگین بازده ۷ سال گذشته هلدینگها بالغ بر ۱۹ درصد بوده که در این مدت بازده کل بورس ۲۱درصد بوده است. این امر نشان از آن دارد که هلدینگها نه تنها متناسب با بازدهی شاخص حرکت کردهاند، بلکه در برخی مواقع عملکرد مناسب‌تری را نیز به نمایش گذاشته‌اند. وی در ادامه به امتیاز‌های کسب شده توسط هلدینگ‌های بورسی اشاره کرد و گفت: میانگین امتیاز به موقع بودن، قابلیت اتکا و اطلاع‌رسانی شرکت‌های هلدینگ طی ۳سال اخیر به ترتیب ۹۰، ۷۴ و ۸۵ است، که این ارقام بالاتر از میانگین بازار است. صحرایی در ادامه با اشاره به اینکه ارقام مزبور نشان از گزارش‌دهی به موقع و شفافیت هلدینگها در بورس دارد، گفت: همچنین امتیاز راهبری شرکتی هلدینگ‌های پذیرفته شده در بورس تهران نسبت به امتیاز میانگین کل بورس تهران بالاتر است. این امر نشان از آن دارد که هلدینگها در تامین منافع ذی‌نفعان نقش با اهمیتی دارند.
افزایش سرمایه به منظور تامین مالی مناسب
مدیرعامل شرکت بورس تهران درخصوص نقش مناسب تامین مالی بنگاه‌ها توسط هلدینگها نیز گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد مهمترین دلیل افزایش سرمایه هلدینگها، مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های تابعه برای حفظ موقعیت در شرکت‌های مذکور و تملک شرکت‌های جدید است. صحرایی ادامه داد: هلدینگها برای تامین مالی و تعیین ترکیب بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام از دو امکان برخوردار هستند؛ تامین مالی از منابع خارج از شرکت (از محل بدهی‌های بانکی و افزایش سرمایه) و تامین مالی داخلی (بازار سرمایه داخلی) از جمله دو منبع اصلی تامین مالی به‌شمار می‌آیند. وی در ادامه توضیح داد: از آنجا که هلدینگها در اخذ تسهیلات بانکی با محدودیت‌های قانونی مواجه هستند، می‌توانند هم از لحاظ افزایش سرمایه و از سوی دیگر استفاده بیشتر از اوراق بدهی نیز کارکرد مناسبی داشته باشند. به گفته صحرایی، در حال حاضر تجربه انتشار اوراق مشارکت و صکوک اسلامی برای تامین مالی فعالیت هلدینگها وجود دارد. همچنین سایر اوراقی که مورد تایید کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفته نیز می‌تواند مورد استفاده هلدینگها و شرکت‌های زیرمجموعه آنها قرار گیرد. وی در ادامه افزود: میزان تامین مالی شرکت‌های هلدینگ فعال در بورس اوراق بهادار تهران تنها از طریق افزایش سرمایه در سال ۹۵ بالغ بر ۲هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در سال ۹۶ رشد چشمگیری را تجربه کرده و به بیش از ۶/ ۴هزار میلیارد تومان رسیده است.
سه‌گانه‌های مهم برای اقتصاد
حسن قالیباف‌اصل، مدیرعامل سابق شرکت بورس اوراق بهادار تهران نیز در این همایش با اشاره به محورهای اساسی در سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، ارزش‌آفرینی هلدینگها را یکی از مهمترین موضوعات مطرح در کشور دانست و گفت: امید است با تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه، شاهد رشد اقتصادی، افزایش شفافیت و رقابت‌پذیری در کشور باشیم. در راستای دستیابی به این اهداف باید نقش هلدینگها بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. وی در ادامه افزود: در حال حاضر هلدینگها یا مجموعه‌های بزرگ اقتصادی در بازارهای مالی می‌توانند کارهای بزرگی انجام دهند و نقش بسزایی در توسعه بازار سرمایه ایفا کنند. قالیباف اصل با اشاره به ساختار هلدینگها و امکان نظارت دقیق بر شرکت‌های زیرمجموعه آنها گفت: ساختار این بنگاه‌های بزرگ اقتصادی باعث می‌شود که عملکرد شرکت‌های زیرمجموعه به لحاظ شفافیت، پاسخگویی، مسوولیت‌پذیری و حاکمیت شرکتی بهبود یابد. به این ترتیب سرمایه‌ها در محل مناسب خود قرار خواهند گرفت.
وی در ادامه با اظهار این مطلب که انجام تامین مالی‌های کلان و در مقابل کاهش هزینه‌های مربوطه از جمله مهمترین کارکردهای یک هلدینگ است، گفت: چنانچه عملکرد شرکتی مناسب نباشد، تیم مدیریتی جدید و کارآمد جایگزین آن خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود کارآیی بنگاه‌های زیرمجموعه هلدینگها همواره رو به افزایش باشد. به گفته قالیباف‌اصل، با تامین مالی کوچک نمی‌توان در پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری کرد. به این ترتیب نیاز به وجود و فعالیت ساختار هلدینگها احساس می‌شود. به عبارت دقیق‌تر هلدینگها می‌توانند سرمایه‌های خرد مردم را جمع‌آوری کرده و سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام دهند. قالیباف اصل در ادامه اظهاراتش یکی دیگر از محورهای مهم وجود هلدینگها را نقش آنها در اقتصاد دانش‌بنیان دانست و گفت: نقش و اهمیت هلدینگها در اقتصاد دانش‌بنیان، غیرقابل انکار است. این بنگاه‌ها با دسترسی به ابزار کنترل ریسک مناسب، می‌توانند هدایت مناسب‌تری در شرکت‌ها داشته باشند. وی ادامه داد: استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان قاعدتا یک ایده نو هستند که قبلا آن ایده وجود نداشته است. هلدینگها می‌توانند با پذیرش ریسک روی این استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
نقش مهم در اقتصاد دانش‌بنیان
در همین راستا مدیرعامل فرابورس ایران نیز در همایش مزبور به تشریح نقش هلدینگها در اقتصاد دانش‌بنیان اشاره کرد و گفت: در سه ماه دوم سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۷۰ میلیارد دلار ارزش سرمایه‌گذاری شرکت‌های VC در حوزه تامین مالی نوآوری است که این موضوع نشان از اهمیت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری‌ها دارد. وی ادامه داد: از سوی دیگر با تغییر نگرش ایجاد شده در هلدینگها، واحدهای تحقیق و توسعه در بسیاری از آنها به شرکت‌های بزرگ VC یا همان CVCها تبدیل شدند؛ زیرا تحقیقات نشان داده است تاثیر بهره‌وری و افزایش سودآوری و کاهش هزینه‌های CVCها نسبت به واحدهای R&D در این مجموعه‌ها بیش از سه برابر است و این اتفاق می‌تواند در ایران نیز رخ دهد. کمااینکه برخی هلدینگ‌های بورسی در کشور نیز به سمت راه‌اندازی CVCها حرکت کردهاند.
به گفته هامونی، کسب‌و‌کارهای نوآورانه نه‌تنها موجب توسعه تکنولوژیک شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگها خواهد شد، بلکه ترویج فرهنگ خلاقیت، نوآوری و توسعه موقعیت‌های سرمایه‌گذاری هلدینگها را نیز به دنبال دارد. وی در ادامه توضیح داد: افزایش سودآوری ناشی از سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای با پتانسیل رشد بالا، ایجاد صنایع مربوط به فناوری‌های نوین در کنار صنایع گذشته، متنوع‌سازی سبد سرمایه‌گذاری هلدینگها، توسعه محصول و بازار شرکت‌های زیرمجموعه با استفاده از تکنولوژی‌های خلق شده توسط کسب و کارهای نوآور، افزایش کارآیی و بهره‌وری منابع و گسترش نوآوری و خلاقیت در بین مدیران و کارکنان از دیگر نتایج مثبت تاثیرات متقابل کسب‌و‌کارهای نوآور بر هلدینگ‌هاست.
هامونی در ادامه به معرفی ابزارهای جدیدی پرداخت که می‌تواند دستیابی به اهداف مزبور را سرعت بخشد و گفت: بهره‌گیری هر چه بیشتر از ابزارهای تامین مالی و راهبری کسب‌و‌کارهای نوآور در فضای بازار سرمایه از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital Funds)، راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی (Private Equity Funds) و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها (Fund of Funds) از جمله این موارد خواهد بود.
نخستین FOF در راه است
مدیرعامل فرابورس در ادامه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها (Fund of Funds) اشاره کرد و گفت: در حال حاضر هیات‌مدیره سازمان بورس مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها را تصویب کرده است. در این راستا نخستین درخواست راه‌اندازی این نوع صندوق ارائه شده است. هامونی ادامه داد: این FOF به ارزش ۶۰۰میلیارد تومان از طرف ستاد اجرایی فرمان امام ارائه شده است تا این صندوق در هلدینگ دانش‌بنیان برکت تاسیس شود. وی همچنین با بیان اینکه به تازگی شاهد تصویب اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی در سازمان بورس بودیم، اظهار کرد: این صندوق‌ها اقدام به سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های غیرسهامی و سهامی عامی که در بورس‌ها پذیرش نشده‌اند، می‌کنند. به این ترتیب از طریق این صندوق‌ها و نیز صندوق‌های جسورانه می‌توان در شرکت‌های دانش‌بنیان تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و پارک‌های علم و فناوری سرمایه‌گذاری کرد. این موضوع رشد و بلوغ این بنگاه‌ها را به دنبال دارد. به گفته هامونی، در حال حاضر چند درخواست تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی به فرابورس اعلام شده است. پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی آنها مسیر تازه‌ای درخصوص تامین مالی نوآوری و بعضا شرکت‌های کوچک و دارای اشکالات ساختاری گشوده شود.
تلاش بیشتری لازم است
در ادامه سعید اسلامی بیدگلی، دبیر کل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با اشاره به نقش هلدینگها در شفافیت و رقابت‌پذیری اقتصاد گفت: اقتصاد ملی ایران به بهبود شاخص‌ها نیاز دارد و ما در تامین مالی کم‌هزینه بخش تولید با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم. به‌طوری‌که طبق آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد، از ۱۴۰ کشور مورد بررسی، ایران جایگاه چندان مناسبی را به خود اختصاص نداده است. در حال حاضر رتبه و امتیاز ایران از نظر شاخص رقابت‌پذیری با تفکیک ارکان اصلی در سال ۲۰۱۸ در بخش بازار کالا رتبه ۴۲ و در کار رتبه ۴۳ است. همچنین در حوزه رقابت‌پذیری از میان ۱۴۳ کشور، در حالی ایران رتبه ۶۹ را در سال گذشته به خود اختصاص داده بود که در حال حاضر به ۸۹ رسیده است. وی با اظهار این مطلب که این موضوع لزوم تلاش بیشتر و توجه به ایجاد سیستم‌های مورد نیاز را نمایان می‌کند، گفت: موضوع حمایت از سهامداران خرد، نیز مبحث بسیار مهمی است. از ۱۹۰کشور مورد بررسی، ایران جایگاه ۱۷۳ را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که جایگاه ایران در شاخص «ادراک فساد» از ۱۸۰ کشور مورد بررسی، در رتبه ۱۰۳ قرار دارد. اسلامی ارتقای شفافیت، بهبود نظارت و ایجاد رویه‌های قانونی اثر‌بخش را از کارویژه‌های بنگاه‌های اقتصادی بزرگ دانست و گفت: افزایش فعالیت سرمایه‌گذارهای نهادی و هر مجموعه بزرگ اقتصادی می‌تواند به جایگاه اقتصاد ملی ایران کمک کند. عضو شورای عالی بورس با اشاره به اینکه حضور و فعالیت هر‌چه بیشتر سرمایه‌گذاران نهادی فعال، لازمه ارتقای حاکمیت شرکتی و اصلاح وضعیت فعلی است، افزود: بسیاری از فعالیت‌های مورد نیاز بازارهای پول و سرمایه از جمله انتشار آمار و اطلاعات و نظارت، در توان سرمایه‌گذاران خرد نیست. به عبارت دقیق‌تر در این راستا تنها حضور و فعالیت سرمایه‌گذاران نهادی، می‌تواند قابلیت دسترسی به این امکانات را فراهم کند.
نیاز به ساختاری صحیح در هلدینگها
اسلامی در ادامه اظهاراتش به نقش مهم هلدینگها در زمینه نظارتی اشاره کرد و گفت: هلدینگها نقش نظارتی مهمی در بازارها ایفا می‌کنند. اما برای دستیابی به هدف مزبور باید ساختار آنها صحیح باشد. در غیر این صورت به مشکلات افزوده خواهد شد. دبیر‌کل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در ادامه نقش دیگر هلدینگها را انتشار اطلاعات و آمار دانست و گفت: این نهادها به انتقال اطلاعات مالی کمک کرده و هزینه و زمان دسترسی به گزارش‌های مالی را کاهش می‌دهند. وی در ادامه به مکانیزم‌های حاکمیتی شرکتی اشاره کرد و گفت: وجود سرمایه‌گذار نهادی می‌تواند در مباحث هیات مدیره و کنترل شرکتی نقش مهمی داشته باشد. در واقع سرمایه‌گذاران نهادی یکی از مکانیزم‌های کنترل داخلی هستند. این نقش طی سال‌های اخیر در بازارهای مالی پیشرفت دنیا، رو به افزایش است. به گفته اسلامی، بسیاری از تحقیقات هم به نوع سرمایه‌گذاران اشاره می‌کند؛ سرمایه‌گذاران تاثیرپذیر و تاثیرناپذیر. به‌طور قطع سرمایه‌گذاران تاثیرپذیر نقش مهمی در شرکت بر عهده دارند. به‌طوری‌که سهم سرمایه‌گذار نهادی طی سال‌های اخیر از ۶درصد به ۶۰ درصد در بازار سهام افزایش یافته است.
نقش صندوق‌ها در توسعه هلدینگها
در ادامه محمدرضا معتمد، مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار نقش مهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری را به‌عنوان ابزاری مهم در راستای تحقق اهداف هلدینگها مدنظر قرار داد و گفت: در حال حاضر بالغ بر ۱۴۰هزار میلیارد تومان دارایی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که می‌تواند منبع مناسبی برای تامین مالی و استفاده هلدینگها باشد. وی ادامه داد: مدیریت حرفه‌ای، تنوع‌سازی و صرفه‌جویی ناشی از مقیاس، از مزایای اصلی سرمایه‌گذاری در این صندوق‌هاست. همچنین یکی از مهمترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی، صندوق‌های بازارگردانی است. به گفته معتمد، خرید و فروش اوراق بهادار در چارچوب تعهدات بازارگردانی، ایجاد نقدشوندگی برای اوراق و کسب منافع از مهمترین مشخصه‌های صندوق‌های بازارگردانی است. وی درخصوص راه‌اندازی این صندوق‌ها توسط هلدینگها نیز گفت: شرکت‌های هلدینگ با راه‌اندازی این نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند به نقدشوندگی سهام شرکت‌های زیرمجموعه کمک و از سهام خود با هزینه کمتر حمایت کنند.
معتمد درخصوص مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی نیز گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی، ساختار و عملکرد شفاف دارند. همچنین این صندوق‌ها کارمزدها و هزینه‌های معاملات سهام پرتفوی را کاهش می‌دهند. از سوی دیگر این صندوق‌ها می‌توانند ایستگاه معاملاتی برای انجام معاملات در اختیار سهامداران قرار دهند.
تجاری‌سازی دارایی فکری
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) اشاره کرد و گفت: شرکت‌های هلدینگ با فعالتر کردن بخش سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر و راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه می‌توانند منابع مالی شرکت‌های جدید، کوچک و به سرعت در حال رشد را تامین کنند. به گفته معتمد، بهبود تامین مالی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه، بهبود ساختار مدیریت و حاکمیت شرکتی این بنگاه‌ها، هدایت منابع مالی خصوصی و عمومی به این ساختارها و افزایش ارزش‌افزوده تولید داخلی از طریق حمایت از صنایع دانش‌بنیان از دیگر مزایای VCها خواهد بود.
وی ادامه داد: تجاری‌سازی دارایی‌های فکری از مزیت‌های مهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه برای شرکت‌های هلدینگ خواهد بود. در واقع صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه می‌توانند تامین مالی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در بورس را بهبود بخشند. معتمد با اشاره به نقش مهم صندوق‌های پروژه نیز گفت: بزرگ‌ترین امکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری یاد شده برای شرکت‌های هلدینگ، جمع‌آوری منابع مالی برای پروژه‌های عظیم و زیر‌ساختی است که از دیگر روش‌های تامین مالی قابل اجرا نیستند .
ارسال نظر